Mańǵaz Mańǵystaýdyń týmasy Nurjigit Ekibaev – búginde Italıadaǵy H-FARM International School halyqaralyq mektebinde matematıkadan aǵylshyn tilinde sabaq beretin sanaýly qazaq ustazdyń biri. Sheteldegi bilim berý keńistiginde óz orny bar jas pedagog oqytý ádistemesi, mádenı ortadaǵy aıyrmashylyqtar men qazaq jastarynyń jahandyq múmkindikteri jaıynda áńgimelep berdi.
– Italıaǵa kelý týraly sheshimdi bir kúnde qabyldaǵan joqpyn. Aldymen sheteldiń bilim berý júıesin óz kózimmen kórip, halyqaralyq mektepte jumys istep, ózimdi jańa ortada synap kórgim keldi. Sóıtip Italıaǵa magıstratýraǵa tústim. Verona ýnıversıtetinde oqýymdy sátti aıaqtadym. Oqýyn jaqsy támámdaǵan túlekterge árqashan jol ashyq. Qazir Italıada, Venesıa mańynda ornalasqan H-FARM International School halyqaralyq mektebinde matematıka pániniń muǵalimi bolyp jumys isteımin. Sabaqtardy negizinen aǵylshyn tilinde, IB (International Baccalaureate) baǵdarlamasy boıynsha júrgizemin.
Jumysqa qabyldaý birneshe kezeńnen turdy. Aldymen CV men motıvasıalyq hat jiberdim, keıin onlaın suhbattar ótti: birinshisi – HR jáne mektep basshylyǵymen jalpy tanysý, ekinshisi – matematıka páni boıynsha akademıalyq suhbat jáne sabaq ótkizý úlgisi (mock lesson). Negizgi talaptar – joǵary bilim, pán boıynsha kásibı daıyndyq, aǵylshyn tilin erkin meńgerý, halyqaralyq nemese bılıngval ortada jumys isteýge daıyn bolý. Qujat jaǵynan – dıplom, transkrıpt, burynǵy jumystan usynys hattar, aǵylshyn tili deńgeıin rastaıtyn sertıfıkattar (IELTS/TOEFL/basqa), sondaı-aq Italıada jumys isteýge quqyq beretin ruqsat qujattary qajet boldy.
– Bilim berý júıesi Qazaqstandaǵy mektepten nesimen erekshelenedi? Mektep qurylymy, baǵalaý júıesi, oqýshy júktemesi, ata-anamen jumys sıaqty máselelerge toqtalsańyz?
Men jumys istep júrgen mektep – halyqaralyq IB mektebi, sondyqtan ony Italıanyń dástúrli memlekettik mektebimen emes, kóbine halyqaralyq standartpen salystyrý yńǵaıly. Soǵan qaramastan, Qazaqstanmen salystyrǵanda birneshe aıyrmashylyq bar.
Birinshiden, baǵalaý júıesi – bizde krıterıılik, sıpattamalyq baǵalaý keńinen qoldanylady, sandyq baǵaǵa qaraǵanda oqýshynyń daǵdysyn, oılaý deńgeıin, prosesti baǵalaý mańyzdy.
Ekinshiden, oqýshy júktemesi – Qazaqstanǵa qaraǵanda úı tapsyrmasy azyraq, biraq jobalyq jumys, zertteý, prezentasıa kóp.
Úshinshiden, ata-anamen jumys – ata-analarmen onlaın platformalar, elektrondy jýrnal, jeke kezdesýler arqyly turaqty keri baılanys beriledi, olar úderistiń belsendi qatysýshysy.
Mektep qurylymynda oqýshylardyń jeke qyzyǵýshylyǵy, tańdaý pánderi, jobalyq aptalar sıaqty elementter kóbirek.
– Matematıka pánin aǵylshyn tilinde oqytasyz. Bılıngval nemese halyqaralyq baǵdarlama boıynsha oqytý qalaı júzege asady? Qandaı ádistemeler tıimdi?
Iá, men matematıka pánin negizinen aǵylshyn tilinde, IB MYP baǵdarlamasy boıynsha oqytamyn. Sabaqtarda tek formýla men esep shyǵarýǵa emes, matematıkalyq oılaýǵa, túsindirý, dáleldeý, ómirmen baılanystyrýǵa basymdyq beriledi.
Bılıngval ortada oqýshylardyń tili ártúrli: bireýdiń ana tili – aǵylshyn, endi bireýi aǵylshyn tilin ekinshi til retinde úırenip júr. Sondyqtan men vızýaldy materıaldar, qarapaıym tilmen túsindirý, toptyq jumys, naqty ómirdegi mysaldar, manıpýlátıvter, grafıkter, ınteraktıvti tapsyrmalar qoldanamyn. Code.org, GeoGebra, Desmos sıaqty sıfrlyq quraldar da tıimdi. Eń bastysy – bala «nege bulaı shyǵady?» degen suraqqa ózi jaýap izdeıtin orta qalyptastyrý.
– Italıalyq oqýshylardyń pándi qabyldaýy, qyzyǵýshylyǵy, tártibi, sabaqqa kózqarasy qalaı, bizben salystyra alasyz ba?
Jalpy alǵanda, aıyrmashylyqtan góri uqsastyq kóp: matematıkaǵa ǵashyq bala da, qyzyqpaıtyn bala da kez kelgen elde bar. Italıada, jalpy halyqaralyq ortadaǵy oqýshylar pikirin ashyq aıtýǵa, suraq qoıýǵa, talqylaýǵa úırengen, bul keıde sabaqtyń atmosferasyn erkin, keıde tym shýaqty qylyp jiberedi.
Qazaqstanmen salystyrǵanda, keı oqýshylar tártip jaǵynan erkindeý, biraq sonymen birge óz pikirin qorǵaý, jobasyn qorǵaý, shyǵarmashylyq tanytý qabileti joǵary. Matematıkaǵa qyzyǵýshylyq kóbinese muǵalimniń sabaqty ómirmen baılanystyrýyna, sıfrlyq quraldardy paıdalanýyna, zertteý elementterin engizýine baılanysty.
– Italıada muǵalim mártebesi qandaı? Qoǵamda ustazǵa degen qurmet, senim, jaýapkershilik deńgeıi qalaı baıqalady?
Muǵalim mártebesi munda da mańyzdy mamandyqtardyń biri retinde qarastyrylady, biraq, árıne, qoǵamda «romantıkaǵa toly mamandyq» dep qaraýdan góri, kóp eńbekti talap etetin kásibı qyzmet retinde qabyldaý basym. Ata-analar men oqýshylar muǵalimniń eńbegin, ásirese, kópultty ortada, birneshe tilde, kúrdeli baǵdarlamamen jumys isteıtinin túsinedi.
Halyqaralyq mektepterde muǵalimge degen senim deńgeıi joǵary: baǵdarlamany tańdaýda, ádistemeni qoldanýda erkindik kóbirek, muǵalimge jaı ǵana oryndaýshy emes, oqý úderisin jobalaýshy tulǵa retinde qaraıdy.
– Jumys ýaqyty, sabaq júktemesi, demalys kúnderi, muǵalimge jasalatyn jaǵdaılar (kabınet, resýrstar, oqý quraldary) jaǵynan qandaı artyqshylyqtar bar?
Jumys ýaqyty formaldy túrde uqsas bolǵanymen, qurylymy sál ózgeshe. Sabaq kestesinen bólek, josparlaý, ko-planıranıe (áriptestermen birigip jospar jasaý), jınalystar, kásibı damý sesıalary úshin arnaıy ýaqyt bólingen.
Kabınet, resýrstar jaǵy – halyqaralyq mekteptiń basty artyqshylyqtarynyń biri: ınteraktıvti taqtalar, sıfrlyq qurylǵylar, onlaın platformalar, kitaphana, zerthanalar, ashyq keńistikter – barlyǵy sabaqtyń sapasyn arttyrýǵa kómektesedi. Demalys kúnderi, kanıkýl kezeńderi de anyq josparlanǵan, muǵalimniń qajyp ketpeýi (burnout) úshin balans saqtalady.
– Ol jaqta muǵalimge qandaı jeńildikter beriledi, naqty áleýmettik qoldaýlar bar ma?
Júıe ár elde ártúrli bolǵandyqtan, týra salystyrý qıyn, biraq birneshe aıyrmashylyqty aıtýǵa bolady. Halyqaralyq mektepterde, ádette, jalaqy men áleýmettik paket (densaýlyq saqtandyrý, zeınetaqy salymdary, tamaq/jolaqy/jergilikti jeńildikter) naqty kórsetilgen.
Sonymen qatar, kásibı damý kýrstary – IB trenıńteri, semınarlar, konferensıalar – mektep tarapynan jıi qarjylandyrylady nemese bir bóligi jabylady. Bul muǵalimniń úzdiksiz damýyn qoldaýǵa baǵyttalǵan júıeli saıasat retinde kórinedi.
– Sizdiń mektebińiz muǵalimderdiń úzdiksiz damýyna qalaı jaǵdaı jasaıdy? Qandaı trenıńter, semınarlar nemese arnaıy baǵdarlamalar bar?
Bizdiń mektepte kásibı damý – strategıalyq basymdyqtardyń biri. Jyl saıyn muǵalimderge arnalǵan IB workshop-tary, ishki trenıńter, pándik qaýymdastyq kezdesýleri, koýchıng-sessıalar uıymdastyrylady.
Apta ishinde de áriptestermen bir-birimizdiń sabaǵymyzǵa qatysyp, keri baılanys berý, birlesip ıýnıt josparlaý, jobalardy birge daıyndaý sıaqty tájirıbeler bar. Bul muǵalimniń jeke ózi ǵana emes, búkil komanda bolyp damýyna jaǵdaı jasaıdy.
– Qazaqstandyq muǵalimge bul júıeniń qaı tusy unaýy nemese úırenýge turarlyq bolýy múmkin dep oılaısyz?
Qazaqstandyq muǵalimge, meniń oıymsha, myna nárseler qyzyq ári paıdaly bolýy múmkin:
• Krıterıılik, deskrıptorlyq baǵalaýdy tereń damytý – jaı baǵa qoıý emes, oqýshyǵa naqty, sapaly keri baılanys berý mádenıeti;
• Pánaralyq jobalar men zertteý jumystary – oqýshylardy tek emtıhanǵa emes, ómirlik daǵdylarǵa daıyndaý;
• Muǵalimniń akademıalyq erkindigi – oqý baǵdarlamasy aıasynda shyǵarmashylyqqa, ádistemelik eksperımentterge múmkindik berý;
• Kásibı qoǵamdastyq – muǵalimderdiń bir-birin qoldap, tájirıbe almasýy.
Osynyń bárin Qazaqstan júıesine tolyq kóshirý mindet emes, biraq ıdeıa retinde alyp, óz kontekstimizge beıimdeýge bolady.
– Jumys barysynda til, mentalıtet, búrokratıa sıaqty kedergiler boldy ma? Olardy qalaı eńserdińiz?
Árıne, basqa elge kóshken kezde eń birinshi qıyndyq – til men búrokratıa. Kúndelikti ómirde ıtalán tili kerek, al búkil resmı qujattar, kelisimsharttar, salyq, rezıdensıa máseleleri – barlyǵy Italıanyń zańdaryna saı júrgiziledi. Basynda qaǵazbastylyq, kezek, túrli mekemeler arasynda júrý biraz ýaqyt pen kúsh aldy.
Mentalıtet jaǵynan da aıyrmashylyq bar: ýaqytqa, josparǵa, komýnıkasıaǵa degen kózqaras Qazaqstannan ózgeshe. Bul qıyndyqtardy sabyrmen, ashyq suraq qoıyp, áriptesterden, jergilikti adamdardan kómek suraý arqyly, sondaı-aq ózimdi únemi oqytyp, beıimdelip jeńdim. Ýaqyt óte kele jańa júıe «túsiniksiz el» emes, jaı ǵana basqasha uıymdastyrylǵan orta bolyp kórine bastaıdy.
– Mekteptegi kópultty orta sizdiń kózqarasyńyzdy qalaı ózgertti?
Kópultty ortada jumys isteý meniń kásibı kózqarasymdy keńeıtti. Ártúrli elden kelgen oqýshymen, áriptespen jumys isteı júrip, «bir ǵana ádis durys» degen uǵymnyń joq ekenin, bilim berýdiń ondaǵan modeli bar ekenin túsinesiz.
Sonymen qatar, mádenıetaralyq komýnıkasıa, toleranttylyq, ár balanyń otbasylyq, mádenı fonyn eskerý, sabaqtaǵy mysaldardy da aýqymdyraq etý qajettigin kóbirek sezinesiz. Bul maǵan muǵalim retinde tek matematıkany úıretýshi emes, oqýshylardy jahandyq azamat retinde tárbıeleýge úles qosatyn tulǵa retinde qaraýǵa kómektesti.
– Italıadaǵy oqýshy men ata-ananyń muǵalimge degen qarym-qatynasy qandaı?
Oqýshylar men ata-analar, negizinen, muǵalimge seriktes, balaǵa baǵyt-baǵdar beretin mentor retinde qaraıdy. Ata-analar jıi habarlasyp, balasynyń oqý barysyn talqylap, keri baılanys surap otyrady, biraq kóp jaǵdaıda kásibı sheshimge qurmetpen qaraıdy.
Oqýshylar árqashan Qazaqstannyń qandaı ekenin bilgisi keledi. Ár sabaq saıyn meniń elim týraly tyń aqparattar oqyp menimen shyndyqqa janasady ma dep surap otyrady.
– Bolashaq jospar Italıada qalyp, tájirıbeni tereńdetý me, álde Otanǵa oralý ma?
Qazir negizgi maqsatym – osyndaǵy tájirıbemdi tereńdetip, halyqaralyq bilim berý salasynda kásibı turǵyda ósý, jańa jobalar, sıfrlyq bilim, matematıka men baǵdarlamalaýdy biriktiretin baǵyttardy damytý. Uzaq merzimde, árıne, Qazaqstanmen baılanysty úzgim kelmeıdi: tájirıbe, ıdeıa, jobalarymdy bir kúni Qazaqstandaǵy bilim júıesimen bólisý, birlesken jobalar jasaý – úlken armandarymnyń biri.
Sondyqtan men el tańdaýdan góri, ózimdi eki el arasynda kópir bolýǵa tyrysatyn ustaz retinde kóremin.