Búgin QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetindegi baspasóz konferensıasynda Almaty qalasynyń ákimi Erbolat DOSAEV 2023 jyly megapolıstiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy týraly aıtty, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz Almaty qalasy ákiminiń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Aǵymdaǵy jyldyń 5 aıynda megapolıs ekonomıkasynyń joǵary ósý qarqyny qamtamasyz etildi. Ekonomıka ósiminiń draıverleri:
- saýda (ósim 27,2% qurady),
- óńdeý ónerkásibi (ósim 24,4% qurady),
- kólik jáne qoımalaý (ósim 16,7% qurady).
«Negizgi kapıtalǵa 484 mlrd. teńge ınvestısıa tartyldy. Bul rette jeke ınvestısıalar 2,7% - ǵa ósti. Qysqa merzimdi ekonomıkalyq ındıkator 122,2% - ǵa deıin jedeldedi, bul ortasha respýblıkalyq deńgeıden joǵary (shamamen.: QR-104,5%). Eńbek naryǵyndaǵy jaǵdaı turaqty. Jyl basynan beri 29,4 myń jumys orny quryldy, onyń 60%-y turaqty», - dedi E. Dosaev.
El Prezıdenti Almaty qalasyn odan ári damytý mindetin qoıdy. Jaıly qalalyq orta qurý jáne almatylyqtardyń ómir súrý sapasyn arttyrý maqsatynda aǵymdaǵy jyldyń mamyr aıynda Almaty qalasynyń 2040 jylǵa deıingi Bas jospary bekitildi. Bas josparda 2040 jylǵa qaraı halyq sanynyń 3 mln.adamǵa deıin ósý boljamyn jáne ekonomıkanyń ortasha jyldyq 5%-ǵa artýyn eskere otyryp, 5 polıortalyqtardyń qurylymyn birkelki qalyptastyrý qarastyrylady.
«Bilim berý jáne densaýlyq saqtaý obektilerine qadamdyq qoljetimdilik qamtamasyz etiledi, 200 jańa mektep jáne 80-nen astam medısınalyq mekeme salyndy; qoǵamdyq kóliktiń úlesi 60% - ǵa deıin ulǵaıtyldy; 210 km jańa joldar jáne 3,6 myń km ınjenerlik jeliler, sondaı-aq 2 750 ga jańa saıabaqtar men skverler salynady. Bas jospardy iske asyrýda áleýmettik jáne ınjenerlik-kóliktik ınfraqurylymdy eskere otyryp, Almaty qalasy aýmaǵynyń teńgerimdi damýyn qamtamasyz etiledi», - dep atap ótti megapolıs ákimi.
Qala ekonomıkasynyń qurylymynda kásipkerlik erekshe oryn alady. Óńir basshysy SHOB-ty qoldaý jáne Almatynyń Indýstrıaldy aımaǵyn keńeıtý jónindegi sharalar týraly habarlady. Máselen, SHOB nesıeleý 59,6%-ǵa ósti, qarqyndy jumys isteıtin bıznes sýbektileriniń sany 38,6%-ǵa artty. Almatynyń |Indýstrıaldy aımaǵynda 9,7 myń jumys ornyn qurý arqasynda 343,7 mlrd teńgeniń 19 jobasy iske asyrylýda. Bıyl 1,2 myń jumys ornyn qurylady, 30 mlrd teńgeniń 14 jobasy paıdalanýǵa beriledi. Basym salalardyń qala ekonomıkasyna qosqan úlesi 23,4%-ǵa deıin artady dep kútilýde.
Ekonomıkany ártaraptandyrý maqsatynda týrızmdi damytýǵa erekshe mán berilýde, atap aıtqanda týrısik ınfraqurylymdy damytý jónindegi sharalar iske asyrylýda. Almatyda eko-otelder, qonaq úıler ashylýda. Jalpy, bıylǵy jyly qalanyń nómirlik qory 3 myń tósek-orynǵa (27 myń tósek-orynǵa deıin) ulǵaıady. Sondaı-aq, 3 kempıng-aımaq («İle-Alataý» MUTP-da) jáne kishi jáne Úlken Almaty shatqaldarynda uzyndyǵy 150 km 10 taý baǵyttary ashylady. Bul baǵyttar sıfrlandyrylady. 2023 jyly sheteldik týrıser sany 450 myń adamǵa, ishki týrıser sany 1,5 mln. adamǵa deıin ósedi dep kútilýde.
Qalanyń kóliktik qurylymyn damytý boıynsha kóptegen sharalar iske asýda. «ÚAAAJ-ǵa aparatyn 6 radıaldy joldy uzartý jumystary júrgizilýde. Búginde Móńke bı kóshesinde qozǵalys ashyq, Saın jáne Rysqulov dańǵyldarynda uzartý jumystary júrgizilýde, Abaı dańǵyly, Soltústik aınalma jáne Tilendıev kóshelerinde JSQ ázirlenýde. ÚAAAJ ashý qala aýmaǵyna tranzıttik kóliktiń kirýin shekteıdi, sonyń esebinen megapolıstiń kóshe-jol jelisi júktemesin orta eseppen 20%-ǵa tómendetedi», - dep atap ótti Erbolat Dosaev.
Jol tóseminiń sapasyn arttyrý jáne jol lúkteriniń tómendýi máselesin sheshý úshin joldardy modernızasıalaýdyń jańa tásilderi qajet. Ótken jyly pılottyq rejımde júktemeler men klımattyq jaǵdaılarǵa tózimdiliktiń joǵarylaǵanyn kórsetetin materıaldar paıdalanyldy. Osyǵan baılanysty aǵymdaǵy jyly qalanyń 6 shaǵyn aýdanynda 25 km jańa jol salý jáne 200 km ortasha jóndeý jumystaryn júrgizý josparlanýda, onyń ishinde polımerlik qospalardy paıdalana otyryp, 44 km magıstraldyq kósheler. Osy jumystar aıasynda 8 myń serpilisti lúk ornatylady, olar mehanıkalyq jáne temperatýralyq júktemelerge tótep beredi. Jalpy, jańa tehnologıalardy qoldana otyryp, jol ınfraqurylymyn modernızasıalaý ortasha jóndeý júrgizý merzimin 5 jyldan 10 jylǵa deıin ulǵaıtýǵa múmkindik beredi.
Jumystyń negizgi baǵyttarynyń biri qoǵamdyq kólik jelisin damytý bolyp tabylady, osy baǵytta:
- metropolıten - qarbalas ýaqytta 2 jyljymaly sostav qosyldy, qozǵalys aralyǵy 25%-ǵa qysqardy; «Qalqaman» stansıasynyń qurylysy jalǵasýda; «Barlyq» bazary arqyly «Shyǵys qaqpasy» polısıa ortalyǵyna deıin 3 jańa metro stansıasy men JRK jelileriniń qurylysy pysyqtalýda;
- avtobýstar - gazben júretin 600 birlik jańa avtobýs satyp alynady (aǵymdaǵy jylǵy shildede – 100 avtobýs, qalǵan 500 avtobýs aǵymdaǵy jylǵy jeltoqsanda); sondaı – aq osy jyldyń shildesinde qolda bar 40 avtobýsqa qosymsha taǵy 60 mektep avtobýsy satyp alynady; qosymsha avtobýstardy satyp alýdy eskere otyryp, jańa avtobýs baǵyttary, onyń ishinde qala mańyndaǵy baǵyttar ashylady. Qabyldanǵan sharalardyń nátıjesinde 2023 jyly gaz jáne elektrmen júretin avtobýstardyń úlesi 46%-ǵa deıin (2022 j. - 37,6%) dızeldik avtobýstardyń úlesi 41%-ǵa deıin tómendeıdi (2022 j. - 54%) artady.
- troleıbýstar - 2023 jylǵy jeltoqsanda 100 kólik birligi satyp alynady.
Budan basqa, ákimdik júıeli negizde sapaly jáne turaqty sýmen jabdyqtaýdy qamtamasyz etý boıynsha jumys júrgizýde. Búginde Almaty halqynyń 1%-y sýmen jabdyqtalmaǵan. Osy máseleni sheshý úshin aǵymdaǵy jyldyń qazan aıynda Naýryzbaı aýdanynyń shyǵys bóligindegi Qarǵaly ózeninde sý qoımasynyń qurylysy aıaqtalady: 50 myń turǵyn sapaly sýmen qamtamasyz etiledi. Naýryzbaı aýdanynyń batys bóliginiń 100 myńǵa jýyq turǵynyn qamtı otyryp, Aqsaı ózeninde qurylysy 2025 jyldyń qarasha aıynda aıaqtalýy tıis sý qoımasy salynýda. Ermensaı jáne Aqsaı ózenderinde 2 sý qoımalaryn salý josparlanýda. Atalǵan jumystar aıaqtalǵannan keıin 50 myń almatylyq jyl sońyna deıin sýǵa qoljetkizedi, 200 myń adam – 2025 jylǵa qaraı.
Osyǵan uqsas jumystar ınjenerlik ınfraqurylymdy damytý boıynsha júrgizilýde. Qosymsha 400 myń turǵyn turaqty elektrmen jabdyqtalady, 300 myń tutynýshy qyrkúıek aıynda jylýmen qamtamasyz etiledi.
Almatyda jaıly ári sapaly ómir súrýdi qamtamasyz etý úshin saıabaq aımaqtaryn damytý boıynsha jumystar júrgizilýde. Aǵymdaǵy jyly Almatyda jalpy aýdany 100 gektar bolatyn 5 jańa saıabaq qurylady. Kógaldandyrý úshin jyl sońyna deıin 320 myń kóshet otyrǵyzylady.
«Adamı kapıtaldy sapaly damytý maqsatynda 3 basym baǵyt aıqyndaldy: bilim berýdiń qoljetimdiligin arttyrý, qaýipsizdik pen jaılylyqty qamtamasyz etý, sondaı - aq pedagogtardyń biliktiligin arttyrý», - dedi megapolıs ákimi.
37,1 myń oqýshy ornyna 22 mektep salynady. Sondaı-aq 3 720 oryndyq 8 bilim berý nysanyn iske qosý josparlanýda. Qaýipsizdik úshin 206 memlekettik mektep pen 8 ınternatta kezekti oqý jyly bastalǵanǵa deıin týrnıketter men beınekameralar ornatylady. Balabaqshalardyń 6,5 myńnan astam pedagogy biliktilikti arttyrý baǵdarlamalarynan ótedi.
Densaýlyq saqtaý jelisi boıynsha 2023 jyly 6 otbasylyq-dárigerlik ambýlatorıa paıdalanýǵa beriledi.
«Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy kadrlardyń tapshylyǵyn eskere otyryp, biz jyl saıyn 3 340 maman men 70 menedjerdi úsh deńgeıli oqytý baǵdarlamasymen, sondaı - aq dıplomnan keıingi daıarlyqqa 140 grantpen qamtýdy qarastyrdyq», - dedi ákim.
Buqaralyq sportty damytý boıynsha sharalar qarqyndy qabyldanýda. Búginde 3 dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheni men 1 tenıs ortalyǵynyń qurylysy júrgizilýde. Munda 2,2 myńǵa jýyq adam sabaq alatyn bolady.
Sonymen qatar, Almaty nysandarynyń seısmıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý boıynsha jumystar júrgizilýde. Qala nysandarynyń seısmıkalyq aýdıti osy jyldyń shilde aıynda bastalady. Ol «QazQSǴZI» AQ-men birlesip júrgiziledi, jumystardy 2024 jylǵa deıin aıaqtaý josparlanýda. Jańa seısmıkalyq aýdıt Almaty qalasy obektileriniń pasporttaryn onyń sońǵy 5 jyldaǵy belsendi damýyn eskere otyryp jańartýǵa múmkindik beredi.