Óńirdegi polıgonǵa kelgen sarbazdar tańbaly tastardy boıap, jazý jazyp ketken
Almaty oblysy Qonaev qalasynda «AMANAT» partıasy janyndaǵy oblystyq partıalyq baqylaý komısıasynyń jáne ekologıalyq máseleler jónindegi keńestiń birlesken otyrysy ótti, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz.
Jıynda óńirdiń tarıhı-mádenı jáne tabıǵı murasyn saqtaý, qorǵaý sharalary zerdelendi. Atap aıtqanda, Jambyl aýdanyndaǵy «Aqqaınar» petroglıfter kesheniniń jáne İle ózeniniń jaǵasynda ornalasqan «Tańbaly tas» shatqalynyń ekologıalyq jaǵdaıy nazarǵa alyndy.
Jıyndy ashqan «AMANAT» partıasy Almaty oblystyq fılıalynyń tóraǵasy Qýat Baıǵodjaev «Tańbaly» qoryǵynda 10 myńnan astam petroglıf ornalasqanyn, al «Aqqaınar» kesheninde ejelgi dáýirde tasqa qashalǵan 5 myńǵa jýyq tańba tabylǵanyn atap ótti. Alaıda, «Aqqaınar» kesheni osy kúnge deıin memleket qorǵaýyndaǵy nysandar qataryna engen joq. Sondyqtan, tarıhı muranyń joıylyp ketý qaýpi bar.
Ejelgi óner týyndylarynyń taǵdyryna qoǵam belsendileri de alańdap otyr. «Ohotnıkı za petroglıfamı» qoǵamdyq birlestiginiń dırektory Olga Gýmırova «Aqqaınar» keshenindegi tasqa qashalǵan tańbalardyń basym bóligi vandalızm áreketine ushyraǵanyn tilge tıek etti.
«Búginde ejelgi eskertkishterdi zertteý jumysy tolyq aıaqtalǵan joq. Sonyń saldarynan nysandy memleket qorǵaýyna alý múmkin bolmaı otyr. Tańbalardyń basym bóligi jazý, boıaý, sement, gýdron jáne ózge de qospalar kesirinen zaqymdalǵan. Kıeli orynnyń eń kóp zaqymdanǵan tusy – ortalyq bóligi. Onda uzaq jyl áskerı dalalyq lager ornalasty. Barlyq ǵylymı-zertteý jumysy aıaqtalǵanǵa deıin jartas jazyǵyn qalpyna keltirý jáne ondaǵy jazýlardy óshirý boıynsha shara qabyldaý qajet. Jalpy, «Aqqaınar» shatqalyn tarıhı-mádenı nysandar tizimine engizý máselesin qarastyrý qajet», – dedi ol.
Óz kezeginde, Mátibulaq aýyldyq okrýginiń ákimi Temirhan Mýkeev tarıhı eskertkishterdi aýyldyq ákimdik qorǵaı almaıtynyna jáne tarıhı-mádenı murany saqtaýdyń keshendi josparyn ázirleý qajet ekenin basa aıtty.
«Arheologıalyq eskertkishtiń irgesinde áskerı polıgon ornalasqan. Ondaǵy sarbazdar tańbaly tastardy boıap, jazý jazyp ketedi. Ony hımıalyq eritkishtermen de, asetonmen de súrtip kórdik. Jazýlar óshpeı qoıdy. Qolymyzdan keler shara – tek senbilik uıymdastyrý. Osy másele boıynsha qyrkúıek aıynda oblystyq tarıhı-mádenı murany qorǵaý jónindegi ortalyqqa hat joldaǵan edim. Odan beri eki aı ýaqyt ótti. Jaýap áli joldanǵan joq. Aýyl ákimdiginde elimizdiń qundy mádenı murasyn óz betinshe qorǵaıtyndaı múmkindik joq», – dedi Temirhan Mýkeev.
Partıalyqtardyń aıtýynsha, aımaqta vandalızm áreketiniń etek jaıýyna sebep bolyp otyrǵan jaıttardyń biri – vedomstvoaralyq is-qımyldyń álsizdigi.
«Oblystyq týrızm, mádenıet basqarmasy, óńirlik ekologıa departamenti jáne jergilikti atqarýshy organdar ár túrli jumys júrgizýde. Al ishki ister organdary bolsa, ulttyq baılyǵymyzdy qorǵaý máselesine qatysty belsendi shara qabyldamaıdy. Sonymen qatar, ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdardyń josparlarynda vandalızmge qarsy kúres boıynsha naqty is-sharalar kózdelmegen. Bul da mańyzdy máseleniń biri bolyp otyr. Osyǵan baılanysty, vedomstvolar arasynda tıisti ózara is-qımyldy jolǵa qoıý, eskertkishterdi vandaldardan qorǵaýdy qamtamasyz etý qajet. Eń aldymen, «Aqqaınar» keshenin tarıhı-mádenı nysandar tizimine engizý qajet», – dedi Qýat Baıǵodjaev.
Jıyn sońynda komısıa músheleri ýákiletti organdarǵa birqatar usynys bildirdi. Atap aıtqanda, «Tańbaly tas» tarıhı-mádenı nysandary men «Aqqaınar» kesheniniń saqtalýyn baqylaýǵa alý, vedomstvoaralyq ózara is-qımyldy jolǵa qoıý jáne abattandyrý, ınfraqurylym júrgizý arqyly eskertkishterdi qorǵaý úshin barlyq sharany qabyldaý, tártip saqshylarynyń kúshimen jergilikti jerdi patrúldeýdi qamtamasyz etý qajet. Buǵan qosa, oblystyq mádenıet basqarmasy jyl sońyna deıin «Aqqaınar» shatqalyn tarıhı-mádenı nysandar tizimine engizý máselesin qaraýy qajet.
Eske sala keteıik, buǵan deıin partıalyqtar ulttyq baılyǵymyzdy qorǵaý aksıasy aıasynda «Tańbaly tas» shatqalyna bardy. Amanattyqtar senbilik ótkizip, 100 qapqa jýyq qoqys jınady. Aldaǵy kúnderi partıalyqtar jáne «Jastar Rýhy» jastar qanatynyń belsendileri senbilikti «Aqqaınar» kesheninde ótkizýdi josparlap otyr. Olar tastaǵy tańbalardy vandaldar jazyp ketken túrli jazýdan tazartady.
Jalpy, «AMANAT» partıasy ekologıa máselesine kóp kóńil bóledi. Máselen, partıanyń saılaýaldy baǵdarlamasyn júzege asyrý jumys aıasynda el aýmaǵynda 2025 jylǵa deıin 2 mlrd túpke jýyq aǵash otyrǵyzylady. Sonymen qatar, el aýmaǵynda ruqsat etilmegen qoqys úıindileriniń paıda bolýyna jol bermeý maqsatynda polısıa jáne ekologıa departamentteri reıd júrgizedi. Sondaı-aq óndiristegi ekologıalyq bastamalar da kúsheıtiledi.