Almatyda bilim berý mekemeleriniń qaýipsizdigi men sıfrlanýyn qamtamasyz etýdi kózdeıtin úsh jyldyq aýqymdy baǵdarlama aıaqtaldy. Jańa oqý jyly qarsańynda qalalyq Bilim basqarmasynyń basshysy Saıran Saıfedenov Almaty mektepteri men balabaqshalaryndaǵy sıfrlyq jáne bilim berý ınfraqurylymy qalaı kúsheıip jatqany, jalpy, jańa oqý jylyna daıyndyq máselesi jóninde áńgime tarqatty.
Basty másele – balalardyń qaýipsizdigi
Qazirgi tańda Almatydaǵy barlyq bilim mekemeleri jańasha damyp, úlken izdenis ústinde. Búgingi kúni qaladaǵy barlyq memlekettik 216 mektep pen 196 balabaqsha keshendi qaýipsizdik júıesimen jabdyqtalsa, mundaı júıege beınebaqylaý, dabyl túımeleri, kirip-shyǵýdy baqylaıtyn júıeler men órt dabyly kiredi. Bilim mekemeleriniń basty máselesi – balalar ómiriniń qaýipsizdigi. Sondyqtan osy maqsat úshin bilim berý mekemeleriniń barlyǵyna 21 106 sıfrlyq beınekamera ornatyldy. Bul beınebaqylaýlardyń 12 450-i mektepte, 8656-sy balabaqshada ornalastyryldy. Sondaı-aq, nysandarǵa túgelimen bir-birden 412 dabyl túımesi qoıylǵan. Mektepke kirip-shyǵýdy basqaratyn, baqylaıtyn biryńǵaı júıe engizilip, balabaqshalarǵa domofon ornatylǵan. Sonymen qatar, ár nysanda órt dabyly júıesi jumys isteıdi.
Almaty qalasynda el Prezıdentiniń «Ádiletti Qazaqstan: bárimiz jáne árqaısymyz úshin. Qazir jáne árdaıym» atty saılaýaldy baǵdarlamasyna sáıkes, jan basyna qarjylandyrý esebinen 75 jańa pándik kabınet (hımıa, fızıka, bıologıa, STEM jáne robototehnıka) satyp alý josparlanǵan edi. Osy maqsatta aǵymdaǵy jyldyń 4 tamyzynda 41 kabınet tolyq jabdyqtalyp, paıdalanýǵa berildi, 24 kabınetti jetkizý jaǵy qolǵa alyndy. Qazir 10 kabınetti jaraqtandyrý úshin baıqaý rásimderi ótip jatyr.
Sonymen qatar, Almatydaǵy 216 mektep 1095 mamandandyrylǵan pándik kabınettermen jabdyqtalsa, olardyń 991-i jańartylǵan úlgide. Iaǵnı bul – mekteptiń jalpy sanynyń 90,5%-y . Osy kórsetkishtiń ózi Almaty qalasynyń kósh basynda kele jatqanyn kórsetedi. Almatydaǵy barlyq mektepter jyldam ınternetpen qamtylǵan. Optıkalyq-talshyqty baılanys jelisiniń (OTBJ) arqasynda 216 mekteptiń árqaısysy sekýndyna 100 Mbıt jyldamdyqpen jelige kire alady. Internet qaýipsizdigin arttyrý maqsatynda CGNAT (Carrier-Grade Network Address Translation) júıesi engizildi. Bul júıeniń tıimdiligi – tyıym salynǵan, terorıstik jáne basqa da qajetsiz resýrstarǵa kirip-shyǵýdy shekteýge múmkindik beredi.
Almaty búginde mektep pen balabaqshada qaýipsizdikti, sıfrlandyrýdy jáne tehnologıalyq jańǵyrtýdy qamtamasyz etýdiń keshendi tásilin paıdalana otyryp, qaýipsiz jáne tehnologıalyq bilim beretin megapolıske aınaldy.
Shaharda 12 jańa mektep ashylady
Oqýshy ornynyń tapshylyǵy elimizdiń barlyq óńirine tán másele. Osy oraıda Almatyda oqýshy ornynyń tapshylyǵyn azaıtý maqsatynda bilim berý mekemelerin jańǵyrtýǵa baǵyttalǵan «Keleshek mektepteri» men «1300 mektepti ońaltý» ulttyq jobasy qolǵa alynǵan. Shaharda 1 qyrkúıekte 12 jańa mektep ashylǵaly otyr.
Jalpy, Almaty qalasy boıynsha «Keleshek mektepteri» jobasy aıasynda 34,8 myń oqýshyǵa arnalǵan 21 mektep salynyp jatsa, 13 mekteptiń qurylysy «Samruk-Kazyna Construction» kompanıasynyń qatysýymen júzege asyp jatyr. Osyndaı mekteptiń bireýi byltyr alǵash ret paıdalanýǵa berilse, osy oqý jylynyń alǵashqy kúni taǵy 12 mektep paıdalanýǵa beriledi. Buǵan qosa, qosymsha taǵy 8 mektep jeke ınvestorlardyń qatysýymen «satyp alý» mehanızmi arqyly salyna bastady. Sonyń ishinde eki mektep bıyl qyrkúıekte iske qosylyp, taǵy eki mektep 2025 jyldyń jeltoqsanynda, qalǵan tórteýi jyl sońyna deıin ashylmaqshy.
«1300 mektepti ońaltý» jobasy
Bul joba aıasynda 2025–2027 jyldarǵa arnalǵan Almatydaǵy 31 bilim berý mekemesiniń tizimi jasaqtalǵan edi. Osy tizim boıynsha bıyl 15 mektepte, 2026 jyly – 9, 2027 jyly – 7 mektepte ońtaılandyrý jumysy josparlanǵan. Qazirgi tańda bes nysanda qurylys pen qaıta jańartý jumysy júrip jatyr. Sonymen qatar, jergilikti búdjet esebinen «Zerdeli» shaǵynaýdanynda 550 oryndy mektep salyna bastady. Al Naýryzbaı aýdanynda 1200 oryndy jańa mektep satyp alý josparlanyp, ol osy jyldyń sońyna deıin qoldanysqa berilmekshi.
Qazirgi tańda qalada 3 myńnan astam oqýshy orny qurylatyn 13 mektep pen 8 qosymsha ǵımaratqa seısmıkalyq kúsheıtý jáne qaıta qurý jumystary júrgizilip jatyr. Buǵan qosa, keıbir nysandar tolyq jańaryp úlgerdi. Qurylysy júrip jatqan 4 mektep oqý jyly bastalysymen paıdalanýǵa berilip, jyl sońyna deıin qosymsha 8 mektep aıaqtalady. Qalǵan 8 nysannyń jumysy 2026 jyly jalǵasady. Sonymen qatar, qazirgi kezde qalamyzdaǵy 8 balabaqsha men «Mashına jasaý jáne telekomýnıkasıalar koleji» kúrdeli jóndeýden ótip jatyr. Jyl saıyn júrgiziletin aǵymdaǵy jóndeý jumystary 188 mektepte, 48 balabaqshada, 15 kolejde, 7 ınternatta jáne qosymsha bilim beretin 4 mekemede atqarylyp jatyr.
Bul maqsatqa 1,8 mlrd. teńge bólingen. Sonymen qatar, barlyq bilim berý nysandaryn jylytý maýsymyna daıarlaý jumysy da aıaqtalyp keledi. Jóndeý jumystary sátti aıaqtalǵan 196 balabaqshanyń 188-i daıyndyq aktisin alyp, qalǵan nysandarda jóndeý jumystary jalǵasyp jatyr. Jalpy, qalamyzdaǵy 216 mekteptiń 203-i daıyndyqtan ótse, qalǵan mektepterdegi jumys aıaqtalýǵa jaqyn. Sonymen qatar, jóndeý júrip jatqan 20 kolejdiń 19-y daıyn, qosymsha bilim beretin 19 mekemeniń 17-si qysqa tolyq ázir. Osylaısha qalamyzdaǵy barlyq bilim mekemesi tamyz aıynyń sońyna deıin jylytý maýsymyna daıyn bolǵaly otyr.
Almaty ákimdigi usynǵan sýret
Kolejderge – 52 mlrd teńge
Almatyda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý (TjKB) júıesi qarqyndy damyp keledi. Qazaqstanda jarıalanǵan «Jumysshy mamandyqtar jylynda» osy máselege keńinen kóńil bólindi. Búgingi tańda qalalyq TjKB jelisine 88 kolej kirse, onyń ishinde 22-si – memlekettik te, 66-sy – jekemenshik. Mundaǵy 85 544 adamnyń 46 838-i memlekettik tapsyrys boıynsha bilim alyp jatyr.
Bıyl, ıaǵnı 2025-2026 oqý jylyna memlekettik grantqa 18 myńnan astam ótinish túsken. Talapkerlerdi qabyldaý tamyz aıynyń sońyna deıin jalǵasady. Qazirgi tańda qala kolejderinde bolashaq mamandar 131 mamandyq, 220 biliktilik boıynsha bilim alyp jatyr.
Sonymen qatar, bıyl kolejderdi jańǵyrtý jaǵy da kúsheıtildi. «Jas maman» jobasy aıasynda 18 oqý orny qural-jabdyqpen jabdyqtalyp, memleketten 4,2 mlrd. teńge jumsaldy. Sondaı-aq, bıyl aǵymdaǵy jóndeý jumystary úshin de 2,4 mlrd. teńge bólindi. Osy qarjynyń 170 mln. teńgesi 6 kolejdiń materıaldyq bazasyn jańartýǵa jumsaldy. Qazir qalada birqatar jańa joba qolǵa alyndy. Sonyń ishindegi eń aýqymdysy – Almaty kólik jáne mehanıka kolejiniń jańa ǵımaraty. Ol 1050 stýdentke eseptelgen, ishinde 120 oryndy jataqhana bolady. Taǵy eki kolejde 300 oryndy qosymsha ǵımarat salynady. Olardy qarasha aıynyń sońyna qaraı qoldanysqa berý josparlanǵan.
Buǵan qosa, Alataý aýdanyndaǵy «Alǵabas» yqshamaýdanynda Inovasıalyq tehnıkalyq kolej qurylysy bastalyp ketti. Joba aıasynda oqý korpýsy, jataqhana, sheberhanalar, sport jáne demalys alańdary, tolyq ınfraqurylym salý kózdelgen. Qurylysy 2026 jyldyń aqpanynda aıaqtalady dep kútilýde.
Qalalyq TjKB júıesine bólingen búdjet – 52,1 mlrd teńge qarajattyń 679 mln teńgesi tálimgerlik baǵdarlamalardy damytýǵa, WorldSkills chempıonatyn ótkizýge, jataqhana kútimi men kolejderdi qarjylaı qoldaýǵa baǵyttaldy.
Osylaısha, qala kóleminde «Jumysshy mamandyqtar jyly» aıasynda jasalyp jatqan is-sharalar jastarǵa jańa múmkindik usynyp, eńbek naryǵynda suranysqa ıe kadrlardy daıarlaýǵa jol ashyp otyr.
«Mektep avtobýsy» jobasy
Almatyda «Mektep avtobýsy» jobasy aıasynda avtobýstar men reıster sany qysqartyldy, soǵan qaramastan ata-analardyń suranysy men qaýipsizdik talaptaryn eskere otyryp, oqýshylardy tasymaldaý jaǵy áli de jalǵasatyn bolady.
«Biz mektepterdiń ótinishine oraı, avtobýstardyń sanyn qysqartý týraly sheshim shyǵardyq. Degenmen, oqýshylardy tasymaldaý jaǵyn ótinishterdi eskere otyryp, sol kúıi qaldyrdyq», – dedi Almaty qalasy Bilim basqarmasynyń basshysy Saıran Saıfedenov.
Jalpy, buǵan deıin osynaý joba aıasynda 55 mektep anyqtalyp, 10 180 oqýshy qamtylǵan bolatyn. Olardy tasymaldaý úshin 181 avtobýs bólinip, olar kún saıyn 897 reıs jasady. Máselen, bir reıstiń quny 20 oryndyq avtobýsqa 27 423 teńge (646 reıs), al 36 oryndyq avtobýsqa 29 967 teńgedeı (251 reıs) boldy. Iaǵnı jylyna 4 mlrd. 164 mln teńge qajet bolǵan edi.
Alaıda, bıyl bilim berý uıymdarymen qosymsha jumys júrgizilip, nátıjesinde avtobýstar sany 49-ǵa qysqartylyp otyr. Kólikti alyp tastaýǵa 24 mektep ótinish berdi. Qazirgi tańda qaladaǵy 44 mekteptiń 7532 oqýshysy tasymaldaýmen qamtylyp, olardy 132 avtobýs jetkizetin boldy. Osylaısha kúnine 663 reıs jasalsa, bul burynǵydan 234 reıske az kórinedi.
Qala ishinde 2025 jyly 22 mektepte 5495 oqýshyny tasymaldaý úshin 92 avtobýs qajet boldy. Osyǵan baılanysty qalalyq mobıldilik basqarmasy jańa avtobýstar satyp alýdy josparlap, jyl sońyna deıin oqýshylardy tasymaldaý men qamtýdy 15 915 balaǵa jetkizdi. Osy maqsat úshin 283 avtobýsty paıdalaný kerek edi. Alaıda mektepterdiń ótinishi men júrgizilgen ońtaılandyrý nátıjesinde búdjet shyǵyndaryn qysqartyp, oqýshylardy tasymaldaý júıesi saqtalyp qaldy. Osylaısha tasymaldy ata-analardyń suranysy men mekteptiń qajettilikterine saı uıymdastyrýǵa jol ashylyp otyr.