Qyrkúıektiń úshinshi jeksenbisi - súıikti qalamyzdyń týǵan kúni. Aqshamnews.kz tilshisi qala kúnine oraı tarıhı núktelerdi arnaıy aralap qaıtty.
Talaılardyń jyry men ánine arqaý bolǵan arý Almatynyń ár buryshy tarıhtan syr shertedi. Qalanyń ótkeni bizdiń dáýirimizge deıingi birinshi myńjyldyqtan bastaý alady. Al bıyl "Almaty" ataýyna 104 jyl toldy: 1921 jyly Vernyı ataýy "Alma-Ata" bolyp ózgertilip, 1927 jyly QazAKSR ortalyǵy Almatyǵa kóshirildi. Endeshe san ǵasyrlyq tarıhy bar shahardyń eski ǵımarattaryna kóz júgirtip, búgingi kelbetimen salystyryp kóreıik.
(sýretterdi ortasynan jyljytyńyz)
Pıonerler úıi: KSRO zamanyna sapar
Pıonerler úıi (qazirgi Oqýshylar saraıy) - jas býynnyń qoǵamdyq-ǵylymı-sapalyq úıirmelerin damytý úshin salynǵan ǵımarat. Onyń qurylysy 1979 jyly bastalyp, 1983 jyly aıaqtalǵan. Táýelsizdikten keıin ataýy "Oqýshylar saraıy" dep ózgerip, keıin 2014-2015 jyldary kúrdeli jóndeýden ótti.
Sol jaqtaǵy sýrette shamamen 1980-jyldary túsirilgen "Pıonerler úıiniń" sýreti beınelengen. Al oń jaqta búgingi beınesin baıqaýǵa bolady. 40 jyl buryn kóshet bolǵan aǵashtardyń búginde kóptiń saıasyna aınalyp, japyraǵyn keńinen jaıǵanyn sondaı-aq, balalarǵa arnalǵan oıyn alańy salynǵanyn baıqaýǵa bolady. Qazir munda qala deńgeıindegi túrli mektep is-sharalary, úıirmelep júrgiziledi.
Ǵasyr kýágeri bolǵan ǵımarat
Qyzyl tań matalar úıi – Almaty qalasynyń respýblıkalyq mańyzy bar tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń tizimine engen qala qurylysy jáne sáýlet túrine jatatyn tarıhı nysan. Keı derekter boıynsha 1896 jyly arhıtektor P. Gýrde jobasy boıynsha, keıbir derekterde 1912 jyly A. P. Zenkov jobasy boıynsha salynǵan.
Bul nysan neorýsskıı (jańa orys), ulttyq sán-sáýlet elementterimen úılesken tarıhı stılde boı kóterdi. Keńestik kezeńde halyqty jabdyqtaý, memlekettik naryq qajettilikterine qaraı paıdalanyldy. Qazir de matalar men fýrnıtýra dúkeni retinde jumys istep tur. 2009 jyly "Qyzyl tań"-nyń shatyryn jalyn sharpysa da, tómendegi sýretten ǵımarattyń áli de "murty buzylmaǵan" kúıi turǵanyn baıqaýǵa bolady.
Kúlásh Báıseıitova atyndaǵy kóshe: 43 jyl buryn qandaı boldy?
Respýblıka alańy - Almaty qalasyndaǵy eńbekshiler qaýymynyń merekelik saltanatty sherýleri, sondaı-aq áskerı paradtar ótetin oryn. Bul alańnyń artqy kórinisi. Muraǵattan tabylǵan sýret shamamen 1982 jyly túsirilgen.
Báıseıitova kóshesi soltústikten ońtústikke qaraı Abylaı han dańǵyly men Panfılov kóshesiniń arasymen ótedi. Bógenbaı batyr kóshesinen bastalyp, Qabanbaı batyr, Jambyl, Shevchenko, Qurmanǵazy kóshelerin jáne Abaı dańǵylyn kesip ótip, Respýblıka alańynda aıaqtalady. Buryn bul kóshe "Frýnze" atynda bolatyn.
QBTÝ - burynǵy Úkimet úıi
Qazir Tóle bı - Abylaı han kóshesindegi QBTÝ ýnıversıtetiniń ǵımaraty buryn Úkimet úıi bolǵan. Ǵımarattyń qurylysy 1938 jyly bastalǵan. Alaıda 1941 jylǵa qaraı tek irgetas shuńqyrlary ǵana qazylyp, soǵys jyldary qurylys toqtap qaldy. Tek 1951 jyly ǵana qaıta jalǵasty. 2001 jyly Úkimet úıi mártebesinen alynyp, QBTÝ ýnıversıtetiniń qyzmetine berildi.
Al jalpy alań jurt arasynda "Astana" alańy nemese "eski alań" dep atalady. Munda iri merekelik konsertter, is-sharalar jıi bolyp turady.
Al bul ǵımaratqa jaqynyraq rakýrstan sýret. 90-jyldary túsirilgen fotodan, balalardyń asyr salyp, qystygúni shana teýip, oınap júrgen jyly kadryn baıqaýǵa bolady. Dál sol núkteden QBTÝ-ǵa qazir qarasań, aǵash jabyndylarynan basqa eshteńe kórinbeıdi. Shana tepken búldirshinnen góri, telefonǵa telmirgenderdiń qarasy basym.
Sátpaev-Jeltoqsan qıylysy: keshe men búgin
Al bul - Respýblıka alańynyń aldyńǵy kórinisi. Ońtústiginde Prezıdent rezıdensıasy men telestýdıa, soltústiginde ákimdik ǵımaraty men bıik turǵyn úıler qorshaı ornalasqan. Báıseıitova kóshesine ulasatyn keńistik qalanyń sımvoldyq qaqpasy ispetti. Alataý shyńdarymen jarasym tapqan bul alań merekelik sherýler men halyqtyq is-sharalarǵa laıyqtalyp salynǵan. 1996 jyly munda Táýelsizdik monýmenti ornatyldy.
"Almaty" qonaqúıi
Bul – Almaty qalasynyń jergilikti mańyzy bar tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń memlekettik tizimine engen sáýlet óneri eskertkishi. Qonaqúı 1967 jyly salynǵan. Áý bastan “Almaty” atalǵan, Qazaqstandaǵy jetekshi qonaqúılerdiń biri. 1996 jyly keıbir ıntereri men syrtqy bólshekteri jańartylǵan. 2006 jyly “Alma-Ata” ataýynan “Almaty” dep tolyq ózgertildi. 2007 jyly qonaqúıdi súrý jospary bolǵan. Biraq tarıhı mańyzy eskerilip, ǵımarat saqtalyp qaldy.
Abaı-Dostyq qıylysy: KIMEP
Bul sýret 90-jyldary túsirilgen. Almatynyń eń tanymal qıylystarynyń biri - Abaı-Lenın (qazirgi Abaı-Dostyq - esk.). Sýretten qazirgi KIMEP ýnıversıtetiniń eski ǵımaratyn baıqaýǵa bolady. KIMEP ýnıversıteti - 1992 jyly 14 qańtarda qurylǵan. Alǵashqy kezde tek magıstrler daıarlaǵanymen, 1999 jyldan bakalavrlar bólimine stýdentter qabyldana bastady.
Al búgingi keıpinde aıyrmashylyq kóp. Kólik legi kóbeıgen, ǵımarattyń keıpi de aýysqan. Qyzyǵy - 30 jyl burynǵy turǵyndardyń troleıbýsyn qazir samokattar almastyrǵandaı.
Almaty qalalyq atqarý komıteti (burynǵy ıspolkom) ǵımaraty
Ǵımarat XX ǵasyrdyń basynda, shamamen 1930–1940 jyldary salynǵan. Alǵashynda ol qalalyq keńestiń (Sovet) atqarý komıtetiniń rezıdensıasy retinde qyzmet atqarǵan. Bul mekeme qala sharýashylyǵy, qurylys, kólik, mádenıet jáne áleýmettik máselelerdi basqaratyn negizgi bılik organy boldy. Keńes dáýirinde Almatynyń qarqyndy ósýi kezinde qala basqarýy osy ǵımarattan júrgizildi.
Táýelsizdik alǵannan keıin qalalyq basqarý júıesi qaıta uıymdastyrylǵan soń, ǵımarat Almaly aýdany ákimdiginiń keńsesi retinde berildi.
Mýzykalyq stýdıadan teatrǵa aınalǵan tarıhı nysan
“Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq opera jáne balet teatry” 1934 jyly mýzykalyq stýdıa retinde bastalǵan. 1936 jyly alǵash ret “Qyz Jibek” operasy qoıylyp, alǵash balet trýppasy 1938 jyly quryldy. Teatr ǵımaraty 1941 jyly salynǵan.
Qazir bul nysan týrıserdiń jıi baratyn núktesine aınalyp, qaz qalpynda Qabanbaı batyr kóshesinde tur. Tómende 68 jyl burynǵy kórinisi men búgingi keıpi salystyrylǵan.
“Respýblıka saraıy”
Respýblıka saraıy 1970 jyly salyndy. Ǵımarat Abaı dańǵyly men Dostyq dańǵyly qıylysynda ornalasqan. 1991 jyly 10 jeltoqsanda dál osy saraıda Nursultan Nazarbaevtyń prezıdenttik qyzmetke kirisý saltanaty ótken bolatyn.
Qazir munda zamanaýı konsertter, iri is-sharalar ótedi.
"Otyrar" qonaqúıi
"Otyrar" qonaqúıi Almatyda 1975 jyly paıdalanýǵa berildi. Keńestik kezeńde qaladaǵy bedeldi qonaqúılerdiń biri bolyp, sheteldik delegasıalar men respýblıkaaralyq issaparmen keletin qonaqtardy qabyldaýǵa arnalǵan. Qaladaǵy "Intýrıst" júıesine kirgen ıaǵnı, shetel azamattaryna qyzmet kórsetýge arnaıy ruqsaty bolǵan alǵashqy mekemelerdiń biri.
sýretter: Dına Lıtpın
Eski sýretter Pavel Tenákov saıtynan alyndy.