«Almaty Qala Jaryq» JSHS jaýapty kompanıanyń sharttaǵy mindettemesin oryndamaý saldarynan týyndaǵan Almatydaǵy kóshe jaryǵyna qatysty jýrnalıserdiń suraqtaryna jaýap berdi.
Munyń bári 2018 jyly Almaty qalasynyń Energetıka jáne sýmen jabdyqtaý basqarmasy, sonymen qatar, «Almaty Qala Jaryq» vedimistik baǵynysty uıymy (AQJ) jeke áriptes – konsorsıýmmen «Almaty qalasynyń syrtqy jaryqtandyrýdy jańǵyrtý» jobasy boıynsha memlekettik-jekemenshik áriptestik (MJÁ) shartyn jasasqan kezde bastaldy. Konsorsıým quramynda «ABM-Vuilding 2007», «Elektroremont» JSHS jáne «ABM-Project» JSHS syndy úsh kompanıa bar.
Kelisim-shartqa sáıkes, jańǵyrtý jumystaryna baılanysty 2020 jyldan bastap aǵymdaǵy jóndeý jumysynyń kólemi 2,5 eseden astam kóbeıdi. Shart boıynsha jeke áriptes 2019-2023 jyldar aralyǵynda 8,1 mlrd teńge ınvestısıalaýǵa tıis boldy, al is júzinde olardyń tek bir bóligin ǵana saldy. Josparlanǵan ınvestısıalardyń oryndalmaýy qalanyń syrtqy jaryqtandyrý jelisin jańǵyrtý baǵdarlamasynyń oryndalmaǵanyn kórsetedi. Operasıalyq shyǵyndardyń ótemaqysy (aǵymdaǵy jóndeý) jyl saıyn jeke seriktestiń ótinishi boıynsha ósti: 2019-2023 jyldar aralyǵynda aǵymdaǵy jóndeýge arnalǵan shyǵystar 12,08 mlrd teńgeden 28,5 mlrd teńgege deıin ósti, bul jekemenshik áriptes jumys istegen kezde qalanyń syrtqy jaryqtandyrý jelisiniń jaı-kúıiniń aıtarlyqtaı nasharlaǵanyn dáleldeıdi. Bul kezeńde aǵymdaǵy jóndeýge arnalǵan soma 16,5 mlrd teńgege artty, ıaǵnı bastapqy qunynan 2,3 ese kóp.
Jekeshe áriptes yntymaqtastyqtyń barlyq kezeńinde MJÁ nysandaryn jobalaý, jańǵyrtý jáne paıdalanýǵa berý jónindegi jumystardy oryndaý merzimderin birneshe ret buzǵan. Al keıbir jumys tolyqtaı aqaýmen tapsyryldy ári olardyń konsorsıýmy ony der kezinde joımady. Energetıka basqarmasy jáne AQJ 2022 jyldyń basynan bastap shart boıynsha jumystardy oryndaý sapasy men merzimi boıynsha jazbasha túrde birneshe ret eskertý joldaǵan. Biraq qazirgi ýaqytta bul talaptar oryndalmady, kóptegen buzýshylyq joıylǵan joq. Bul qalada syrtqy jaryqtandyrý máselesin týdyrady.
«Jeke seriktes jumys júrgizý erejelerin, jobalaý jáne baıqaý qujattamasynda kórsetilgen nusqaýlyqtar men erejelerdi, sonymen qatar, sáýlet, qala qurylysy jáne qurylys qyzmeti, órt qaýipsizdigi, azamattyq qorǵaý salasyndaǵy memlekettik normatıvterdi elemeıdi. Onyń sharttaǵy mindettemelerdi oryndamaýy almatylyqtardyń kóshelerdi jaryqtandyrý máselesine oryndy shaǵymyn týdyrady. Olar muny Almaty ákimdiginiń ókilderimen kezdesýlerde, BAQ-ta jáne áleýmettik jelilerde únemi aıtyp, memlekettik organdar men mekemelerdiń jumysyna narazylyq bildirdi», - dedi «Almaty Qala Jaryq» basshysy Igor Mysık.
Almaty qalasy turǵyndarynan qalanyń qoǵamdyq qabyldaý bólimine kelip túsken ótinishterin baqylaý men taldaý árbir ekinshi shaǵymnyń jaryqtandyrýǵa qatysty ekenin jáne bul jeke seriktestiń kemshilikteri men nemquraılylyǵynyń nátıjesi ekenin kórsetti. Máselen, 2022 jyldyń basynan bastap AQJ dıspecherlik bólimine túsken shaǵymdar sany 2 esege artty, qazir syrtqy jaryqtandyrý sapasyna qatysty 20 myńnan astam shaǵym jınaldy. Jelidegi túıtkildi joıýǵa 5-6 jóndeý brıgadasy ǵana aralasqan, olar buǵan tótep bere almaıdy. Al demalys kúnderi brıgada sany 2-3-ke deıin kúrt azaıady. Shart boıynsha ár aýdanǵa 2 jóndeý brıgadasy, ıaǵnı 8 aýdanǵa – 16 brıgada bólinýi kerek. Sonymen qatar, AQJ dıspecherlik qyzmetiniń málimetinshe, jeke seriktes 10 birlikten aspaıtyn arnaıy tehnıkany paıdalanady, bul jetkiliksiz.
«Qala aýmaǵynda kóshe jaryǵyn basqarýdyń ashyq shkaftary tabyldy, bul balalardy toq soǵý qaýpin týǵyzady. Tirekterde jerge tuıyqtalýdyń bolmaý faktileri kezdesti, bul jeliniń ushqynyna ákelip, azamattardyń ómirine qaýip tóndiredi», - deıdi Igor Mysık.
Sonyń nátıjesinde jaýapsyz jekeshe áriptespen shartty buzý úshin sotqa talap qoıý týraly sheshim qabyldandy. Aıta keteıik, konsorsıýmǵa qatysýshylardyń biri – «Elektroremont» JSHS - memlekettik satyp alýǵa jaýapsyz qatysýshylardyń tizilimine engizilgen. QR «Memlekettik-jekeshelik áriptestik týraly» Zańyna sáıkes (32-bap, 1-tarmaq, 7 tarmaqsha), bul jeke seriktes úshin odan ári MJÁ shartyn jasasýda tikeleı dıskvalıfıkasıalyq jaǵdaı bolyp tabylady.
«Jekeshe áriptes ınvestısıalaǵan 29 mlrd teńge kólemindegi qarjyǵa qatysty shaǵymdar negizsiz. MJÁ shartyna sáıkes ınvestısıalanǵan qarjyny óteý tólem kestesine sáıkes júrgiziledi. Qazir ákimdik 17,5 mlrd teńgeni ótedi. Qalǵan qarjyny óteý 2025 jyldyń sońyna deıin, sonymen qatar, MJÁ shartynyń kestesine sáıkes, jeke áriptes mindettemelerin oryndaǵan jaǵdaıda júzege asyrý josparlandy. Qyzmet kórsetý shyǵyndary jeke seriktestiń ınvestısıasynan asyp túsetini de mańyzdy», - dedi «Almaty Qala Jaryq» basshysy osy faktilerdiń barlyǵy Almaty qalasy boıynsha Tekserý komısıasynda sharttyń talaptaryna sáıkes tekseriletinin atap ótip.
Almatydaǵy kóshe jaryǵyna qatysty jaǵdaıdy jaqsartý men qala kósheleriniń jaryqsyz qalmaýy úshin jańǵyrtylmaǵan syrtqy jaryqtandyrý jelileri aýdan ákimdikteriniń ıelegine ótedi. Bul syrtqy jaryqtandyrý jelisine qyzmet kórsetý úshin jańa sharttar jasasýdy jeńildetedi. Qazir Almaly aýdany ákiminiń apparatymen shart jasaldy. Almaty qalasynyń qalǵan aýdandarynda syrtqy jaryqtandyrý jelilerine qyzmet kórsetý boıynsha daıyndyq jumystary júrgizilip otyr, olardy bıyl qyrkúıektiń sońyna deıin aıaqtaý josparlanǵan.
Áý basta MJÁ shartynda barlyq eski natrıı shamyn jańa energıa únemdeıtin shamdarǵa aýystyrý arqyly syrtqy jaryqtandyrý júıesin jańǵyrtý kózdelgen. 2019 jyldan 2023 jylǵa deıin jeke seriktes 44 myń jaryq núktesin aýystyrýǵa mindetteldi, degenmen is júzinde 13,5 myńnan aspaıtyn jaryq núktesi jańǵyrtyldy. Iaǵnı, jumys 35% oryndaldy.
Joǵaryda kórsetilgen mán-jaılar shart boıynsha mindettemelerdi tıisinshe oryndaýda jeke áriptestiń dármensizdigin anyq rastaıdy, degenmen óz tarapynan Energetıka jáne sýmen jabdyqtaý basqarmasy men Almaty Qala Jaryq tólem kestesine sáıkes salynǵan ınvestısıalardy ótegen. Qazir 6,1 mlrd. teńge tólendi, ıaǵnı 50%, qalǵan soma jeke áriptes MJÁ sharty boıynsha mindettemelerdi oryndaǵan jaǵdaıda 2025 jyldyń sońyna deıin tólenýge tıis.
Investısıalyq shyǵyndy óteý sharttary bastapqyda jeke seriktes shartqa qol qoıý kezinde tanysqan baıqaý qujattamasynda kórsetilgen.
Almaty qalasy turǵyndarynyń «AQJ» MKK dıspecherlik qyzmetine kelip túsken ótinishterin taldaý kórsetkendeı, 2022 jyldyń basynan shaǵymdar sany 2 esege artty. Qazirgi kezde syrtqy jaryqtandyrý sapasyna 20 myńnan astam shaǵym tústi (aı saıyn AQJ dıspecherlik bólimine 2,5 myńǵa jýyq shaǵym túsedi).
AQJ tarapynan jeke seriktestiń atyna jazbasha túrde birneshe ret tıisti eskertýler men shaǵymdar jiberildi, olar osy ýaqytqa deıin oryndalmady. Sonyń nátıjesinde qala turǵyndary qas qaraıǵanda tıisti syrtqy jaryqtandyrýsyz qalady, bul rette sapasyz qyzmet kórsetý tek jekelegen shamdardy aýystyrýda ǵana emes, sonymen qatar, qala kóshelerinde oqtyn-oqtyn jaryqtandyrýdyń bolmaýynan da kórinedi.
Mundaı keleńsizdikke basty sebep – jeke serikteste qalanyń barlyq aýmaǵynda tehnıka men bilikti brıgadalardyń bolmaýy.
Joǵaryda kórsetilgen jaǵdaılarǵa baılanysty Almaty qalasy men AQJ Energetıka jáne sýmen jabdyqtaý basqarmasy májbúrli shara retinde MJÁ shartyn buzý týraly sotqa eki táýelsiz talap aryz joldady. ABM-Building 2007 ókilderi ótkizgen baspasóz máslıhaty jeke seriktestiń memlekettik seriktesterge qatysty teris qoǵamdyq pikir qalyptastyrǵysy keletinin kórsetedi, bul rette jeke seriktes zań normalary men shart talaptaryn basshylyqqa almaı, tek óziniń qara basynyń múddesin joǵary qoıady.