Ortasha jóndeýdiń jóndeý aralyq qyzmet merzimi 5 jyldy quraıdy.
Pılottyq joba men taldaý aıaqtalǵannan keıin joldardyń basqa ýchaskelerin qamtý máselesi qaralatyn bolady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
- Qazir Almatyda joldar qalaı salynýda jáne nege jańa tehnologıalar?
Búgingi tańda Jolshylar bıtýmdy jóndeý úshin paıdalanady, ol barlyq jeńil, shaıyrly jáne hosh ıisti zattar munaıdan alynǵannan keıin qalady.
Alaıda, "Indorteh" ǵylymı-zertteý jáne bilim berý ortalyǵynyń zertteý jáne jańa tehnologıalar departamentiniń dırektory Ǵalıa Ysmaıylovanyń aıtýynsha, bıtýmnyń sapasy jyldan jylǵa nasharlaı túsýde. Bul úrdis tek Qazaqstanda ǵana emes, búkil álemde. Asfáltbetondaǵy bıtým fýnksıasyn jelimmen salystyrýǵa bolady. Sondyqtan Almatyda jabysqaq qasıetterin jaqsartý úshin pılottyq formatta asfáltbeton quramyndaǵy polımerler qoldanyla bastady.
Sarapshy G. Ysmaıylovanyń baıqaýy boıynsha, jazdyń ystyq kúnderinde Almatydaǵy asfáltbeton 60-63°S deıin qyzady, al bıtým 47-50°S temperatýrada jumsarady.
Almatyda asfáltbeton qospalarynyń quramynda polımerlerdi qoldaný týraly sheshim otandyq jáne sheteldik ǵalymdarmen birlesip qabyldandy. Álemniń ártúrli qalalarynyń, damyǵan jáne damýshy elderdiń, avtomobıl joldarynda qozǵalys qarqyndylyǵy joǵary jáne kúrt kontınentaldy klımattyń tájirıbesi qarastyryldy. Bul sheshimdi qabyldaýdaǵy sheshýshi faktor júrgizýshiler men jolaýshylar úshin yńǵaılylyqty, jaılylyq pen qaýipsizdikti qamtamasyz etý krıterııi boldy.
- Nelikten ushqysh úshin shetindegi aýdandyq deńgeıdegi joldar emes, magıstraldyq kósheler tańdaldy?
Polımerdi paıdalaný boıynsha ushqysh qalanyń 15 magıstraldyq kóshesinde (Ál-Farabı, Tilendıev, Baızaqov, Abaı, Turǵut Ozal, Saın, Tóle bı, Shalápın, Manas, Qaldaıaqov, Qurmanǵazy, Jumalıev, Shagabýtdınov, Dosmuhamedov, Túrkebaev) satylady.
Jalpy uzyndyǵy 44 km bolatyn bul magıstraldyq kósheler 2008 jyldan 2015 jylǵa deıin jóndeldi. Jalpyulttyq reglamentke sáıkes Almaty qalasynyń (IV) jol-klımattyq aımaǵyn eskere otyryp, ortasha jóndeýdiń jóndeý aralyq qyzmet merzimi 5 jyldy quraıdy. Sonymen qatar, jańa ádistiń arqasynda tozýǵa tózimdiliktiń artýy kútilýde, bul joldardyń paıda bolýyna jol bermeıdi jáne jóndeý aralyq merzimdi Qazirgi 5 jyldan kútiletin jylǵa deıin, sarapshylardyń pikirinshe, 8-10 jylǵa deıin arttyrýǵa múmkindik beredi.
Almaty qalasy ósip keledi jáne onyń joldarynda kóbirek kólik paıda bolady. Polımerasfaltbetondy qalalyq jyldamdyqty jáne magıstraldyq kóshelerde jabynnyń joǵarǵy jáne tómengi qabattarynda qoldaný kerek. Qospany tyǵyzdaý qazirgi zamanǵy talaptarǵa sáıkes keletin, ásirese jolaýshylar kóligi kóp júretin ýchaskelerde jol jabynynyń jetkilikti joǵary sıpattamalaryn qamtamasyz etýge múmkindik beredi. Basqasha aıtqanda, polımer magıstraldyq kóshelerde qozǵalys qarqyndylyǵyna baılanysty qoldanylady.
Jol qurylysynda polımerlerdi paıdalanýdyń artyqshylyǵy-jolǵa jáne jaryqqa tózimdilikti arttyrý, bıtýmdy jýý, sondaı-aq jol tóseminiń qyzmet etý merzimin uzartý, beriktikti nyǵaıtý jáne asfáltbeton tóseminiń aıazǵa tózimdiligin arttyrý.
Magıstraldyq joldardyń joǵary ótimdiligin eskere otyryp, atalǵan ýchaskelerdi ushqyshpen qamtý týraly sheshim qabyldandy. Pılottyq joba men taldaý aıaqtalǵannan keıin joldardyń basqa ýchaskelerin qamtý máselesi qaralatyn bolady.
Bul rette dástúrli jol-jóndeý jumystarymen qatar aýdandyq mańyzy bar kósheler de qamtylǵan. Jóndeýdiń negizgi bóligi - Alǵabas, Terekti, Tomırıs, Qarasý, Aqbulaq, zerdeli, Shapaǵat, Shuǵyla, Taýsamaly, Qalqaman, Rahat, Jas qanat jáne t. b. shaǵyn aýdandarda.
- Nelikten kúndiz joldardy jabý kerek?
Asfáltbeton jabyndaryn jasaýdyń óndiristiń barlyq kezeńderinde, sonyń ishinde asfáltbeton zaýytynda qospany daıyndaýda, ony tóseýde, qabatty tyǵyzdaýda ózindik náziktikteri men núanstary bar. Asfáltbetonnyń kóptegen sorttary úshin qajetti qurylymdy, qattylyqty jáne beriktikti alý úshin belgili bir ýaqyt qajet. Osy talaptardyń birin buzý qajetti nátıjelerge qol jetkizýge múmkindik bermeıdi.
BASF nemis konserniniń asfáltbeton jáne bıtým baǵytynyń dırektory Marıo Sandor polımerdiń kemshilikteri dep atalatyndardyń arasynda jóndeýge baılanysty qalanyń iri "arterıalaryn" uzaq merzimge jabý ekenin aıtty.
Eýropa elderi men AQSH-tyń tájirıbesin zertteı otyryp, jańa jabyn tóselgennen keıin qozǵalys qabattasady, bul tájirıbeni sapany jaqsartý, jabynnyń qyzmet etý merzimin uzartý jáne avtomobıl joldarynda odan ári qaýipsizdik úshin qabyldaý týraly sheshim qabyldandy. Asfált tóseý jyldyń ystyq kezeńinde jasalatynyn eskere otyryp, polımerli qospalar úshin beriktik jınaý ýaqyty orta eseppen 36 saǵatty quraıdy.
"Munyń óz qajettiligi bar. Eýropalyq tájirıbe kórsetkendeı: asfáltbeton jabyny turaqty jáne jaqsy nátıje kórsetýi úshin jol boıyndaǵy kólik qozǵalysyn jabý qajet. Sodan keıin asfáltbeton jabyny qasıetterin bekitý úshin salqyndatylady. Biz, árıne, joldy erterek ashyp, oǵan kólik júrgize alamyz, biraq sodan keıin asfálttyń uzaq merzimdi qyzmeti úshin qajet qasıetter saqtalmaıdy", - dep túsindiredi Marıo Sandor.
Sonymen, polımer asfáltbeton tóseý kezinde onyń temperatýrasy 150-160 gradýs. Rolıkterdi tósep, tyǵyzdaǵannan keıin qospasy 130-140 gradýsqa deıin salqyndatylady, al bıtým áli de tutqyr kúıde bolady, sondyqtan qıyrshyq tastan jasalǵan qospanyń qańqasy oǵan avtomobıl shınalary áser etkende sdysýy múmkin. Qajetti beriktikke jetý úshin qospany 40 gradýsqa deıin salqyndatý kerek. Áıtpese, qospanyń qańqasy kólik quraldarynyń júktemeleriniń áserinen buzylady, bul bolashaqta jol túrinde jaryqtar men sdysýlardyń paıda bolýyna ákeledi.
Eger tóseý tehnıkasy durys saqtalsa jáne jóndelgen joldardaǵy avtomobılder merziminen buryn ruqsat etilmese, onda bul asfáltty keıinirek ózgertý qajet bolady, óıtkeni ol uzaqqa sozylady.
"Biz asfált-beton qospasyna kez-kelgen qospany qosa alamyz, qospany tańdaýdan bastap ony tóseýge deıingi barlyq prosesti saqtaı alamyz, biraq eger búkil tehnologıalyq proses oryndalmasa jáne qospalar salqyndaýǵa jáne qalyptasýǵa múmkindik bermese, onda barlyq jumys beker bolady", - dep qorytyndylady sarapshy.
Almaty ákimdigi azamattardan joldardaǵy májbúrli ýaqytsha shekteýlerge túsinistikpen qaraýdy suraıdy. Bul qalanyń joldary bizge uzaǵyraq qyzmet etýi úshin qajetti shara. Jabyndy tóseý jumystary túnde júrgiziledi, alaıda júrgiziletin jumystardyń sapasynyń nasharlaýyn boldyrmaý úshin betti salqyndatý jáne tıisti qattylyq pen beriktikti jınaý úshin orta eseppen 36 saǵatqa shydaý usynylady. Bul kezeń, ádette, kúndizgi ýaqytqa sáıkes keledi, bul qozǵalystyń qabattasýyn túsindiredi. Ystyq qospalardy tóseý kóktemde jáne jazda qorshaǵan aýa temperatýrasy 5°S-tan tómen emes, kúzde-10°S-tan tómen emes júrgizilýi kerek. Jumystar ýchaskelerde júrgiziledi jáne jumystar bir ýchaskede aıaqtalýyna qaraı ekinshi ýchaskedegi jumys merzimderi aıqyndalady. Sondaı-aq, aýa-raıy jaǵdaılary jumys ýaqytyna áser etedi, óıtkeni asfáltbeton qospalarynyń jabyndary men negizderin qurǵaq aýa-raıynda ornalastyrý kerek. Qala turǵyndaryna yńǵaıly bolý úshin tóbeler týraly aldyn ala habarlanady.
Kestede siz ortasha jóndeý, shuńqyr jáne t.b. týraly aqparatty taba alasyz. ortasha jóndeý kósheleriniń tizimi aýdan ákimdikteriniń ótinimderi, turǵyndardyń tikeleı ótinishteri jáne qalalyq utqyrlyq basqarmasy mamandarynyń tekserýi negizinde jasalady. Eger sizde joldyń qosymsha ýchaskelerin jóndeý jumystarynyń kestesine engizý jóninde tilekterińiz bolsa-tıisti aýdan ákimdiginiń ókilderine júginýińizdi ótinemiz.
Anyqtama: ortasha jóndeý josparyn qalalyq mobıldilik basqarmasynyń mamandary kóshe-jol jelisin tekserý qorytyndysy boıynsha jasaıdy. Sondaı-aq, tizimdi qalyptastyrý kezinde aýdan ákimdikteriniń ótinimderi jáne PD JBP uıǵarymdary qaralady. Berilgen tizimder boıynsha tıisti lısenzıasy jáne ruqsat qujattary bar jobalaý uıymy jol tóseminiń jaı-kúıin anyqtaý boıynsha zerthanalyq zertteýler júrgizedi. Qandaı da bir ýchaskede jóndeý qajettigi týraly sheshim tehnıkalyq saraptamadan keıin sarapshylardyń qorytyndylary boıynsha qabyldanady, "Jol aktıvteri sapasynyń ulttyq ortalyǵy" RMK tekseredi jáne memlekettik saraptamadan ótedi. Almatyda joldarǵa júkteme artyp keledi. Qala ósip keledi jáne onyń joldarynda kóbirek kólik paıda bolady. Barlyq salalarda tıimdilikti arttyrý úshin ınovasıalyq ádister engizilýde.