Tań bozynan bezildegen telefondaǵy daýys: «Sizdi ákim shaqyryp jatyr, tez jetińiz», – dedi. Abyroı bolǵanda kún jeksenbi edi. Keptelis joq. Jedel jettik. Ákimniń kabınetinde qalalyq ákimdikke qarasty BAQ basshylary, baspasóz hatshysy otyr.
– Qos, – dedi Ahań tutas bir qabyrǵanyń jartysyn alyp turǵan teledıdardy nusqap.
Jergilikti telearna habarynyń taqyryby – jemqorlyq, jezókshelik, nashaqorlyq, jumyssyzdyq, qaıyrshylyq, keptelis, t.b. Ákimniń qyzmetke kiriskenine shamasy úsh aı bolǵan. Buǵan deıin bári tym-tyrys bolatyn.
– Bul qalada qashan kún shyǵady, myrzalar, – dedi Ahmetjan Esimov. «Myrzalar» degen tusqa ájeptáýir ekpin túsirip sóıledi. Jerge qarap otyrmyz.
– Al sen qalaı oılaısyń, – dep maǵan qaraǵanda, ne derimdi bilmedim. Qarǵa qarǵanyń kózin shuqysyn ba, sasqanymnan áriptesterime qaraı berippin. Qysqasy, bul jıynnan moınymyz salbyrap, er-toqymymyz artqa ketip qaıttyq. Onyń ústine jańa ákimmen alǵash betpe-bet kezdesýimiz osylaı bastaldy. Meniń esime osydan biraz burynǵy jaǵdaı tústi. Ahań ekeýimiz syrttaı tanys bolyp qalǵan edik. Bul joly maǵan eski tanysyndaı nazar aýdarýynyń syry bylaı.
Bul joly da telefon tań bozynan bezildegen.
– Áı, batyr, elýge kelgen adam qalaı tynysh jatyrsyń, – dedi. Sasqanymnan «bul kim eken?» deppin. Áli kórip, bilmegen ákim telefon soǵady dep oılamaısyń ǵoı.
– Ahmetjan Esimov (jalpy resmı adamdar kóbine aty-jónin tolyq aıtady ǵoı), – dedi de jańa ǵana «Tańsholpannan» meni quttyqtap jatqanyn aıtty. Sodan bul kisi kútpegen saýal qoıyp taǵy sastyrdy.
– Men nege seni ornyńda qaldyrdym, – desin. Men jaýap berem degenshe bul tyǵyryqtan da ózi shyǵaryp aldy.
– Sender jumys isteıdi ekensińder, davaı aýyrma, aman bolyńdar, – dedi.
Keıinirek bile bastadyq qoı, bul kisiniń barǵan jerinde birden komanda jasaqtap, jurtty ábigerge salý tabıǵatynda joq eken. Aldymen ár salanyń jumysyn ishteı, syrttaı saralap, baqylap, jergilikti kadrdyń áleýetin ábden ekshep, eki shoqyp, bir qarap súzgiden ótkizetin kórinedi. Estýimizshe, «Almaty aqshamynyń» tigindisin de táptishtep qaraǵanǵa uqsaıdy. Aıtary joq bul oıymyzǵa budan soń da talaı márte kózimiz jetti. Ahań týraly aıtylýǵa tıisti oıdyń birsypyrasy bylaı bederlendi.
Shyńǵys qaǵan zamanynan bermen «Jaýgershilik zamanda attan túspegen durys shyǵar, al beıbit kúni el basqarýǵa kelgende attan túsý kerek» degen sóz qalǵan desedi. Bul saıyp kelgende, ónerdiń óneri el basqarý isinde basshy adamnyń boıynda aıryqsha qasıetter bolýy qajettigine meńzeıdi. Aıtsa aıtqandaı, eki shoqyp bir qaraý, tez, asyǵys sheshim qabyldamaý, kisiniń baǵasyn bilý, qoǵamdyq sıtýasıany jan-jaqty baǵamdaý, memleket múddesi men ult múddesin qatar oılap, tereń túsinip jáne oǵan parasat-paıym, bilim-biligin serik etip, halyqtyń paıdasyna jumys isteý de ekiniń birinde joq qasıet. Qashanda aıqaılamaı, jarnamasyz jumys isteıtin Esimovtiń osyndaı ustanymy, artyqshylyǵy da árkez tabyla ketetin sarapshylar tarapynan da qalys qalmaı, oń baǵasyn aldy. Aıtarymyzdy mysalmen mándizdeıik.
Qaısybir jyly Almatynyń tóńireginde teraktilerdiń nyshany baıqala bastady. Úreıge úreı qosqan mundaı oqıǵalardyń Taýsamaly, Baǵanashyl tusynda bolǵanyn el umyta qoıǵan joq. Almatynyń ishi-syrtyn erdi túgendep, iske endi qumbyl kirisip jatqan shaqta ákimge oqys oqıǵanyń túrli oı salǵany ras. Qajetti jerinde pikirin búkpesiz aıtatyn Ahań oılana kele bul aımaqtardyń Almatyǵa qaraý qajettigine toqtaldy. Sebebi, bir ortalyqtan basqarýdyń tıimdiligi dáleldeýdi qajet etpeıtin edi. Bul óńir oblystan tym jyraq, Almatynyń ishinde jatyr. Usynys Memleket basshysy tarapynan qoldaý tapty. Onyń ústine, sol tusta qalaǵa kirgen 23 myń gektar aımaqtyń problemasy da shash-etekten. Árıne, ákimge artyq jumystyń, ózine-ózi «sor» tilep alýdyń ne qajeti bar edi. Alaıda, shahar múddesi, keleshegi úshin osyndaı qadam jasamasqa jáne bolmady.
Árıne, shaǵyn maqalada ákimniń bar atqarǵan jumysyn búge-shigesine deıin aıtyp shyǵý múmkin emes. Sonyń ózinde kókteı sholyp shyǵýǵa bolady. Almatydaǵy Keńes ókimetinen bermen qaraı jurttyń kúnkóris kózine aınalǵan ataqty «Baraholkany» kim bilmeıdi? Buǵan deıin eshkimniń tisi batpaǵan shýly aımaqty zamanaýı talaptarǵa saı jańǵyrtyp, órkenıetti úlgidegi saýda ornyna aınaldyrýǵa kúsh salý ońaı boldy dep kim aıtsyn? Sonymen qatar, «Kókjaılaý» daýy da Ahańnyń kezinde kóterilip, ony sheshýdiń joldary da oń sheshimin tapty. Sonymen qatar, qurylysy 20 jyl buryn bastalǵan metro jyryna da núkte qoıyldy. Metro 2011 jyly iske qosylyp, táýligine 40 myń jolaýshy tasymaldady. Basqasyn bylaı qoıǵanda, daýly máselesi shash-etekten, turǵyndary negizinen eldimekenderden qonys aýdarǵan Alataý aýdanyn retke keltirý bir monoqala salǵanmen birdeı boldy desek, qatelese qoımaspyz. Ózim osy aýdannan úsh márte depýtat bolǵanda keleshekte sheshimi qalaı bolatyndyǵyna kóz jetpegen máseleler de sheshimin taýyp jatty.
Ásirese, bul óńirdegi eń shýly másele zańsyz salynǵan baspanalar edi. Bul rette Ahańnyń tikeleı qamqor bolýymen myńdaǵan baspanalar zańdastyrylyp, ıá zańdastyrýǵa kelmegen kúnde de úısiz qaldyrmaýdyń joldary qarastyryldy. Basqasyn bylaı qoıǵanda, tipti velosıpedti qalada qajetti kólikke aınaldyrý da buryn-sońdy bulaı qolǵa alynǵan joq edi. Qalada Respýblıka men Balýan Sholaq saraıynan keıin 40 jyldan soń Alataý aýdanynda arnaıy Mádenıet saraıy salynyp, ol keıinnen Alataý dástúrli óner ortalyǵyna aınalyp, ulttyq qundylyqtardy ulyqtaýǵa bet burdy. «Almaty aqshamy» osy bir jyldary «Shahar shejiresi» atty aıdar ashyp, qala tarıhyn qoparyp jaza bastady. Sonyń biri «Almatyny basqarǵandar» degen jobany qolǵa aldyq. Ahań bul jobany qýana qoldap, kitaptyń alǵysózin jazýǵa da kelisimin berdi. «...Almaty aqshamynyń» kitaphanasy» serıasymen «Almatyny basqarǵandar» atty derektik-tanymdyq eńbektiń jaryq kórýine tek shahardyń ǵana emes, Qazaqstan tarıhynyń da rýhanı shejiresiniń jarqyn betteri dep qaraý kerek.
El basqarý – ardyń isi, bekzat óner. Bul kitaptyń mańyzdylyǵy sonda – árbir basshynyń Almatyny basqarǵan kezindegi atqarǵan isteri, elge sińirgen eńbegi árqaısymyzǵa úlgi-ónege bolýǵa tıisti» tıisti dep jazdy Ahań.
Adamnyń taǵyn jasaǵanmen, baǵyn jasaı almaısyń. Bul – shyndyq. Ómirlik muratyn eńbekten taýyp, elin ernimen emes, júregimen súıgen adamdy baqtyń ózi izdep tabady. Alǵy sózdiń avtory Ahmetjan Esimov te sondaı azamattardyń soıynan ekenine birge qyzmet etken jyldary talaı márte kýá boldyq.
Q.QOSHQARULY.