Teńge baǵamy Qazaqstan ekonomıkasynyń turaqtylyǵynyń mańyzdy ındıkatory bolyp tabylady. Onyń bolashaǵy 2025 jyly birneshe negizgi faktorlar men táýekelderge baılanysty bolady. Bul faktorlardy eki sanatqa bólýge bolady: syrtqy faktorlar (munaı baǵasy, geosaıasat, jahandyq naryqtaǵy dollardyń kúsheıýi) jáne ishki faktorlar (ınflásıa deńgeıi, ekonomıkalyq reformalar, Ulttyq banktiń aqsha-nesıe saıasaty).
1. Syrtqy faktorlar
Munaı baǵasy
Qazaqstan ekonomıkasy munaı eksportynan túsetin kiristerge qatty táýeldi. 2025 jylǵa arnalǵan munaı baǵasynyń boljamdary ártúrli:
- Munaı barreliniń baǵasy 70-80 dollar deńgeıinde bolýy múmkin. Bul Qazaqstan ekonomıkasy úshin salystyrmaly túrde qolaıly.
- Munaı baǵasynyń tómendeýi teńgege qysym jasaıdy, sebebi eksporttan túsetin kirister azaıady, al ımporttyq shyǵyndar artady.
Geosaıasat
- Reseıge salynǵan sanksıalar Qazaqstan ekonomıkasyna janama túrde áser etedi, sebebi bul el bizdiń negizgi saýda seriktesimiz bolyp tabylady.
- Ortalyq Azıadaǵy jáne Qytaımen saýda qatynastaryndaǵy ózgerister de teńgege áser etýi múmkin.
Jahandyq dollar kúsheıýi
- AQSH-taǵy Federaldyq rezervtik júıeniń (FRJ) paıyzdyq mólsherlemelerdi arttyrý saıasaty dollardyń álemdik naryqta nyǵaıýyna ákeledi. Bul damýshy naryqtardaǵy valútalardyń, sonyń ishinde teńgeniń, álsireýine yqpal etedi.
2. İshki faktorlar
Inflásıa deńgeıi
- Ulttyq banktiń málimetteri boıynsha, 2024 jyly ınflásıa 10-12% aralyǵynda bolýy múmkin. Bul teńge satyp alý qabiletiniń tómendeýine yqpal etedi.
- Inflásıany turaqtandyrý úshin Ulttyq bank paıyzdyq mólsherlemeni joǵary deńgeıde ustap turýy yqtımal. Bul qaryz alýǵa jáne ekonomıkalyq belsendilikke áser etedi.
Búdjet shyǵyndary jáne syrtqy qaryzdar
- Qazaqstannyń syrtqy qaryzynyń bir bóligi 2025 jyly ótelýi tıis, bul valútaǵa qosymsha qysym túsiredi.
- Búdjet tapshylyǵyn jabý úshin Ulttyq qor qarajatyn paıdalaný teńge ótimdiligine áser etýi múmkin.
Investısıalyq saıasat
- Memleket ishki jáne syrtqy ınvestısıalardy tartýǵa nazar aýdaryp otyr. Eger óńdeý ónerkásibi men ınfraqurylymdyq jobalarǵa kóptep ınvestısıa tartylsa, bul teńge turaqtylyǵyn qoldaıdy.
3. Naryq sarapshylarynyń boljamdary
Teńge baǵamy boıynsha ártúrli boljamdar bar:
- Ulttyq ekonomıka mınıstrligi: 2025 jyly dollar baǵamy ortasha eseppen 470-480 teńge deńgeıinde bolýy múmkin.
- Halyk Finance: Dollar baǵamy 495 teńge shamasynda bolady dep boljaıdy.
- Qazaqstan qarjygerleri qaýymdastyǵy: Teńge baǵamy 500 teńgege deıin jetýi múmkin.
4. Negizgi táýekelder
- Munaı baǵasynyń kúrt quldyraýy.
- Geosaıası shıelenisterdiń kúsheıýi.
- AQSH dollarynyń nyǵaıýy.
- Syrtqy qaryzdardy ýaqytyly óteýge baılanysty qıyndyqtar.
5. Múmkindikter
- Teńgeni turaqtandyrý úshin eksportty ártaraptandyrý (munaıdan basqa salalardy damytý).
- Investısıalardy ulǵaıtý arqyly óndiristi damytý.
- Inflásıany baqylaý jáne halyqtyń satyp alý qabiletin qoldaý.
2025 jyly teńge baǵamy syrtqy jáne ishki faktorlardyń yqpalyna táýeldi bolady. Munaı baǵasynyń turaqtylyǵy jáne ınflásıany tıimdi basqarý teńgeniń salystyrmaly túrde turaqtylyǵyn qamtamasyz ete alady. Degenmen, dollar baǵamy 470-500 teńge aralyǵynda bolýy yqtımal. Ulttyq bank pen úkimettiń aqsha-nesıe jáne ekonomıkalyq saıasaty teńge baǵamynyń negizgi turaqtandyrýshy faktory bolyp qala beredi.
Teńgeniń bolashaǵy turaqty, biraq belgili bir táýekelder bar, sondyqtan ekonomıkalyq saıasat pen reformalar úlken ról atqarady.