Qazaqstanda atom elektr stansıasyn salý qajettiligi kópten beri týyndaǵan. Buǵan kóptegen sebepter bar, biraq eń bastysy – el ekonomıkasynyń ósýi jáne energıa tutynýdyń artýy.
Qazirgi tańda Qazaqstan Reseıden elektr energıasyn satyp alýǵa májbúr. KEGOK júıesiniń dıspecherlik derekterine sáıkes, 2023 jyly Qazaqstan Reseıden 4,99 mıllıard kVt•saǵat elektr energıasyn ımporttady, bul 2022 jylǵy 1,93 mıllıard kVt•saǵatqa qaraǵanda edáýir kóp.
Meniń bilýimshe, biz bul máselede Qyrǵyzstannyń da qoldaýyn izdegen edik. Ózimizdiń atom elektr stansıasy bizge ımportty azaıtyp, basqa elderge táýeldilikti tómendetýge múmkindik beredi. Sonymen qatar, jańa jumys oryndary ashylady, bul da óte mańyzdy. Atom stansıasynyń zıany zor degen qorqynyshtar bizge genetıkalyq deńgeıde sińgen. Óıtkeni, keńestik kezeńde Qazaqstan aýmaǵynda ıadrolyq synaqtar ótkizilgen bolatyn. Onyń saldaryn áli kúnge deıin tartyp kelemiz, sebebi bul birneshe urpaqtyń densaýlyǵyna áser etti. Alaıda, Japonıaǵa qarańyzshy. Hırosıma men Nagasakı qalalarynyń qaıǵyly oqıǵalaryn basynan ótkergen el búginde atom elektr stansıalaryn salyp, ıadrolyq energıany beıbit maqsatta paıdalanyp jatyr.
Biz de osy baǵytta aldyńǵy qatarly elderdiń tájirıbesin úırenýimiz kerek. Qazaqstanda bul úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan. Bizde ýran qory mol. Mysaly, jaqynda ýran ken oryndaryndaǵy mıneraldar qorynyń 89 myń tonnaǵa óskeni belgili boldy. Bul geologıalyq barlaý jumystarynyń baǵdarlamasy aıasynda múmkin boldy.
Eń bastysy, bizde osy salada úlken tájirıbesi bar mamandar bar. Mysaly, Almatydaǵy Iadrolyq fızıka ınstıtýtyn alaıyq. Bul – irgeli jáne qoldanbaly zertteýlermen aınalysatyn ortalyq, onda jetekshi ǵalymdar jumys isteıdi. Biz eń ozyq tájirıbege súıene otyryp atom energıasyn beıbit maqsatta paıdalanýymyz kerek.