Órt sóndirýshiler «Otan úshin otqa tús – kúımeısiń!» degendi oıǵa salady
Birde «Búginginiń batyrlary kim?» degen saýalnamaǵa kózim túsip, bul suraqty ózime de qoıdym. Sonda birinshi oıǵa kelgen «órt sóndirýshiler» boldy. Sebebi, olar - beıbit zamanda kún-tún demeı, tilsiz jaýmen alysatyn jalǵyz maman ıeleri. Jalynnyń jaǵasynan alyp, qanshama jerdi jalmap ótýge múmkindik bermeıtin bul batyrlarymyzǵa tıisti baǵa berilmeıtindeı kórinetin maǵan. Sóıtip júrgende, ómiriniń biraz bóligin tilsiz jaýmen kúreske arnap, búginde jas qutqarýshylardy tárbıelep júrgen Almaty qalasynyń Tótenshe jaǵdaılar departamenti órt sóndirý jáne avarıalyq-qutqarý jumystaryn uıymdastyrý bóliminiń bastyǵy Ádilbek Qaıyrkenuly Jumabaevpen áńgimelesýdiń sáti tústi. Ol kisi abyroıly mamandyqtyń qyr-syrynan syr shertip, óz eńbek joly týraly da sóz qozǵady.
Tárbıe – tal besikten
«Men kókoraı shalǵyndy Kókshetaýdanmyn», - dep sózin bastaǵan ol óziniń 1982 jyly dúnıege kelgenin, 1999 jyly Aqmola oblysyndaǵy №1 Krasnoıarsk orta mektebinde 11 synypty bitirgenin aıtyp berdi. Sondaı-aq, bala Ádilbektiń basty maqsaty ofıser bolý ekenin de jasyrǵan joq.
– Meniń ákem «Gosstrah» (Memlekettik saqtandyrý) basshysy, al anam mektepte muǵalim boldy. Sondyqtan men sabaǵymdy jaqsy oqydym. Úıde 5 bala boldyq: tórt ul jáne bir qyz. Ákemiz úıdegi er kindiktiniń bári áskerı adam bolǵanyn qalady. Sonyń áserinen be, ózim de bala kezden ofıser atanǵym keldi. Sóıtip, mektep kezinen sportpen aınalystym. Al Kókshetaýda leıtenant ataǵyn alyp shyǵatyn jalǵyz ınstıtýt bolatyn. Men ákemniń baǵdarymen esh oılanbastan sol jerge oqýǵa tústim, – dep balalyq shaǵyn eske aldy batyr.
Ol ózi aıtqandaı, 1999 jyly QR TJM Kókshetaý tehnıkalyq ınstıtýtyna (qazirgi M.Ǵabdýllın atyndaǵy azamattyq qorǵaý akademıasy) oqýǵa túsip, 2003 jyly ony bitirgen soń, «Órt qaýipsizdigi» mamandyǵy boıynsha leıtenant ataǵyn alyp shyǵady.
– Akademıany aıaqtaǵan soń, ár túlektiń ústinen ony qaıda baǵyttaý týraly usynys jazylady. Bizde eki mamandyq boldy: biri – ınspektor, ekinshisi – órt sóndirý mekemesindegi qaraýyl bastyǵy. Men memlekettik órt baqylaý mekemesine ınspektor retinde jiberildim. Alaıda, bul jumysta bir aıdaı istep, ózimniń órt sóndirý qyzmetinde istegim keletinin túsindim. Men shynaıy órt sóndirýshi bolǵym keldi. Sondyqtan óz erkimmen ótinish jazyp, Qaraǵandy oblysynyń «Órt sóndirýshi» bólimshesine qaraýyl bastyǵy bolyp aýystym. Sol ýaqyttan beri osy saladan alystaǵan emespin.
Iá, búginde talaı otqa taısalmaı túskeni úshin kóptegen medaldarmen marapattalǵan Ádilbek aǵanyń eńbek joly osylaı bastalǵan eken.
Almatyǵa ákelgen arman
Qaraǵandy oblysynyń órt sóndirý qyzmetinde 15 jyl jumys istegen ol 2018 jyly Almatyǵa aýysady. Qalalyq Tótenshe jaǵdaılar basqarmasy da megapolıske kelgen tájirıbeli mamandy qushaq jaıyp, qýana qarsy alǵany haq. Sebebi, kúıbeleńi kúnde bolatyn elimizdiń eń iri shaharyna Ádilbek Jumabaev sekildi óz isin jetik biletin jáne ony ózinen keıingi jastarǵa jetkize biletin eńbek adamdary kerek. Al Kókshetaý týmasy ózin Almatyǵa ákelgen baıyrǵy arman deıdi:
– Almaty – barlyq qazaqstandyqtar úshin múmkindikter qalasy. Menińshe, ońtústik astanamyz qaı saladan bolsyn, meıli ol sport ne bilim – árdaıym oq boıy ozyq turady. Munda barlyq zamanaýı qural-jabdyqtar bar. Sondyqtan Otanyma osy mekende qyzmet etýge múmkindik týǵanda men esh oılanbastan kóship keldim, – dep, Almatyny aıtyp aǵynan jaryldy ol.
Keıipkerimiz Alataýdyń baýraıyna endi kelgende, qalalyq órt sóndirý qyzmetinde bólim bastyǵynyń orynbasary bolyp ornalasady. Alaıda, bir jyl ótpeı, ózi úshin jańa óńirdiń qyr-syryn úırenip, óz jumysymen kózge túsedi de, aldymen bólim basshysy, odan soń órt sóndirý jáne avarıalyq-qutqarý jumystaryn uıymdastyrý bóliminiń bastyǵy qyzmetine kóteriledi.
– Men basshylyq etetin bizdiń bólim kóptegen qyzmetterdi qatar atqarady. Naqty aıtsaq, bólimsheler men garnızon deńgeıinde oqý-jattyǵýlar men arnaıy jattyǵýlardy uıymdastyrý, jeke quramnyń daıyndyǵyna tekseris júrgizý, tehnıkalyq qaýipsizdikpen qamtamasyz etý jáne t.b.. Garnızonda 19 kezekshi bólim jáne erekshe qorǵalatyn aýmaqtardy kúzetetin 1 bólim bar, barlyǵy – 20. Standarttarǵa súıener bolsaq, Almaty syndy alyp qalada kemi 35 bólim bolýy kerek. Biraq jumystyń kóptigine qaramaı, bizdiń jigitter óz mindetterin adal atqarýda.
Basty qarý – bilim
Búginde Ádilbek Jumabaevtyń negizgi qyzmetteriniń biri – jas mamandardy tárbıeleý. Onyń aıtýynsha, órt sóndirýshilerdiń basty qarýy – bilim. Órt sóndirý operasıasynyń sátti aıaqtalýy tikeleı maman biliktiligine baılanysty. Sondyqtan ol basshylyq qyzmetiniń alǵashqy kúninen óz bilimi men tájirıbesin bul salaǵa endi aıaq basqan inilerimen bólisip keledi.
– Áskerdegi sarbazdar soǵysqa daıyndalyp, biraq búkil qyzmet kezinde birde-bir ret qarý qoldanbaýy múmkin. Al órt sóndirýshiler alǵashqy kúnnen aldyńǵy shepte júredi. Biz qarsy turǵan jaýymyzben bitimge kele almaımyz. Jalyn tildi túsinbeıdi, qatelikti keshirmeıdi. Sondyqtan órt sóndirýshiler kez kelgen jaǵdaıǵa daıyn júrýi kerek. Osy maqsatta jas mamandardyń biliktiligine asa mán beremin. Olardyń sheberligin shyńdaýǵa tyrysamyn, – deıdi Á.Jumabaev.
Ol áńgime barysynda órt sóndirý qyzmetine kelgisi keletin qyz-jigitterge de oı-tilegin bildirdi:
– Órt sóndirýshiler 1 kún qaraýylǵa túsip, 3 kún demalady. Biraq jumysqa kelgen sátten ol táýliktiń tynysh ótetinine eshkim kepildik bere almaıdy. Dabyl soǵylsa kezekshi bólim 2 mınýtta daıyndalyp shyǵyp ketýi kerek. Keıde bir mekenjaıdan kele sala, damylsyz, kelesi jerge júrip ketedi. Al órt ár jerde ártúrli bolady. Jalyn eshqashan birdeı jaıylmaıdy. Keıde kópqabatty úıdiń kúmbezine shyǵý kerek, endi birde tas qarańǵyda jumys isteý qajet. Joǵary temperatýraǵa qaramaı, óz mindetińdi minsiz atqarýǵa tıissiń. Bul bizdiń mamandyqtyń qıyndyqtary. Alaıda, «órt sóndirý qyzmetinde jumys isteımin» degen jandarǵa aýyr jumystan qoryqpaýǵa shaqyramyn. Sebebi, tógilgen ter árdaıym aqtalady. Eger órtten keıingi bizdiń jigitterdiń sýretin qarasańyzdar, qansha sharshańqy bolsa da, báriniń kelbetinen baqyt baıqalady. Órt sóndirý qyzmetinde óz mamandyǵyn maqtan tutpaıtyn adam joq.
İshki tebirenis
Ózge adamnyń ómiri ózińe baılansa, kimniń bolsyn arqasynda aýyr júk sezileri anyq. Al bul sezimdi Tótenshe jaǵdaılar men Órt sóndirý qyzmetinde isteıtin qutqarýshylar kúndelikti sezinedi. Ár dabyldan keıin tıisti nysanǵa jetkenshe ishki tebireniste bolady.
– Meniń kóp jyldyq tájirıbemde baıqaǵanym – ár órt sóndirýshi, onyń ishinde ózim de barmyn, shaqyrylǵan jerge ýaqytynda jetýdi ýaıymdaıdy. Kólikte otyrǵanda «tek ýaqytynda úlgersem eken, tek taǵy bir jandy qutqara alsam eken» degen oıda bolasyń. Óıtkeni, senen basqa eshkim jalynǵa kirmeıdi. Qıyn jaǵdaıda qalǵan adamnyń ómiri seniń moınyńda, – dep óz mamandyǵynan syr shertti Ádilbek aǵa. Sonymen qatar, nebir qıyn-qystaýdan birge júrip, birge ótetin jeke quramdaǵy adamdardyń jaı ǵana áriptes emes, naǵyz otbasyǵa aınalatynyn aıtty. Onyń aıtýynsha, bul salada jalǵyz adam jaqsy jetistikke jete almaıdy. Tek birlik barda is ońǵa basady.
Tájirıbeli maman bul erejeniń ómirde de oryndalatynyn bilse kerek. Búginde ómirlik serigin taba bilgen ol, jan jarymen birge bir ul, bir qyz tárbıelep otyr. Jumystan bos ýaqytta otbasymen ýaqyt ótkizip, taýǵa shyqqandy, gıtara tartqandy unatady.
P.S. Almatynyń naǵyz alyptary – órt sóndirýshiler. Abyroıly mindetti adal atqaratyn bul mamandarǵa árqashan da alǵysymyzdy bildiremiz.