Aqtaýdaǵy Qarakól kólinde aqqýlardyń jappaı qyrylý sebebin Almaty qalasynan kelgen ornıtologtar zertteıtin boldy
Mańǵystaý oblystyq orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspeksıasy 601 sybyrlaq aqqýdyń ólimi faktisin rastady (Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engizilmegen). Aqtaýdaǵy Qarakól kólinde qustardyń jappaı qyrylý sebepterin anyqtaý úshin Qazaqstan bıoalýantúrlilikti saqtaý asosıasıasynyń ornıtologtary zertteý júrgizedi. Bul týraly aımaq basshysy Nurlan Noǵaevtyń tóraǵalyǵymen ótken aparattyq keńeste belgili boldy, dep habarlaıdy Mańǵystaý oblysy ákiminiń baspasóz qyzmeti.
Aqtaýda Qarakól kólinde 2023 jyldyń 21 jeltoqsanynan bastap aqqýlardyń jappaı qyrylýy bastaldy, onda 600-den astam qus óldi. Bul týraly Mańǵystaý oblystyq orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspeksıasynyń basshysy Ǵabbas Dosatov baıandady. Onyń aıtýynsha, Qarakól kólinde qaza tapqan aqqýlardyń sany týraly aqparat kún saıyn jańartylyp otyrady.
-2023 jylǵy 21 jeltoqsanda Qarakól kólinde aqqýlardyń ólimi týraly alǵashqy habarlama kelip tústi. Biz Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligininiń Veterınarıalyq baqylaý jáne qadaǵalaý komıtetine qarasty ulttyq referenttik ortalyqtyń mamandarymen, mıkrobıologıa jáne vırýsologıa ınstıtýtynyń sarapshylarymen baılanysqa shyqtyq. Olar tekserý júrgizý maqsatynda ólgen aqqýlardan synama alý úshin mamandar jiberdi. Qazirgi ýaqytta, 2024 jyldyń 6 qańtaryndaǵy jaǵdaı boıynsha biz 601 aqqýdyń ólimin tirkedik. Ólgen aqqýlardyń 90 paıyzdan astamy-jas aqqýlar. Qosymsha zertteýler júrgizý úshin Qazaqstannyń bıoalýantúrliligin saqtaý asosıasıasynyń orıntologtaryn kútemiz, - dedi Mańǵystaý oblystyq orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspeksıasynyń basshysy Ǵabbas Dosatov.
Bastapqy taldaýlar nátıjesi aqqýlardyń qus tumaýyn juqtyrý sebebinen ólýi múmkin ekenin kórsetken.
-Aldyn ala málimetterge súıensek, Qarakól kólinde aqqýlardyń jappaı qyrylýy qus tumaýynyń órshýinen bolǵanyn kórsetedi. Olardan H5N1 azıalyq shtammy tabyldy. Bul vırýstyń adamdarǵa juqpalylyǵy tómen, qustarǵa áser etedi, basqa janýarlar juqtyrǵan jaǵdaıda sımptomsyz ótedi. Ótken jyly veterınarıalyq - profılaktıkalyq is-sharalar josparyna sáıkes qaýip tóngen aımaqta alty myń bas qus vaksınasıalandy. Oblysta barlyǵy úsh qus sharýashylyǵy bar, biraq olarda sharýashylyqtyń jabyq túri bolǵandyqtan qustardy egýden bas tartty, - dedi Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Veterınarıalyq baqylaý jáne qadaǵalaý komıtetiniń Mańǵystaý oblystyq aýmaqtyq ınspeksıasynyń basshysy Temirbek Nurtazın.
Onyń aıtýynsha, oblystyń veterınarıalyq qyzmetteriniń kúshimen jeke qosalqy sharýashylyqtardaǵy úı qustary arasyndaǵy epızootıalyq jaǵdaıǵa kúndelikti negizde monıtorıń júrgizilýde.
Nurlan Noǵaev qustardyń jappaı qyrylýyna qatysty oryn alǵan jaǵdaı, onyń taralý sebepterine baılanysty kóptegen suraqtar týyndatyp otyrǵanyn, bul jaǵdaı egjeı-tegjeıli tergeýdi talap etetinin atap ótti.
-Ekologtar men bilikti mamandar máseleniń mán-jaıyn birge anyqtap, munyń odan ári taralýyn boldyrmaý úshin sharalar qabyldaýy kerek. Ornıtologtar qustardyń tamaqtanýy týraly naqty usynystar berýi kerek. Keıbir sarapshylar aqqýlardy tamaqtandyrý qoldasa, al basqalary, kerisinshe, qaýip dep sanaıdy. Asyǵys qorytyndy jasaýǵa bolmaıdy, aldymen anyqtaý kerek, - dep tapsyrdy Nurlan Noǵaev.
Ústirt memlekettik tarıhı qoryǵy dırektorynyń mindetin atqarýshy Jasqaırat Nurmuhambetov óńir turǵyndary men qonaqtaryn aqqýlardy azyqtandyrý oıynan bas tartýǵa shaqyrdy.
-Biz óńirimizdiń tabıǵatyn saqtaýǵa belsendi qatysqany úshin halyqqa alǵys aıtamyz. Alaıda, osy máselege barynsha sanaly túrde qaraýyńyzdy suraımyz. Qarakól kóli-taıaz, bul jaǵdaıda azyqtandyrý búkil ekojúıe úshin óte qaýipti bolýy múmkin. Sonymen qatar, Aqqýlar tek qurǵaq astyqpen qorektenbeıdi, olar sý asty ósimdikterimen qorektenedi, - dep atap ótti Ústirt memlekettik tarıhı qoryǵy dırektorynyń mindetin atqarýshy Jasqaırat Nurmuhambetov.
Qarakól kóli Qazaqstannyń qorǵalatyn ornıtologıalyq oryndarynyń qataryna jatady. Bul meken ondaǵan myń qustardyń qysta qonaqtaıtyn orny. Bir jyl ishinde Qarakól kóline qonys aýdaratyn qustardyń 80-nen astam túri, sonyń ishinde aqqýlar men búrkitter keledi. Bul sýly-batpaqty alqapta jyldyń ár mezgilinde sýda júzetin jáne sý mańyndaǵy qustardyń 175 túri, onyń ishinde Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engizilgen qustardyń 21 túri mekendeıdi.