Taspanews.kz اناليتيكالىق پورتالى ققس (قوسىلعان قۇن سالىعى) تاقىرىبىندا پىكىرتالاس الاڭىن ۇيىمداستىردى. بۇل ماسەلە بويىنشا سالىق اليانسىنىڭ مۇشەسى، «اسىل نيەت» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعالارىنىڭ ءبىرى جانار سۇلەيمەنوۆانىڭ پىكىرىن تىڭدادىق. ول قازاقستان ءوز سالىق جۇيەسىندە «ءبىرىڭعاي» ققس دەپ اتالاتىن مولشەرلەمەنى ەنگىزىپ كورۋى كەرەك دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى.
ققس مولشەرلەمەسىنە قاتىستى شەشىم
ققس سوماسى تۋرالى سوڭعى شەشىم 2025 جىلدىڭ 20 اقپانىندا قابىلداناتىنىن ەسكە سالامىز. ساراپشىلار قاۋىمداستىعى ءارتۇرلى نۇسقالار مەن ستراتەگيالاردى ەسەپتەۋگە كىرىستى.
2025 جىلدىڭ 28 قاڭتارىندا وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا قوسىلعان قۇن سالىعىن 12%-دان 16%-20%-عا دەيىن كوتەرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. سونداي-اق، ققس بويىنشا تىركەۋ شەگىن 78 ميلليون تەڭگەدەن 15 ميلليونعا دەيىن تومەندەتۋ جوسپارلانىپ وتىر، بۇل سالىق تولەۋشىلەر سانىن ايتارلىقتاي ارتتىرادى.
جانار سۇلەيمەنوۆانىڭ كونسەپسياسى
ەكونوميكا سالاسىنداعى ساراپشىلار ءتۇرلى ستراتەگيالار بويىنشا ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋدە. وسى ورايدا جانار سۇلەيمەنوۆا ءوز ۇسىنىسى مەن تۇجىرىمداماسىمەن ءبولىستى:
«مەنىڭ ويىمشا، وسى كەزەڭدە «ءبىرىڭعاي مولشەرلەمە» اتتى قوسىلعان قۇن سالىعىنا كوشۋ ءتيىمدى شەشىم بولار ەدى (flat rate VAT). بۇل جۇيە بويىنشا شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى ققس-تى ەسەپتەمەي، تەك كىرىس سالىعىن تولەيدى. بۇل مولشەرلەمە ستاندارتتى مولشەرلەمەدەن تومەن بولۋى كەرەك، ال ونى قولدانۋ شەگى جوعارى بولۋى ءتيىس. مۇنداي ءتاسىل بيزنەسكە تۇسەتىن اكىمشىلىك جۇكتەمەنى ازايتىپ، ينفلياسيالىق قىسىمدى تومەندەتىپ، سالىق جۇيەسىنىڭ اشىقتىعىنا ىقپال ەتەر ەدى. «ءبىرىڭعاي مولشەرلەمە» قوسىلعان قۇن سالىعى قازىرگى ققس جۇيەسىندەگى كەمشىلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ ازىرلەنگەن. ونىڭ باستى ارتىقشىلىعى – بىرنەشە رەت ءتۇرلى تولەم جاساۋدىڭ قاجەتتىلىگى جويىلادى. بۇل، سونىمەن قاتار، ەكسپورتتاۋشىلارعا حالىقارالىق نارىقتا باسەكەگە قابىلەتتى بولۋعا كومەكتەسەدى»، – دەپ ءتۇسىندىردى ساراپشى.
ءداستۇرلى ققس-تىڭ اۋىرتپاشىلىعى «ءبىرىڭعاي مولشەرلەمە» ارقىلى جەڭىلدەتىلۋى مۇمكىن
«ءداستۇرلى ققس-تىڭ ءبىرىنشى كەمشىلىگى – كاسىپكەرلەر قوسىلعان قۇن سالىعى ەسەپتەلەتىن شەكتەن تومەن تابىس كورسەتۋ ماقساتىندا بيزنەسىن ءبولىپ تاستايدى. ەكىنشى كەمشىلىك – وتە كوپ اكىمشىلىك شىعىننىڭ بولۋى. مۇنداي كۇردەلى ەسەپتى كاسىپكەردىڭ ءوزى جۇرگىزە المايدى، وعان كاسىبي بۋحگالتەر قاجەت. ققس قولدانىلاتىن ەلدەردە كەيبىر كاسىپكەرلەر ونىڭ «قول جەتپەيتىن» شەگىندە قالۋ ءۇشىن ءتۇرلى ايلا-امالدارعا بارادى. ماسەلەن، باتىس مەملەكەتتەرىندە مەيرامحانا قوجايىندارى ارتىق تابىس تاپپاس ءۇشىن جانە ققس تولەۋشىلەر ساناتىنا ەنبەۋ ءۇشىن مەكەمەسىن تەك كەشكى ۋاقىتتا عانا اشادى»، – دەيدى جانار سۇلەيمەنوۆا.
بۇل جاعداي سالىقتىڭ كاسىپورىنداردىڭ ەكونوميكالىق وسۋىنە كەدەرگى كەلتىرۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتەدى، ال بۇل دامۋشى ەكونوميكا ءۇشىن جاعىمسىز فاكتور.
«ققس-تىڭ تاعى ءبىر كەمشىلىگى – «تولەۋشى ەمەس» ساناتىنان «تولەۋشى» اتانعان ساتتە سالىق جۇكتەمەسىنىڭ بىردەن كۇرت ارتۋى. بۇل وزگەرىستى ءبىرقالىپتى، بىرتە-بىرتە جۇرگىزۋ كەرەك. وسى ماقساتتا «ءبىرىڭعاي مولشەرلەمە» (flat rate) جۇيەسىن ەنگىزۋ قاجەت. بۇل جۇيە بويىنشا كاسىپورىندارعا ققس بويىنشا يكەمدى شەكتەۋلەر قاراستىرىلادى. ياعني، بەلگىلى ءبىر شەكتەن اسقاندا ققس تولەۋ مىندەتتەلمەيدى، تەك تابىس سالىعىن تولەۋ قاراستىرىلادى. مۇنداي ءتاسىل كاسىپكەرلەرگە قوسىمشا سالىقتىق جەڭىلدىكتەر بەرەدى، سونىمەن قاتار ققس جۇيەسىنە قاتىسۋشىلاردىڭ سانىن كوبەيتىپ، ونىڭ ءتيىمدى مولشەرلەمەسىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، – دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
«ءبىرىڭعاي مولشەرلەمە» قاي ەلدەردە قولدانىلادى؟
ءبىز ساراپشىدان ققس-تىڭ «ءبىرىڭعاي مولشەرلەمەسى» قانداي ەلدەردە قولدانىلاتىنىن سۇرادىق.
«بۇل جۇيە وڭتۇستىك كورەيا مەن ۇلىبريتانيادا قولدانىلادى. 2025 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ رەسەي دە وسى جۇيەنى ەنگىزدى. رەسەيدە ققس مولشەرلەمەسى تابىس 200 ميلليون رۋبلگە دەيىن بولسا – 5%، ال 450 ميلليون رۋبلگە دەيىن – 7% قۇرايدى. بۇل شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە تۇسەتىن سالىقتىق اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتىپ، ققس جۇيەسىنە بىرتىندەپ كىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسى رەتتە ققس تولەۋشىلەرىنىڭ سانىن ارتتىرۋ ماڭىزدى، ويتكەنى بۇل سالىقتىق ەسەپتىلىكتى جۇرگىزۋگە وڭ اسەر ەتەدى. مەن سالىق مولشەرلەمەلەرىن بىردەن كوتەرۋ يدەياسىن قولدامايمىن. الدىمەن شەكتى قايتا قاراۋدىڭ اسەرىن زەرتتەپ، ونى جان-جاقتى ەسەپتەۋ قاجەت. قازىرگى ەكونوميكالىق جاعدايدا بيۋدجەت تاپشىلىعىن شەشۋ ءۇشىن كەشەندى ءىس-شارالار قاجەت. مەملەكەت بيزنەس ءۇشىن سەرىكتەس بولۋى ءتيىس، سەبەبى تىم قاتال شارالار ەكونوميكالىق قيىندىقتار تۋعىزىپ، ەل ازاماتتارىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن»، – دەپ تۇيىندەدى جانار سۇلەيمەنوۆا.