قازاقستاندا "cancel" مادەنيەتىنە ۇشىراعان شوۋ-بيزنەس وكىلدەرى كىمدەر؟ "كانسەل مادەنيەتى" دەگەنىمىز نە؟ ول ەلىمىزدە قاشاننان قالاي پايدا بولدى؟ اqshamnews.kz ءتىلشىسى شولۋ جاسادى.
"كانسەل مادەنيەتى" دەگەن نە؟
"كانسەل مادەنيەتى" (اعىلش. cancel culture) - قوعام بەلگىلى ءبىر ادامنىڭ ارەكەتى، ءسوزى نەمەسە كوزقاراسى بۇرىس دەپ تاپقاندا، ونى كوپشىلىك الدىندا سىنعا الىپ، بويكوت جاساۋ، اقپاراتتىق الاڭنان "جويۋعا" تىرىسۋ قۇبىلىسى.
ياعني ادام بەلگىلى ءبىر "قاتەلىگى ءۇشىن" كوپشىلىكتىڭ اشۋىنا ۇشىراپ، ونىڭ سوزىنە شەكتەۋ قويىلادى، جوبالاردان شەتتەتىلەدى، الەۋمەتتىك جەلىدە سىنعا ۇشىرايدى، جارنامالىق كەلىسىمدەرى توقتايدى، رەپۋتاسياسى قۇلايدى.
"كانسەلگە" ۇشىراعان قازاقستاندىقتار
تمد ەلدەرى اراسىندا تانىمال ءانشى Jah Khalib (شىن ەسىمى - باحتيار مامەدوۆ - ەسك.) كانسەلگە ۇشىراعان قازاقستاندىق ونەرپازداردىڭ قاتارىندا. 2022 جىلى ول وتاندىق پودكاستتاردىڭ بىرىندە زورلانعان قىزداردى كىنالاپ، "قىزدار دۇرىس ەمەس ۋاقىتتا، دۇرىس ەمەس كيىمدە، دۇرىس ەمەس جەردە جۇرگەنى ءۇشىن زورلانادى" دەپ پىكىر ءبىلدىرىپ، حەيتتىڭ استىندا قالعان بولاتىن
بۇل سوزدەر الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىلانىپ، كوپتەگەن قولدانۋشىنىڭ شامىنا ءتيدى. سولايشا جەلىدە "Jah Khalib-تىڭ اندەرىن پلەيليستتەن جوي" دەگەن اكسيالار باستالدى. كوپشىلىك ونىڭ كونسەرتتەرىنە بارماي، جەلىدەگى پاراقشاسىنا جاپپاي شاعىم تاستاعان ەدى.
كەيىن وتاندىق ارتىستەر، مەديا وكىلدەرى Jah Khalib-پەن بىرگە جۇمىس ىستەگەنى ءۇشىن وكىنەتىنىن ايتىپ، بىرنەشە كومپانيا سەرىكتەس بولۋدان باس تارتتى. 3 جىل وتسە دە قازاقستاندىقتار ءارتىستىڭ بۇل سۇحباتىن ءالى دە ۇمىتپاعان. وسى ارالىقتا ول بىرنەشە مارتە كونسەرت وتكىزۋگە بەكىنگەنىمەن جۇرتشىلىق ونىڭ ونەرىنە بۇرىنعىداي تارتىلىسى جوق ەكەنىن دالەلدەپ جاتىر. ماسەلەن ونىڭ الماتىدا وتەتىن كونسەرتى ەكىنشى رەت ۋاقىتىن جىلجىتسا دا، ءالى وتپەي جاتىر.
جۇرتقا قانشا جاقپاي جاتسا دا، ول ءالى بىردە-بىر رەت وسى جاعدايعا قاتىستى پىكىر بىلدىرمەدى.
ءشارىپ سەرىكتىڭ مانسابىنىڭ كۇيرەۋى
قازاقستاندىق تانىمال اكتەر ءشارىپ سەرىك تە "كانسەلگە" ۇشىراپ، مانسابىن اياق استى ەتتى. ونىڭ ابىرويىنىڭ توگىلۋىنە زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرى اسەر ەتتى. بيىل ساۋىردە ءاليا جەلىدە ءشارىپتىڭ ونى ليفتىدەن سۇيرەپ شىعارىپ جاتقان ۆيدەوسىن جاريالاپ، قول كوتەرگەنىن جانە بىرنەشە ۋاقىت بويى قورلىق كورسەتكەنىن جازىپ، جازبا جاريالان ەدى.
بۇل ۆيدەودان سوڭ وتاندىق كينوكومپانيا اكتەر ءشارىپ سەرىكتى "قارا تىزىمگە" ەنگىزىپ، بارلىق كەلىسىمشارتتى توقتاتتى.
"كەيىنگى وقيعالارعا بايلانىستى Sءاlem Entertainment ۇجىمى ءشارىپ سەرىكتى "قارا تىزىمگە" ەنگىزىپ، ونىمەن كەز كەلگەن ىنتىماقتاستىقتى تولىعىمەن توقتاتتى" دەپ جازدى كومپانيا.
كومپانيانىڭ بۇل شەشىمى اكتەردىڭ قاتىسۋىمەن جوسپارلانعان جوبالاردىڭ توقتاتىلۋىنا جانە جوبالاردان شەتتەتىلۋىنە اكەلدى. ءتىپتى جارىققا شىققالى وتىرعان "پاترۋل" فيلمىندەگى اكتەردىڭ تۇسكەن ساحنالارى قيىلىپ تاستالدى. سونىمەن قاتار Topcars كومپانياسى دا اكتەرمەن سەرىكتەستىگىن بۇزعانىن جاريالادى. كەيىن ءشارىپ سەرىك ءوزىنىڭ پاراقشاسىندا كىناسىن مويىنداپ ۆيدەوۇندەۋ جاريالادى جانە سوت شەشىمىمەن بەس تاۋلىككە قاماۋعا الىندى.
جاقسىگەن نەگە "جامانگەنگە" اينالدى؟
ال ءقازىر قازاقستاندىقتار الەۋمەتتىك جەلىدە تانىمال ازىلكەش تۇرسىنبەك قاباتوۆ پەن اكتەر نۇرسۇلتان جاقسىگەننىڭ ارەكەتىن تالقىعا سالىپ، "كانسىلدەۋ" كەرەگىن ايتىپ جاتىر.
اكتەر نۇرسۇلتان جاقسىگەننىڭ بۇرىنعى ايەلى فاريزا الماز قىزى جەلىدە جازبا جاريالادى. وندا ول جاقسىگەننىڭ بالالارىنا اليمەنت تولەمەيتىنىن، ۇنەمى ءتىل تيگىزەتىنىن، مازا بەرمەيتىنىن، قورلىق سوزدەر جازاتىنىن ايتقان. ونىڭ جازعان حابارلامالارىن جاريالاپ، اكتەرگە بويكوت جاريالاۋعا شاقىردى.
كوپشىلىكتىڭ شامىنا تيگەن اكتەردىڭ ارەكەتى جەلىدە لەزدە تاراپ، ترەدستە دە، باسقا قوسىمشالاردا دا حەيتكە كومىلدى.
"ەلدىڭ ءبارىن كۇلدىرىپ، ءوز وتباسىن جىلاتىپ جۇرگەن قاباتوۆ"
تۇرسىنبەك قاباتوۆ تا "كانسىلگە" كونگەندەردىڭ تىزىمىنەن ءبىر-اق شىقتى. ونىڭ بۇرىنعى ايەلى ءمولدىر مۇقان بىرنەشە كۇن بۇرىن سۇحبات بەرىپ، وندا ول ءارتىستىڭ بىرنەشە جىل بويى كوزىنە ءشوپ سالعانىن جايىپ سالدى. ءمولدىردىڭ اڭگىمەسىنەن كەيىن كوپشىلىككە قاباتوۆ جاقپاي قالدى.
سۇحباتتا ءمولدىر مۇقان 14 جىل بويى تۇرسىنبەكتىڭ "ەركەلىگىنە" ۇندەمەگىنىن، اقىر سوڭى وتباسى اجىراسىپ تىنعاندارىن ايتتى. 5 بالاسى مەن اق ادال جارىن باسقا ايەلگە ايىرباستاپ كەتكەن قاباتوۆ الەۋمەتتىك جەلىدە سىنعا ۇشىراپ جاتىر. اسىرەسە ترەدس جۇرتى ونىڭ كونسەرتىنە بارماۋدى ۇگىتتەپ، ونىڭ ارەكەتىن ايىپتاپ جاتىر.
