ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ ارحەولوگيالىق ەكسپەديسياسى تالدىقورعان قالاسى اۋەجايى ماڭىنداعى داۋىلباي قورىمىندا قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، ەرتە تەمىر داۋىرىنە جاتاتىن قورعاننان ەرەكشە قۇندى بۇيىمدار تاپتى.
دالالىق زەرتتەۋلەر بارىسىندا قورعاننىڭ بىرنەشە رەت تونالعانى، سوڭعى رەت وتكەن جىلى عانا تونالىپ كەتكەنى انىقتالدى. وسىعان بايلانىستى جەتىسۋ وبلىسىنىڭ تاريحي-مادەني مۇرانى قورعاۋ جونىندەگى ورتالىعى ارحەولوگتاردىڭ كۇشىمەن اتالعان تاريحي ەسكەرتكىشتى زەرتتەۋدى ءجون دەپ تاپتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنە سىلتەمە جاساپ.
مامانداردىڭ پىكىرىنشە، قورعان ەليتالىق بولىپ سانالادى. ونىڭ بيىكتىگى – 3،4 م، ديامەترى – 40 م. اينالاسى ورمەن قورشالعان. توناۋشىلار باتىس جاعىنان قازىپ، بىرتىندەپ ورتالىق بولىگىنە قاراي وتكەن. دالالىق زەرتتەۋلەر توناۋشىلار اشىپ كەتكەن ۇڭعىما-شۇڭقىر ورنىنداعى قورعاننىڭ ورتالىق بولىگىندە جۇرگىزىلدى. باستاپقىدا قازبا 5ح5 م كولەمدە بولدى جانە ەسكەرتكىش كونسترۋكسياسىنا وراي كەڭەيتىلدى. قازبا بارىسىندا تاس ساۋىت جانە وزگە دە كونسترۋكسيالار، سونداي-اق توناۋشىلاردان قالعان شاشىلىپ جاتقان ءىرى تاستار، تاستاقتايشالار انىقتالدى.
«قورعاننىڭ توبەسىنەن ەسەپتەگەندە شامامەن 5 م تەرەڭدىكتەن ەكى مولا شۇڭقىرى انىقتالدى. ءبىرىنشى ءقابىر شۇڭقىرى تولىقتاي تونالعان. بۇل جەردەن قويدىڭ جاۋىرىن سۇيەگىن عانا تابۋ مۇمكىن بولدى. بۇل سۇيەك عۇرىپتىق اس قالدىعى بولۋى مۇمكىن. ەكىنشى ءقابىر شۇڭقىرىنان ەر ادامنىڭ سۇيەك قالدىقتارى، ەكى كەراميكالىق ىدىس، مال سۇيەكتەرى، قىزعىلت ءتۇستى اعاش قىنابى بار اقيناق-سەمسەر تابىلدى. اقيناق تۇسىندا مەتالل جانە سۇيەك قاپسىرمالار جاتتى. سونىمەن قاتار قولادان جاسالعان قورامساق ىلگەگى، قولا وقشانتاي مەن ينە، التىننان دايىندالعان ىلمەكشەلەر تابىلدى. تابىلعان التىن بۇيىمدار: بەلدىك ىلمەشەگى، تۇتىكشە، سونداي-اق مىسىق تۇقىمداسىنا جاتاتىن اڭ بەينەلى ايىلباستار. تابىلعان بۇيىمداردىڭ ىشىندەگى ەڭ ەرەكشەسى – شەبەردىڭ قولىنان شىققان، ادەمى بەزەندىرىلگەن جىلان-ايداھار بەينەلى سۇيەك قاپسىرما. مۇنداي ولجا وتاندىق ارحەولوگيادا سيرەك كەزدەسەدى. ول وڭىردەگى ەجەلگى تۇرعىندار اراسىندا جىلان، ايداھار نەمەسە جىلان-ايداھار كۋلتى تارالعانىن كورسەتەدى»، - دەيدى ارحەولوگيالىق ەكسپەديسيا جەتەكشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور دوسبول بايقوناقوۆ.
مامانداردىڭ سوزىنشە، قازىلعان قورعاندى بۇدان ەكى مىڭ جىلداي بۇرىن جەتىسۋدى مەكەندەگەن يۋەچجي نەمەسە ءۇيسىن مادەنيەتتەرىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. بۇدان ارى قاراي ارحەولوگتار زەرتحانالىق جۇمىستار جۇرگىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. بارلىق بۇيىمدارعا ارنايى زەرتتەۋ جۇرگىزىلىپ، عىلىمي تالداۋلار جاسالادى. كەيبىر ولجالار «وستروۆ كرىم» عىلىمي-رەستاۆراسيالىق لابوراتورياسىندا قالپىنا كەلتىرىلەتىن بولادى.
ايتا كەتەيىك، بۇل جۇمىستار «جەتىسۋ وبلىسىنىڭ تاريحي-مادەني مۇرانى قورعاۋ جونىندەگى ورتالىعى» مەن جەتىسۋ وبلىسىنىڭ مادەنيەت، ارحيۆتەر جانە قۇجاتتاما باسقارماسى تاپسىرىسى اياسىندا ىسكە استى.