قازاقستان كەز كەلگەن قاقتىعىستىڭ بەيبىت جولمەن شەشىلۋىن جاقتايدى

پرەزيدەنت ەرەكشە قوناقجايلىق كورسەتكەن جانە ءسامميتتى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعان وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيويەۆكە العىس ايتتى. سونىمەن قاتار كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋعا ءاردايىم نيەت تانىتقانى ءۇشىن ەۋروپالىق كەڭەس پرەزيدەنتى انتونيۋ كوشتاعا، ەۋروپالىق كوميسسيا پرەزيدەنتى ۋرسۋلا فون دەر ليايەنگە جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارىنا شىنايى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz

قازاقستان پرەزيدەنتى گەوساياسي دۇربەلەڭدەر مەن جاھاندىق سىن-قاتەرلەر بەلەڭ العان كەزەڭدە ورتالىق ازيا مەن ەۋروپا وداعى اراسىنداعى ىقپالداستىقتىڭ وزەكتىلىگى ارتا تۇسكەنىنە نازار اۋداردى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ورتالىق ازيا مەن ەۋروپا وداعىنىڭ كەلەشەكتەگى كۇن تارتىبىنە قاتىستى ءوز ويىن ورتاعا سالدى.

پرەزيدەنت، ەڭ الدىمەن، ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستاردى نىعايتۋعا باسا ءمان بەرگەن ءجون دەپ سانايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان ەو نارىعىنا جالپى قۇنى 2 ميلليارد دوللاردان اساتىن 175 تاۋار ءتۇرىنىڭ ەكسپورتىن ۇلعايتۋعا دايىن.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ەۋروپالىق كومپانيالاردى وسىنداي جاڭا جوبالاردى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ الاڭىن پايدالانۋعا شاقىردى.

مەملەكەت باسشىسى ەنەرگەتيكا سالاسىن ىنتىماقتاستىقتىڭ اسا ماڭىزدى باعىتى رەتىندە اتادى.

– قازاقستان – ەۋروپاعا كومىرسۋتەگىن جەتكىزەتىن سەنىمدى سەرىكتەستەردىڭ ءبىرى. ەۋروپا وداعى شەتەلدەن يمپورتتايتىن مۇنايدىڭ 13 پايىزعا جۋىعى ءبىزدىڭ ەلىمىزگە تيەسىلى. ونىڭ باسىم بولىگى كاسپيي قۇبىر كونسورسيۋمى (كقك) ارقىلى تاسىمالدانادى. ەۋروپا وداعى اتالعان كونسورسيۋمنىڭ تۇراقتى ءارى ۇزاق مەرزىمدى جۇمىس ىستەۋىنە قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر. ءبىز مۇنى جوعارى باعالايمىز. دەگەنمەن شيكىزات تاسىمالداۋدىڭ بالاما جولدارىن دا دامىتامىز. قازاقستان جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرى مەن ەكولوگيالىق تازا وتىن جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى. Total، Eni، Svevind سەكىلدى بۇرىننان كەلە جاتقان سەرىكتەستەرىمىزبەن جانە باسقا دا ەۋروپالىق كومپانيالارمەن بىرگە جەل، كۇن ەلەكتر ستانسالارىنىڭ قۋاتىن ارتتىرىپ، «جاسىل» سۋتەگى ءوندىرىسى جوباسىن قولعا الدىق. بۇدان بولەك، قازاقستان وزبەكستان جانە ازەربايجان ەلدەرىمەن بىرلەسىپ، «جاسىل» ەنەرگيانى كاسپيي تەڭىزى ارقىلى ەۋروپا نارىعىنا جەتكىزەتىن ءبىرتۇتاس ەلەكتر جەلىسىن سالۋ بويىنشا ءىرى جوبانى باستادى، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ پىكىرىنشە، سيرەك كەزدەسەتىن مينەرالداردى يگەرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزى زور.

بۇگىندە قازاقستاندا ەۋروپا وداعى ەكونوميكاسىنا قاجەتتى 34 شيكىزاتتىڭ 19 ءتۇرى وندىرىلەدى. ونىڭ قاتارىندا ۋران، تيتان، مىس، ليتيي، كوبالت، ۆولفرام جانە باسقا دا كوپتەگەن ەلەمەنتتەر بار. سونىمەن قاتار ەلىمىز ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىمەن اراداعى كەلىسىم بويىنشا گەولوگيالىق بارلاۋ سالاسىندا بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرىپ، كەن يگەرۋدىڭ وزىق تاجىريبەسىن ەنگىزىپ جاتىر. بۇل رەتتە پرەزيدەنت استانادا سيرەك كەزدەسەتىن مەتالداردى زەرتتەيتىن ايماقتىق ورتالىق قۇرۋدى ۇسىندى. اتالعان عىلىمي مەكەمە كاسىپورىندار مەن ينۆەستورلاردى يگەرۋگە بولاتىن كەنىشتەر، تەحنولوگيالاردىڭ دامۋى تۋرالى وزەكتى اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتەدى.

مەملەكەت باسشىسى ورتالىق ازيانىڭ شىعىس پەن باتىس اراسىندا ءتيىمدى جەتكىزۋ تىزبەگى قالىپتاسقان ترانزيت تورابىنا اينالۋعا مۇمكىندىگى بار دەپ سانايدى. بىلتىر ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك دالىزىمەن كونتەينەر ارقىلى تاسىمالدانعان جۇك كولەمى 62 پايىزعا ارتىپ، 4،5 ميلليون توننانى قۇراعان. 2027 جىلعا قاراي جۇك كولەمىن ون ميلليون تونناعا دەيىن جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. قاسىم-جومارت توقايەۆ ەۋروپا وداعىنىڭ ورتالىق ازيا وڭىرىندەگى ورنىقتى كولىك بايلانىسىنىڭ دامۋىنا وڭ سەپتىگىن تيگىزىپ وتىرعان Global Gateway ستراتەگياسىنا قولداۋ ءبىلدىردى.

قازاقستان دەكاربونيزاسيا باستامالارىن بەلسەندى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ الەمدەگى يادرولىق وتىننىڭ 40 پايىزعا جۋىعىن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى تازا ەنەرگيا وندىرىسىندە ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن ايتتى. وتكەن جىلى قازاقستاندا كليماتتىڭ وزگەرۋى جانە جاسىل ەنەرگەتيكا بويىنشا جوبالىق كەڭسە اشىلدى.

مەملەكەت باسشىسى سيفرلىق تەحنولوگيا مەن جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋ ماسەلەسىنە ايرىقشا توقتالدى.

– قازاقستان اتالعان سالالارعا ينۆەستيسيانى ارتتىردى. جىل باسىندا پرەزيدەنت جانىنداعى جاساندى ينتەللەكت جونىندەگى حالىقارالىق كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەستىڭ نەگىزى قالاندى. ءقازىر ەلىمىزدە 100 مىڭ جوعارى بىلىكتى IT-مامان دايارلاۋدى كوزدەيتىن اۋقىمدى باعدارلاما باستالدى. استانادا Alem.ai جوعارى تەحنولوگيالار ورتالىعىن قۇرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ول يننوۆاسيانى ەنگىزۋمەن، ستارتاپتاردى قولداۋمەن جانە وسى سالادا زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋمەن اينالىسادى. بۇدان بولەك، ءبىز جاساندى ينتەللەكت سالاسىنىڭ دامۋىن جەدەلدەتۋ ءۇشىن ۆەنچۋرلىك قوردى ىسكە قوستىق. ەۋروپا وداعى Team Europe باستاماسى ارقىلى ورتالىق ازيا ەلدەرىنە سيفرلىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى وركەندەتۋگە كومەك كورسەتىپ كەلەدى. قازاقستان بۇل باعىتتا تاجىريبە الماسۋعا دايىن. وسى ورايدا Astana Hub بازاسىندا «ورتالىق ازيا – ەۋروپا وداعى» يننوۆاسيالىق كامپۋسىن اشۋدى ۇسىنامىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ەۋروپا وداعى ەلىمىزدىڭ عىلىم جانە ءبىلىم سالاسىنداعى ماڭىزدى سەرىكتەسى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– مەملەكەتتەرىمىز Erasmus+، Horizon Europe باعدارلامالارى جانە تاعى دا باسقا باستامالار اياسىندا ىنتىماقتاسا جۇمىس ىستەپ كەلەدى. قازاقستاندا وتىزدان استام شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بولىمشەلەرى اشىلدى. بۇل ەلىمىزدە اكادەميالىق ءبىلىمنىڭ وركەن جايۋىنا ىقپال ەتەدى. ءبىز گرانتتار مەن ستيپەنديالار سانىن كوبەيتۋگە مۇددەلىمىز. مۇنداي بىرلەسكەن باعدارلامالار ءبىرقاتار ەۋروپا ەلدەرىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. جاساندى ينتەللەكت، سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ، بيوتەحنولوگيا سەكىلدى ماڭىزدى سالالاردا مامان دايارلاۋعا باسىمدىق بەرەتىن «ورتالىق ازياعا ارنالعان Erasmus+» باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى ۇسىنامىز، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى ورنىقتى دامۋدىڭ باستى كەپىلى سانالاتىن حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتىڭ ماڭىزىنا توقتالدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان تەڭگەرىمدى سىرتقى ساياساتتى بەرىك ۇستانادى جانە بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتەرمەن، نەگىزگى حالىقارالىق قۇرىلىمدارمەن، سونىڭ ىشىندە ەۋروپا وداعىمەن ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە نيەتتى.

پرەزيدەنت جاھاندىق تۇراقسىزدىق شيەلەنىسە تۇسكەن كەزەڭدە الەمدەگى كۇردەلى وقيعالارعا باعا بەرۋدە بارىنشا بايىپتىلىق تانىتىپ، جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا شاقىردى. سونداي-اق ول بارلىق ەلدى بۇۇ جارعىسى مەن جالپىعا ورتاق حالىقارالىق قۇقىق قاعيدالارىن مۇلتىكسىز ساقتاۋ ءۇشىن بارىنشا كۇش-جىگەر جۇمىلدىرۋعا، سونداي-اق باس حاتشى انتونيۋ گۋتەرريشتىڭ قىزمەتىنە قولداۋ بىلدىرۋگە ۇندەدى. ۇيىمنىڭ قۇرىلعانىنا 80 جىل تولعان ساتتە مۇنىڭ وزەكتىلىگى ارتا تۇسەدى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ۋكرايناعا قاتىستى كەلىسسوز پروسەسىنە قولداۋ ءبىلدىردى.

– قازاقستان كەز كەلگەن قاقتىعىستىڭ بەيبىت جولمەن شەشىلۋىن جاقتايدى. سوندىقتان ۋكرايناعا قاتىستى كەلىسسوزدەردىڭ باستالۋىن قۇپتايمىز. ماسەلەنىڭ كۇردەلى ەكەنىن تۇسىنەمىز. دەگەنمەن شيەلەنىس وڭ شەشىمىن تابادى دەپ ۇمىتتەنەمىز، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى بۇۇ باس اسسامبلەياسى الماتىدا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ءۇشىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى ايماقتىق ورتالىقتى قۇرۋ تۋرالى قاراردى ءبىراۋىزدان قابىلداعانىن ايتىپ، جيىن قاتىسۋشىلارىنا قازاقستاننىڭ باستاماسىن قولداعانىنا ريزاشىلىق ءبىلدىردى. ونىڭ پىكىرىنشە، ورتالىق ۇيىمنىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى كۇن ءتارتىبىن ىلگەرىلەتۋگە، وڭىردەگى وزەكتى الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسادى.

سامميتتە سونداي-اق وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيويەۆ، ەۋروپالىق كەڭەس پرەزيدەنتى انتونيۋ كوشتا، ەۋروپالىق كوميسسيا پرەزيدەنتى ۋرسۋلا فون دەر ليايەن، قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون، تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ، ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ پرەزيدەنتى وديل رەنو-باسسو ءسوز سويلەدى.