مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ سەسسياسىنا قاتىستى

 – قاراپايىم زاتتاردان باستاپ، كۇردەلى وي-تۇجىرىمدارعا دەيىن، بارلىعى دا – عىلىمنىڭ جەمىسى. شىن مانىندە، ءىلىم-بىلىم ارقىلى بۇكىل جاراتىلىستى تەرەڭ تانىپ بىلەمىز. تانىم كوكجيەگىن كەڭەيتىپ، جاڭا بەلەستەرگە شىعامىز. عىلىمنىڭ ەڭ باستى ميسسياسى – وسى. ۇلى دالادا وركەندەگەن عىلىمنىڭ تامىرى تىم تەرەڭدە جاتىر. «ادامزاتتىڭ ەكىنشى ۇستازى» ءال-فارابيدىڭ عىلىمي مۇراسى – سونىڭ ايقىن كورىنىسى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ كونە زاماننان باستاۋ العان ءىلىم جولى ەشقاشان ۇزىلمەگەنىن، وتكەن عاسىردا قازاق عىلىمى ەرەكشە قارقىنمەن دامىعانىن ەسكە سالدى. 

– بۇل ۇيىم قۇرىلعان كەزدەن باستاپ قوعامدىق دامۋدىڭ كوش باسىندا بولدى. قانىش ساتبايەۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، ابىكەن بەكتۇروۆ، احمەت جۇبانوۆ، الكەي مارعۇلان، شاحماردان ەسەنوۆ، ءومىرزاق سۇلتانعازين، مۇرات ايتقوجين، ءابدۋالي قايداروۆ جانە باسقا دا كوپتەگەن كورنەكتى تۇلعالاردىڭ ەسىمى قازاقستان تاريحىنا التىن ارىپپەن جازىلدى. ولاردىڭ ءارقايسىسى ءوز سالاسىنىڭ اسقار شىڭىن باعىندىردى. قازبا بايلىعىمىزدى يگەرۋگە، ءوندىرىستى وركەندەتىپ، ەكونوميكانى دامىتۋعا، ەلدى رۋحاني جاڭعىرتۋعا ولشەۋسىز ۇلەس قوستى. ءبىز حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتتەرىنىڭ ەڭبەگىن ءاردايىم جادىمىزدا ساقتايمىز. وسكەلەڭ ۇرپاق ولاردى ۇلگى-ونەگە تۇتادى. بۇگىندە جاس عالىمدارىمىز سول الىپتاردىڭ ءىزىن باسىپ، جولىن جالعاپ كەلەدى، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، الەۋەتىمىزدى ارتتىرىپ، ۇزدىكسىز العا باسۋ ءۇشىن ءاردايىم ىزدەنۋ كەرەك. بيىك ماقسات قويىپ، جاڭاشىلدىققا ۇمتىلىپ، جۇمىستىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ قاجەت. سونداي-اق ءححى عاسىردا مەملەكەتتىڭ قۋاتى عىلىمي-تەحنيكالىق جەتىستىكتەرمەن ولشەنەتىنىن، حالىقارالىق ارەناداعى ىقپالى دا وسىعان بايلانىستى ەكەنىن العا تارتتى.   

– عىلىم مەن تەحنولوگيانى، يننوۆاسيانى دامىتۋ – ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتىن ارتتىراتىن نەگىزگى سالانىڭ ءبىرى. ءبىز وتاندىق عىلىمنىڭ باسىمدىقتارىن حالىقارالىق تالاپتارعا جانە ۇلتتىق مۇددەمىزگە سايكەس ايقىندايمىز. بۇگىنگى باسقوسۋدا وسى سالانىڭ ماسەلەلەرى تۋرالى اشىق پىكىر الماسامىز دەپ ويلايمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى سوڭعى جىلدارى عىلىم جۇيەسىندە ەداۋىر وزگەرىستەر بولىپ، سالانى تەجەپ وتىرعان تۇيتكىلدەردى شەشۋ ءۇشىن ناقتى جۇمىس اتقارىلىپ جاتقانىنا توقتالدى. سونىمەن قاتار وتكەن اپتادا عىلىمدى دامىتۋدىڭ 2026 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسى قابىلدانعانىن ايتىپ، ەلىمىزدەگى 22 مىڭنان استام عالىم سانىن وسىدان 30 جىل بۇرىنعى احۋالمەن سالىستىرعاندا كوپ ەمەس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– جالاقىنىڭ از جانە تۇراقسىز بولۋى وسى سالاداعى كادرلىق الەۋەتتىڭ كۇرت تومەندەۋىنە اكەپ سوقتى. ىرگەلى عىلىمدارمەن اينالىساتىن ينستيتۋتتاردىڭ جاعدايى وتە اۋىر بولدى. ءبىز الدىمىزعا عالىمداردىڭ سانىن كوبەيتۋ، عىلىمي ەكوجۇيەنى نىعايتۋ سياقتى ماقساتتار قويىپ وتىرمىز. سونداي-اق، عىلىمي جاڭالىقتاردىڭ كوممەرسيالىق تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە عىلىمدى باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ باستى نازاردا بولادى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ وسى پروبلەمانى عالىمداردىڭ جىلدار بويى كوتەرىپ كەلگەنىنە نازار اۋدارىپ، اتالعان ماسەلە «عىلىم تۋرالى» زاڭعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردىڭ نەگىزىندە شەشىلگەنىن اتاپ ءوتتى. ناقتى ايتقاندا، زاڭعا ىرگەلى زەرتتەۋلەردى جۇزەگە اسىراتىن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىن قارجىلاندىرۋدىڭ جاڭا ءتۇرى ەنگىزىلدى. بۇل قادام ءبىرقاتار عىلىمي ينستيتۋتتاردىڭ ۇزدىكسىز جۇمىسىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. بازالىق قارجىلاندىرۋعا جەتەكشى عالىمداردىڭ ەڭبەكاقىسى كىرەدى. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە عىلىمي قىزمەتكەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسى 70 پايىزعا وسكەن. سونداي-اق عىلىمي زەرتتەۋلەردى قارجىلاندىرۋ مەرزىمى ءۇش جىلدان بەس جىلعا دەيىن ۇلعايتىلىپ، سوڭعى ءۇش جىلدا عىلىمنىڭ مەملەكەت تاراپىنان قارجىلاندىرىلۋى 70 پايىزعا ارتقان.

– عالىمداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن الەمدىك عىلىمي ورتالىقتاردا تاعىلىمدامادان وتۋگە گرانتتار بولىنەدى. عىلىمي جانە عىلىمي-تەحنيكالىق جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاندىرۋ بويىنشا سۇرانىسقا يە جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ وتاندىق عىلىمدا تۇيتكىلدى ماسەلەلەر ءالى دە جەتكىلىكتى ەكەنىنە توقتالىپ، ولاردى كەزەڭ-كەزەڭىمەن شەشۋ ءۇشىن اكادەميانىڭ مارتەبەسىن وزگەرتۋ، ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلىمي الەۋەتىن كۇشەيتۋ، عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قولداۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ، ۇزاقمەرزىمدى عىلىمي-تەحنولوگيالىق دامۋدى ءتيىمدى جوسپارلاۋ سياقتى باسىمدىقتارعا نازار اۋدارۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

پرەزيدەنت اكادەميانىڭ مارتەبەسىن وزگەرتۋ ماسەلەسىنە ەگجەي-تەگجەيلى توقتالدى. بۇل قۇرىلىمنىڭ 20 جىل بويى عىلىمدى باسقارۋ ىسىنەن تىس قالعانىن اتاپ ءوتىپ، ونىڭ قىزمەتى الەمدىك تاجىريبەگە ساي جۇرگىزىلۋى كەرەك ەكەنىن ايتتى.

– بۇل قۇرىلىم عىلىمي وي-تۇجىرىم ورتالىعىنا اينالۋعا ءتيىس. سونداي-اق، ساراپتاما جاسايتىن بەدەلدى مەكەمە بولۋى كەرەك. قارا شاڭىراقتىڭ ءرولىن ارتتىرۋ اسا ماڭىزدى. سوندىقتان وعان مەملەكەتتىك مارتەبە بەرەمىز جانە بيۋدجەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرامىز. ونىڭ ءقازىر اتقارىپ وتىرعان قىزمەتىنەن باسقا دا مىندەتتەرىن ناقتى بەلگىلەۋ قاجەت. اتاپ ايتقاندا، عىلىمي باسىمدىقتاردى ءدال وسى قۇرىلىم ايقىنداۋى كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت ارناۋلى گرانتتار، ستيپەنديالار جانە سىيلىقتار تاعايىنداۋ قۇزىرەتى دە اكادەمياعا بەرىلگەنى ءجون دەپ سانايدى. سونداي-اق عىلىمعا ادالدىق ماسەلەسىنە باسا نازار اۋداردى.

– ءقازىر قوعامدا قۇر اتاق ءۇشىن عىلىمي دارەجە العىسى كەلەتىندەردىڭ بار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. بۇل جاعىمسىز ۇردىسكە اينالىپ بارادى. ولار، شىن مانىندە، عىلىمي اتاققا يە بولعانىمەن، عىلىم جولىن جالعاستىرمايدى. سونىڭ كەسىرىنەن مەملەكەتتىڭ قانشاما قاراجاتى بوسقا كەتەدى. بۇعان ءبىرجولا توسقاۋىل قوياتىن كەز كەلدى. ءبىز عىلىمعا شىنايى بەرىلگەن ازاماتتاردى عانا قولداۋىمىز قاجەت. ونىڭ جولدارىن جان-جاقتى ويلاستىرعان ءجون، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ اكادەمياعا لايىقتى تۇلعالار عانا اشىق ءارى ءادىل سايلانۋى قاجەت ەكەنىنە توقتالىپ، بۇل مەكەمەنىڭ قىزمەتىن قازىرگى زامانعى تالاپتارعا سايكەستەندىرىپ، تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەرەكتىگىن جەتكىزدى.

– اكادەميكتەر بارىنشا اشىق ءارى ءادىل سايلانۋى قاجەت. جۇرت ۇيىمعا مۇشە بولۋ راسىمدەرىن جانە وعان ۇمىتكەرلەردى تولىعىمەن ءبىلىپ وتىرۋعا ءتيىس. عىلىمي قىزمەتپەن تىكەلەي اينالىساتىن اكادەميكتەرگە ءومىر بويى اي سايىن ستيپەنديا بەرۋ ماسەلەسى شەشىلەدى. ۇكىمەتكە ءتيىستى تاپسىرما بەردىم. مۇنىڭ ءبارى اكادەميانىڭ جۇمىسىنا تىڭ سەرپىن بەرىپ، بەدەلىن ارتتىرادى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلىمي الەۋەتىن نىعايتۋدى ەكىنشى باسىمدىق رەتىندە اتادى.

– باتىس ەلدەرىندە ۋنيۆەرسيتەتتەردە تەحنوپاركتەردىڭ اياسىندا ءارتۇرلى يننوۆاسيالىق ستارتاپتار مەن تەحنولوگيالىق كومپانيالار جۇمىس ىستەيدى. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەكە عىلىمي ورتالىقتارمەن جانە ولاردىڭ الەۋەتىنە قاراي تەحنوپاركتەرمەن بىرىكتىرۋ مىقتى زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى وسىعان بايلانىستى عىلىمي زەرتحانالار مەن ەكسپەريمەنتتىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا ماقساتتى گرانتتار ءبولۋ ارقىلى جوو جانىنداعى عىلىمي-تەحنولوگيالىق پاركتەردى قولداۋ باعدارلاماسىن ىسكە قوسۋدى ۇكىمەت پەن سالالىق مينيسترلىككە تاپسىردى. پرەزيدەنت زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرىن ءبىلىم بەرۋدەگى ءسان ءۇردىسى ەمەس، جاڭا قازاقستاننىڭ يننوۆاسيالىق ەكونوميكاسىن قۇرۋدىڭ نەگىزى دەپ اتاپ ءوتتى. بۇعان دەيىن ەلىمىزدىڭ باتىسىندا تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەر قۇرۋ قاجەتتىگىن ايتقانىن ەسكە سالعان قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇل قادامنىڭ دۇرىستىعىنا تولىق سەنىمدى ەكەنىن جەتكىزدى.

– Satbayev University – قازاقستانداعى تەحنيكالىق ءبىلىمنىڭ فلاگمانى، جالعىز ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەت. سوندىقتان ول جاڭا تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەر ءۇشىن عىلىمي-وندىرىستىك بازاعا اينالۋى ءتيىس. ەلىمىزدىڭ باس تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دامۋ باعدارلاماسىن بەكىتىپ، ونىڭ نەگىزىندە ينجەنەرلىك ءبىلىم مەن عىلىمداعى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ حابىن قۇرۋ قاجەت، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ءۇشىنشى باسىمدىق رەتىندە عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قولداۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ جونىندە ايتتى.

– عىلىمدى قارجىلاندىرۋدىڭ نەگىزگى كوزى رەتىندە مەملەكەتتىك بيۋدجەتپەن قاتار جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار مەن ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قاراجاتتارى، ءىرى جەكە سەكتور – ونەركاسىپتىك كورپوراسيالار جانە باسقا دا ۇيىمدار تارتىلۋى كەرەك. «سامۇرىق-قازىنا» قورى جانىنان عىلىمي-تەحنولوگيالىق باستامالار ورتالىعى قۇرىلدى. ونىڭ مىندەتى – عىلىمي ازىرلەمەلەردى وندىرىسكە ەنگىزۋ ءۇشىن عىلىمي قوعامداستىقپەن جۇيەلى ىنتىماقتاستىق ورناتۋ. جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ پايدالى قازبالاردى وندىرۋگە كەتەتىن قارجىسىنىڭ 1 پايىزىن عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستارعا اۋدارۋ جانە اۋدارىمدار مەن قاراجاتتى ءبولۋدىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستار مەن جاڭا عىلىمي ورتالىقتاردى قۇرۋعا جەكە ينۆەستيسيالار ءۇشىن سالىقتىق جانە ينۆەستيسيالىق جەڭىلدىكتەردى ارتتىراتىن كەز كەلدى دەپ ەسەپتەيمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىنا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردى تارتۋ قاجەت. ولار دا عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قارجىلاندىرا الۋى كەرەك. جەرگىلىكتى جەرلەردە عىلىم ءبىرىنشى كەزەكتە وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ نازارىندا تۇرعان ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالۋى ءتيىس.

مەملەكەت باسشىسى ۇزاق مەرزىمدى عىلىمي-تەحنولوگيالىق دامۋدى ءتيىمدى جوسپارلاۋ ماسەلەسىن ءتورتىنشى باسىمدىق رەتىندە اتادى.

– بۇرىنعى ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعىن قايتا اشۋ كەرەك دەپ سانايمىن. عىلىمي قىزمەتتى ءتيىمدى باسقارۋ جانە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ – ماڭىزدىڭ مىندەتتىڭ ءبىرى. سول سەبەپتى، وسى سالاداعى بارلىق ۇدەرىستى تەزىرەك سيفرلاندىرۋ كەرەك. IT سالاسىنداعى سوڭعى جەتىستىكتەردى پايدالانىپ، قازاقستان عىلىمىنىڭ ءبىرىڭعاي ەكوجۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا ءتيىسپىز، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

قاسىم-جومارت توقايەۆ عىلىمنىڭ ۇلتتىق ەكونوميكاعا قوساتىن ۇلەسىن كوبەيتىپ قانا قويماي، ونىڭ الەمدىك عىلىمي كەڭىستىكپەن ىقپالداستىعىن كۇشەيتكەن ءجون دەپ ەسەپتەيدى. سونداي-اق عالىمدار ەلىمىزدىڭ رۋحاني دامۋىنا دا باسا ءمان بەرگەنى دۇرىس.

– جاستاردىڭ وتانشىلدىق رۋحىن كۇشەيتۋ كەرەك. ءقازىر الەۋمەتتىك جەلىدە مەملەكەتتىك تۋدى قادىرلەۋ تۋرالى كوپتەگەن وي-پىكىرلەر ايتىلۋدا. وكىنىشكە قاراي، قاسيەتتى كوك تۋىمىزعا بايلانىستى ورىن العان جاعىمسىز جاعدايلار ازايماي تۇر. سوندىقتان، بايراعىمىزدى پايدالانۋ ءتارتىبىن قايتا قاراۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. قاجەت بولسا، ءتيىستى زاڭدارعا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋگە بولادى. ويتكەنى، كوك تۋىمىز – قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ سيمۆولى. «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك» دەپ حالقىمىز بەكەر ايتپاعان. ءبىز – تۋىن ءارقاشان بيىك ۇستاعان ەلمىز. وسى رەتتە، قانىش ساتبايەۆتىڭ ءبىر ويى وزەكتى بولىپ وتىرعان سياقتى: «ءوز ەلىنىڭ قارا تاسىن ماقتان ەتە الماعان، وزگە جەردىڭ التىنىن دا ماقتاپ جارىتپاق ەمەس». مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزدى قاستەرلەۋ – ءار ازاماتتىڭ پەرزەنتتىك پارىزى. وسىنى وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ساناسىنا سىڭىرەتىن، ەڭ اۋەلى، سىزدەر، ياعني زيالى قاۋىم. ءقازىر ەلىمىز تۇبەگەيلى جانە جان-جاقتى وزگەرۋ جولىنا ءتۇستى، – دەدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى بىرنەشە كۇننەن كەيىن كونستيتۋسياعا ەنگىزىلەتىن تۇزەتۋلەر بويىنشا رەفەرەندۋم وتەتىنىنە توقتالىپ، بۇل بولاشاعىمىزدى ايقىندايتىن جاۋاپتى ءسات ەكەنىنە نازار اۋداردى.

– بۇل قوعامدىق-ساياسي وزگەرىستەرگە قوعامنىڭ سۇرانىسىن جانە حالىقتىڭ الداعى وزگەرىستەردىڭ شىنايىلىعىنا دەگەن سەنىمىن كورسەتەدى. ويتكەنى، وسى رەفورمالار جەكە تۇلعالاردىڭ، سونىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ ارتىقشىلىقتارىن ارتتىرۋدى ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ مۇددەسىن كوزدەيدى. مەنەن ەل ىشىندە دە، شەتەلدە دە مەملەكەت باسشىسى ءوز وكىلەتتىگىن رەفەرەندۋم ارقىلى ۇزارتۋعا، باسقاشا ايتقاندا، پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىكتى قايتا باستاۋعا قامدانىپ جاتىر ما دەپ سۇرايدى. مەنىڭ جاۋابىم بىرەۋ-اق، مۇنداي نيەت بولعان ەمەس، بولمايدى دا، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

ۇسىنىلىپ وتىرعان ساياسي جاڭعىرتۋ باعدارلاماسىنىڭ مازمۇنى اۋقىمدى. ءبىراق باستى نازار ادام قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ جۇيەسىن نىعايتۋعا، ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋعا قاتىسۋىن كەڭەيتۋگە، مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.

– دامىعان دەموكراتيالىق قوعام قۇرۋ دەگەنىمىز ايقايلاپ ۇرانداتۋ، بىردەن ناتيجەگە قول جەتكىزۋ ەمەس، دايەكتى جانە جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋ ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ەلىمىزدە جوعارى ساياسي جاۋاپكەرشىلىك مادەنيەتى ورنىعۋى قاجەت. بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم جاڭا ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋدىڭ ماڭىزدى باستاماسى بولماق، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت قولعا العان رەفورمالاردىڭ تابىستى بولۋى ولاردى جۇزەگە اسىرۋعا بارلىق ازاماتتىڭ قالاي اتسالىساتىنىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىنە نازار اۋداردى. ءبارىمىز ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارعاندا عانا ەلدىڭ ناقتى جاڭعىرۋىن جانە پروگرەسسيۆتى دامۋىن قامتاماسىز ەتە الامىز.

– الداعى رەفەرەندۋم ەلدىڭ ساياسي ترانسفورماسياسىنىڭ سوڭعى كەزەڭى ەمەس، شىن مانىندە ونىڭ باستاماسى ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. جۇمىس ەندى عانا باستالىپ جاتىر، ويتكەنى ءومىردىڭ ءوزى جانە ازاماتتاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى بىزگە جاڭا مىندەتتەر جۇكتەيدى. ساياساتتا شالت قيمىلعا جول بەرىلمەيتىنىن، ەڭ كۇردەلى گەوساياسي جاعدايلاردا ول جويقىن زارداپتارعا، دەگراداسياعا، ءتىپتى مەملەكەتتىلىكتىڭ جوعالۋىنا اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن ەكەنىن قاپەردە ۇستاۋ كەرەك. ءبىز وسىنداي تار جول، تايعاق كەشۋدە ءار قادامىمىزعا بايىپپەن قاراۋىمىز كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى بۇل ۇدەرىستە عالىمدار مەن اكادەميالىق قوعامداستىقتىڭ ءرولى وتە ماڭىزدى دەپ ەسەپتەيدى. سونداي-اق قاي ۋاقىتتا دا وي-پىكىر الىپتارى مەن كورنەكتى زەرتتەۋشىلەر قوعامدىق دامۋدىڭ الدىڭعى شەبىندە بولعانىن ايتتى.

– ولار سىني ويلاۋ جۇيەسىن دايەكتى تۇردە قالىپتاستىردى. ناداندىق پەن ارحايكاعا قارسى تۇردى جانە الاياقتار مەن پوپۋليستەرگە قاتاڭ، دالەلدى تويتارىس بەردى. وكىنىشكە قاراي، ەلىمىزدە ءالى كۇنگە دەيىن ءتۇرلى ىرىمدارعا، ەسكىرگەن ستەرەوتيپتەرگە جانە جالعان عىلىمي يدەيالارعا بايلانىستى قۇبىلىستار بار. دامۋدىڭ شىنايى زاڭدىلىقتارىن عىلىمي تۇرعىدان تۇسىنەتىن قوعامدا دەسترۋكتيۆتى كوزقاراستارعا ورىن جوق. بۇل جەردە ءبىلىم مەن دامۋ ۇستەمدىك ەتۋى كەرەك. جاڭا يدەيالاردى تۋدىراتىن ەركىندىك پەن شىعارماشىلىق اتموسفەراسى – قازىرگى الەمدەگى نەگىزگى تابىستى فاكتوردىڭ ءبىرى، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، عالىمدار جاڭا قازاقستاندى، ياعني ەكىنشى رەسپۋبليكانى قۇرۋ ىسىنە بەلسەنە اتسالىسىپ، وسى ماڭىزدى ءارى تاريحي ساتتە زور جاۋاپكەرشىلىك تانىتاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.

جيىن سوڭىندا پرەزيدەنت ءبىرقاتار عالىمدى مەملەكەتتىك ناگرادالارمەن ماراپاتتادى.