نەمەسە ءومىر بويى كىر جۋۋشى بولىپ ىستەگەن وزەولا قالاي ۋنيۆەرگە قابىلداندى؟
وزەولا ماككارتي 1908 جىلى اقش-تىڭ حاتتيسبەرگ قالاسىندا تۋعان. كەدەي وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن افروامەريكاندىق قىز مەدبيكە بولۋدى، وڭتۇستىك ميسسيسيپي ۋنيۆەرسيتەتىندە وقۋدى ارماندايدى. ءبىراق تاتەسى ايىقپاس دەرتكە شالدىعىپ، سونى كۇتۋ ءۇشىن 12 جاسىندا مەكتەپتەن شىعىپ كەتەدى. سول كۇيى پارتاعا وتىرمايدى.
كىر جۋۋشى بولىپ جۇمىسقا تۇرادى. بۇعاناسى بەكي قويماعان كىشكەنتاي قىز اۋىر جۇمىسى ءۇشىن كۇن سايىن بولماشى عانا دوللار الىپ جۇرەدى. ءبىر كۇنى ءميسسيسيپيدىڭ تۇڭعىش بانكىنە كەلىپ، وزىنە ەسەپشوت اشىپ بەرۋىن سۇرايدى. ءسويتىپ، ءار كۇن سايىن، جۇمىس اياقتالعان كەزدە بانككە كەلىپ، ەسەپشوتىنا 1 نەمەسە 1،5 دوللاردان سالىپ كەتىپ وتىرادى. بىردە بانكتىڭ ءبىر قىزمەتكەرى قاراپايىم قىزدان اقشانى كىم نەمەسە نە ءۇشىن جيناپ ءجۇرسىز دەپ سۇراعاندا، «اجەم قارتايعاندا كەرەك بولادى» دەپ جاۋاپ بەرەدى.
اجەسى 1944 جىلى كوز جۇمادى. جەرلەيدى. ال وزەولا بۇرىنعى ادەتىمەن كۇندە بانككە كەلىپ، بولماشى اقشاسىن سالىپ كەتىپ جۇرەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە، 70-جىلى اناسى، ودان كەيىن اۋرۋشاڭ تاتەسى قايتىس بولادى.
ۋاقىت زىمىراي بەرەدى. بانك بىردە جابىلىپ، قايتا اشىلىپ جاتادى. ءبىر كۇنى بانك قىزمەتكەرى وعان ەسەپشوتىنداعى اقشاسىنىڭ ءبىر بولىگىن وبليگاسيا قورىنا اۋدارۋعا كەڭەس بەرەدى. ونشا ساۋاتى جوق وزەولا بۇعان ءمان دە بەرمەستەن، جارايدى دەپ كونە سالادى.
وزەولا 75 جىل كىر جۋۋشى بولعان. سوناۋ 47-جىلدارى كوكەسىنەن قالعان ەسكى اعاش ۇيدە جالعىز عۇمىر كەشىپ جاتادى. تۇرمىسقا دا شىقپاعان، بالا دا سۇيمەگەن. ەش بايلىعى دا بولماعان. سول ۋاقىتقا دەيىن ءوزى تۋعان ميسسيسيپي شتاتىنان ەشقايدا ۇزاپ شىعىپ تا كورمەگەن ەكەن.
بىردە، دالىرەك ايتقاندا، 1995 جىلى بانكتىڭ پول لوگلين دەگەن قىزمەتكەرى وزەولانىڭ سوڭعى اپتالاردا مۇلدەم كەلمەي كەتكەنىن بايقاپ، تۇسكى اس كەزىندە ۇيىنە ارنايى ات باسىن بۇرادى. ايەل ازداپ سىرقاتتانىپ قالعانىن، ءبىراق كەلەسى اپتا مىندەتتى تۇردە جۇمىسقا شىعاتىنىن، سونداي-اق بانككە كىرۋدى دە ۇمىتپايتىنىن ايتادى. بانك قىزمەتكەرى الدىندا تۇرعان ايەلدىڭ ابدەن قاجىعان ءجۇزىن، كۇندە كىر جۋىپ، تامىرلارى شودىرايىپ، ارتريتكە شالدىققان قولدارىن كورىپ جۇرەگى شىم ەتە قالادى. ءبىراق ايەلدىڭ وسىناۋ ومىرىنە دەگەن ەش وكپەسى، كەگى جوق ەكەنىن، جۇزىندەگى ادامزاتقا دەگەن مەيىرىمدى كورىپ تاڭقالادى. سوسىن دەرەۋ جۇمىس ورنىنا ورالعان سوڭ، وزەولانىڭ ەسەپشوتىن كورگىسى كەلەدى. اشىپ كەلىپ قالسا، 250 مىڭ دوللاردان استام قاراجات تۇر!
مۇنى ەستىگەن ايەل «سىزدەر قاتەلەسىپ تۇرعان جوقسىزدار ما، مەيلى ەندەشە، وسىنشا اقشا تۇرعانى راس بولسا، ەسەپشوتتا قالا بەرسىن» دەيدى. ال بانك قىزمەتكەرلەرى وعان ەندى وسىنشاما اقشا تۇرعاندا جۇمىس ىستەپ كەرەگى جوق ەكەنىن ايتقانىمەن، «مەن اقشا ءۇشىن جۇمىس ىستەمەيمىن، ادامدارعا پايدام تيسە بولعانى» دەيدى. «ەندەشە مىنا قاراجاتتى قايدا جۇمسايسىز؟» دەگەن ساۋالعا ايەل جاۋاپ بەرۋدەن قينالىپ قالادى. سوندا بانك قىزمەتكەرى قالتاسىنان ون مونەتا شىعارىپ: «وزەولا حانىم، ەگەر سىزدە وسىنداي ون مونەتا بولسا، نە ىستەر ەدىڭىز؟» دەپ سۇرايدى. «بىرەۋىن شىركەۋگە بەرەر ەدىم، ەس بىلگەلى ىلعي سويتەمىن. ال مىنا ۇشەۋىن ءۇش تۋىسىما بەرەر ەدىم، ولار جاقسى ادامدار. ال قالعانىن بىلمەي تۇرمىن قايدا جۇمسارىمدى»، – دەپ جاۋاپ بەرەدى. بۇعان دا تاڭدانعان قارجى قىزمەتكەرلەرى «ال وزىڭىزگە شە؟» دەپ سۇراعاندا، «مەنىڭ ءالى دە وزىمە قىزمەت ەتۋگە كۇش-قۋاتىم جەتەدى» دەيدى.
1995 جىلى وڭتۇستىك ميسسيسيپي ۋنيۆەرسيتەتىندە قور قۇرىلىپ، وعان وزەولا ماككارتيدەن 150 مىڭ دوللار جانە «ارمانىنان الدە دە كۇدەر ۇزبەگەن كەدەيدىڭ بالالارىنا شاكىرتاقى تاعايىنداعىم كەلەدى» دەگەن ءوتىنىش-حات تۇسەدى. بۇل وقيعا الەمدى ءدۇر سىلكىندىرەدى. ءسويتىپ، قور افروامەريكاندىق كەدەي جاستاردىڭ تەگىن ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاسايدى. قارا ءناسىلدى قاراپايىم ايەلدىڭ بۇل قادامىنا ءتانتى بولعاندار قورعا ءوز ەرىكتەرىمەن اقشا اۋدارا باستايدى.
ءبىر كەزدەرى سول ۋنيۆەردە وقىسام، مەدبيكە ءبىلىمىن السام دەپ ارمانداعان وزەولا ول وقۋ ورنىنان تىم الىستا تۇرماسا دا، ەشقاشان ىشىنە كىرىپ كورمەگەن ەكەن. ۇلكەن عيماراتتىڭ ىشىنە كىرىپ كەلگەندە، ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلار جارتى ساعاتتاي قول سوعىپ تۇرىپ العان.
جۋرناليست: «ءدال قازىرگى ارمانىڭىز قانداي، وزەولا حانىم؟» دەپ سۇراعاندا ول: «مەنىڭ شاكىرتاقىمدى العان العاشقى ستۋدەنتتى كورگىم كەلەدى. ءبىراق مەنىڭ جاسىمدا بۇل مۇمكىن ەمەس-اۋ، ءا» دەپ جىميادى. ەكى كۇننەن سوڭ ول 30 مىڭ ادام قاتىسقان فۋتبول ستاديونىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا شاقىرتۋ الادى. سول كۇندى شتات گۋبەرناتورى «وزەولا ماككارتي كۇنى» دەپ جاريالايدى. ول كەيىنگى ءتورت جىل ىشىندە 300-دەن استام ءتۇرلى ماراپاتتار مەن ايتۋلى سىياقىلار الادى. تەلەكانالدار بەتىنەن تۇسپەيدى. ايگىلى New York Times گازەتىنىڭ ءبىرىنشى بەتىنە شىعادى. اقش تىڭ سول تۇستاعى پرەزيدەنتى بيلل كلينتوننىڭ قابىلداۋىندا بولادى. ەشقاشان ۇيىنەن ۇزاپ شىعىپ كورمەگەن ايەل الەمدى ارالاۋ قۇرمەتىنە يە بولادى. 1999 جىلى 92 جاسىندا كوز جۇمادى. 18 جاستاعى ستەفاني باللوك اتتى ستۋدەنتتىڭ وزەولا اتىنداعى العاشقى شاكىرتاقىنى الىپ تۇرىپ، تەبىرەنە ءسوز سويلەگەن ءساتى دە تاسپاعا باسىلىپ، تاريح پاراعىنا جازىلىپ قالدى.
P.S. وسىنداي جانداردىڭ ءومىرى بىزگە ۇلگى بولۋى ءتيىس.
ازىرلەگەن نۇر جامال.