كۇزگى اللەرگيا: نەگە ءورشيدى جانە ودان قالاي قورعانامىز؟

كۇز كەلگەندە تابيعاتتىڭ اسەمدىگىمەن بىرگە كوپ ادام ءۇشىن قولايسىزدىق تا قاتار كەلەدى. نەگە دەسەڭىز، كوپشىلىكتىڭ اللەرگياسى ءدال وسى قىركۇيەك-قازان ايلارىندا ءورشيدى. بۇعان ءبىر جاعىنان كەي وسىمدىكتەردىڭ ۇزاق گۇلدەۋى اسەر ەتسە، ەكىنشى جاعىنان جىلىتۋ ماۋسىمىنىڭ باستالۋى دا جاعدايدى اۋىرلاتادى. قۇرعاق ءارى جىلى اۋا مۇرىننىڭ شىرىشتى قاباتىن السىرەتىپ، اللەرگەندەردىڭ تىنىس جولىنا وڭاي تۇسۋىنە جول اشادى. اqshamnews.kz.  ءتىلشىسى ماۋسىمدىق اللەرگياسى بار جاندارعا بىرنەشە كەڭەستەر ۇسىنادى. 

نەگە كۇزدە اللەرگيا ءورشيدى؟

كۇزگى اللەرگيانىڭ نەگىزگى سەبەبى - سىرتقى ورتاداعى اللەرگەندەرگە اعزانىڭ سەزىمتالدىعى. بالالاردا بۇل قۇبىلىس جيىرەك بايقالادى. سەبەبى ولاردىڭ يممۋندىق جۇيەسى السىزدەۋ. اللەرگيا كوبىنە بىلاي كورىنەدى:

• تەرىدەگى بورتپە، قىزارۋ، قىشۋ؛

• جوتەل، ەنتىگۋ؛

• مۇرىن ءبىتۋى، تۇشكىرۋ، كوزدەن جاس اعۋ.

قىركۇيەكتە اللەرگيا توزاڭعا بايلانىستى كوبىرەك شىعادى. اسىرەسە، امبروزيا، جۋسان، لەبەدا، مار، قىرمىزى، كۇنباعىس - باستى قوزعاعىشتار. جۋساننىڭ قۇرامىنداعى w6 اقۋىزى وتە كۇشتى اللەرگەن. بۇل كەزەڭدە كەيبىر ازىق-تۇلىكتە دە "ايقاسپالى رەاكسيا" پايدا بولۋى مۇمكىن: جۋسان اللەرگياسى بار ادامداردا ءتاتتى بۇرىشقا، سەلدەرەيگە، استرا مەن گەورگينا گۇلدەرىنە، پيازعا رەاكسيا تۋىنداۋى ىقتيمال.

قازاندا دا كەيبىر دەكوراتيۆتى وسىمدىكتەر (استرا، بارقىتگۇل، گەورگين، روزا، ۆەرەسك، گورتەنزيا) كەش گۇلدەپ، اۋاعا توزاڭ بولەدى. سونىمەن قاتار كۇزگى جەمىس-جيدەكتەر (ءجۇزىم، كالينا، المۇرت، الما، شابدالى، بانان، ءىنجىر، شىرعاناق) دا كەي ادامداردا اللەرگيا شاقىرادى.

قاراشادا وسىمدىكتەردىڭ كوبى قۋراعانىمەن، اللەرگيا دا كەتە قويمايدى. بۇل كەزدە اللەرگەندەر رەتىندە:

• ءۇي وسىمدىكتەرى (ازاليا، دەكابريست، كامەليا، سيكلامەن ت.ب.)،

• سيترۋس جەمىستەرى (اپەلسين، ماندارين، ليمون)،

• ۇيدەگى شاڭتوزاڭ جانە قۇرعاق اۋا،

• ءتىپتى سۋىق اللەرگياسى دا بايقالۋى مۇمكىن.

اللەرگيانى سۋىق تيۋدەن قالاي اجىراتۋعا بولادى؟

كەيدە كۇزگى اللەرگيا بەلگىلەرى تۇماۋ نەمەسە جرۆي-مەن ۇقساس بولادى. ايىرماشىلىعى مىنادا:

• باس اۋرۋى، السىزدىك، بۇلشىقەت اۋىرۋى – كوبىنە ۆيرۋسقا ءتان، اللەرگيادا سيرەك كەزدەسەدى.

• مۇرىننان سۋ اعۋ – اللەرگيادا ءمولدىر، سۇيىق بولىپ قالا بەرەدى؛ ۆيرۋستىق ينفەكسيادا قويۋلانىپ، ءتۇسى وزگەرەدى.

• كوزدىڭ قىزارىپ، جاس اعۋى – اللەرگيادا ءجيى، ۆيرۋستىق اۋرۋدا سيرەك.

• تاماقتىڭ اۋرۋى، بەزدەردىڭ قابىنۋى – كوبىنە تۇماۋدا بايقالادى.

ەڭ سەنىمدى ءتاسىل – قان تالداۋى. اللەرگيا كەزىندە ەوزينوفيلدەر سانى كوبەيسە، ۆيرۋستىق ينفەكسيادا لەيكوسيتتەردىڭ وزگەرىسى كورىنەدى.

بالالارداعى كۇزگى اللەرگيانىڭ ەرەكشەلىگى

بالالار ماۋسىمدىق اللەرگيانى ەرەسەكتەرگە قاراعاندا اۋىر وتكىزەدى. 4–5 جاسقا دەيىن كەيبىر اللەرگيالىق بەلگىلەر ازايادى، ءبىراق باقىلاۋدى توقتاتۋعا بولمايدى.

• بالانى دىمقىل جاپىراقتاردا ويناۋدان شەكتەۋ قاجەت، سەبەبى وندا زەڭ سپورالارى مەن كەنەلەر كوپ.

• ۇيدەگى اۋانى ءجيى جەلدەتىپ، شاڭ جينالاتىن جۇمساق ويىنشىقتار مەن كىلەمدەردى ازايتۋ كەرەك.

• تاعامدى قاتاڭ باقىلاپ، اللەرگەن ونىمدەردى (سيترۋس، جاڭعاق، بال، قۇلپىناي) اس مازىرىنەن الىپ تاستاعان ءجون.

كۇزگى اللەرگيانى ەمدەۋ جانە الدىن الۋ شارالارى

ەڭ باستىسى – اللەرگەندەردەن الىستاۋ.

• انتيگيستاميندەر – اللەرگيا بەلگىلەرىن جەڭىلدەتەدى. بالالارعا ۇيقىشىلدىق تۋدىرمايتىن جاڭا بۋىن دارىلەرى قولدانىلادى.

• سىرتقى مايلار مەن كرەمدەر – تەرىدە قىشۋ، قىزارۋ بولسا، دارىگەر جازىپ بەرەدى.

• ديەتا – اللەرگەن ونىمدەردى تولىق الىپ تاستاۋ كەرەك. 

• يممۋنوتەراپيا (اسيت) – اعزانى اللەرگەنگە بىرتىندەپ ۇيرەتەتىن زاماناۋي ءادىس. 5 جاسقا دەيىنگى بالالارعا جاسالمايدى.

ال الدىن الۋ ءۇشىن ءۇيدى ءجيى تازالاۋ، شاڭسورعىش قولدانۋ ماڭىزدى. تەرەزەنى جاڭبىردان كەيىن نەمەسە كەشكە اشىپ جەلدەتۋ كەرەك. سىرتتان كەلگەن سوڭ دۋش قابىلداپ، كيىمدى اۋىستىرۋ، ۇيدەگى ىلعالدىلىقتى قالىپتى دەڭگەيدە ۇستاۋ قاجەت.