جاساندى ينتەللەكت – عىلىمي جانە تالدامالىق جۇمىستىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى

قسزي قابىرعاسىندا «عىلىمي زەرتتەۋلەردەگى جاساندى ينتەللەكت: مۇمكىندىكتەر مەن تاۋەكەلدەر» تاقىرىبىندا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. ءىس-شاراعا قاتىسۋشىلار عىلىمي جانە اناليتيكالىق قىزمەتتە جاساندى ينتەللەكتتى (جي) پايدالانۋ مۇمكىندىكتەرىن، جي ادام ءومىرىن قالاي وزگەرتە الاتىنىن، جي پايدالانۋ كەزىندە قانداي قاۋىپتەر مەن ماسەلەلەر تۋىنداۋى مۇمكىن ەكەنىن تالقىلادى، دەپ حابارلايدى almaty-akshamy.kz

تالقىلاۋ باسىندا قسزي ديرەكتورى ەركىن تۇقىموۆ ءجي-نىڭ تارالۋىنان ەكونوميكانىڭ بارلىق دەرلىك سەكتورلارى جانە ودان تىس جەرلەر وراسان زور پايدا الاتىنىن اتاپ ءوتتى.

«اقش-تا اۋقىمدى زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى. ول جاساندى ينتەللەكت جىل سايىن 4 تريلليون دوللاردان استام تابىس اكەلەتىنىن كورسەتتى، بۇل الەمنىڭ ءتورتىنشى ەكونوميكاسى – گەرمانيانىڭ جىو-مەن سالىستىرۋعا كەلەدى. 2030 جىلدىڭ باسىنا قاراي جي جاھاندىق ەكونوميكانىڭ جەتەكشى درايۆەرىنە اينالادى جانە ادام ەڭبەگىنىڭ 70%-عا دەيىن اۆتوماتتاندىرۋى مۇمكىن. 2030 جىلعا قاراي جي جاھاندىق ەكونوميكاداعى ۇلەسى 15،7 تريلليون دوللار بولادى دەپ كۇتىلۋدە، بۇل جۇڭگو مەن ءۇندىستاننىڭ قازىرگى ءجىو-نى بىرىكتىرگەننەن دە كوپ. سونىمەن قاتار، جي-دەن ەڭ ۇلكەن ەكونوميكالىق پايدانى جۇڭگو كورەدى، وندا جي ءجىو وسىمىنە قوسىمشا 26%، ال اقش-تا 14،5% قوسادى»، - دەپ تۇيىندەدى قسزي باسشىسى.

ەركىن تۇقىموۆ جي پەن ادامدار اراسىندا باسەكەلەستىك تۋدىرۋ سەكىلدى ماڭىزدى ماسەلەنى كوتەردى:  «بۇكىل الەم بويىنشا جي 85 ميلليونعا جۋىق جۇمىس ورنىندا ادامداردى الماستىرادى جانە ءقازىردىڭ وزىندە ديزاينەرلەردىڭ، اۋدارماشىلاردىڭ، كوررەكتورلاردىڭ جانە ءتىپتى دارىگەرلەردىڭ جۇمىسىن الماستىردى دەپ ەسەپتەلەدى. جاساندى ينتەللەكت كوپتەگەن فۋنكسيالاردى ورىنداۋدا ادامداردى الماستىرىپ قانا قويماي، ولاردى الدەقايدا جاقسىراق ورىنداي الادى. جاساندى ينتەللەكت 24/7/365 تۇراقتى جۇمىس ىستەيدى، ول اۋىرمايدى، كوڭىل-كۇيى ناشار بولمايدى جانە جالاقىنى كوتەرۋدى تالاپ ەتپەيدى. بۇگىنگى تاڭدا جاڭا تەحنولوگيالار، سونىڭ ىشىندە جاساندى ينتەللەكت جاڭا جۇمىس ورىندارىن عانا ەمەس، ەڭبەك نارىعىندا تۇتاس جاڭا باعىتتاردى، جاڭا كاسىپتەردى اشادى دەگەن پىكىر بار».

ە.تۇقىموۆ ەلىمىزدەگى جاساندى ينتەللەكت تەتىكتەرىن پىسىقتاۋ قاجەت ەكەنىن جانە جي دامۋ پەرسپەكتيۆالارىن اتاپ ءوتتى. «سونىمەن بىرگە، ءبىز الەمنىڭ جەتەكشى ەلدەرىندە ءقازىردىڭ وزىندە باستالعان ءجي-نى اۋقىمدى پايدالانۋدى ءتۇسىنۋ، تۇجىرىمدامالاۋ، رەتتەۋ جانە ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ پروسەسىنىڭ باستاپقى كەزەڭىندە تۇرمىز.

• بىرىنشىدەن، ەل نارىعىندا جي قولدانۋدىڭ ناقتى تۇسىنىگى مەن ستراتەگياسى ءالى دە جوق. سونىمەن قاتار، قازاقستاندا ءقازىردىڭ وزىندە ءجي-نى ءارتۇرلى سالالاردا: مەديسينادان باستاپ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا دەيىن، ءتىپتى ساياساتتا قولدانۋ مىسالدارى بار.


• ەكىنشىدەن، الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندەگىدەي قازاقستاندا ادامنىڭ جاساندى ينتەللەكتپەن ارەكەتتەسۋىن رەتتەۋدىڭ ناقتى نورمالارى مەن ەرەجەلەرى جاسالماعان.


• ۇشىنشىدەن، ەگەر ءبىز قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلاتىن جاھاندىق ەكونوميكا قۇرىلىمىنداعى ءجي-نىڭ بۇلتارتپاستىعى مەن اۋقىمى تۋرالى ايتاتىن بولساق، بۇل مامانداردى دايىنداۋ، قايتا دايارلاۋ ماسەلەسى العا تارتادى.


• تورتىنشىدەن، بۇل عىلىمعا جانە جي-گە قاتىستى ماسەلەلەر، ول وتە اۋقىمدى سۇراقتاردى – جي قاتىستى تەوريالىق زەرتتەۋلەردەن باستاپ قولدانبالى ۇسىنىستاردى ازىرلەۋگە ءپانارالىق كوزقاراسقا دەيىنگى ماسەلەلەردى قامتيدى».

«سيفرلىق ۇكىمەتتى قولداۋ ورتالىعىنىڭ» باس ديرەكتورى رۇستەم بيگاري جي پايدا بولعان كەزدەن باستاپ ادامدار ءوز ماماندىقتارىنان ايرىلۋدان قورقاتىنىن، ال شىن مانىندە جي-مەن جۇمىس ىستەۋدى بىلمەيتىن ادامداردا عانا قورقىنىش بولۋى كەرەك ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى.

«جي، نەيروندىق جەلى - بۇل كەڭ ۇعىم، جاساندى ينتەللەكت الگوريتمدەرى گەنەراتيۆتى تەحنولوگيانى الماستىرمايدى، ءبىراق كۇندەلىكتى ۇساق پروسەستەرمەن اينالىساتىن ادامداردى اۋىستىرادى. مىسالى، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندە سيفرلىق ترانسفورماسيا اياسىندا ءبىز زەردەلەپ، زەرتتەپ جۇرگەن 17 مىڭنان استام فۋنكسيا بار، ونىڭ 5 مىڭنان استامى كۇندەلىكتى ۇردىستەر. ولاردى كومپيۋتەرمەن، الگوريتمدەرمەن اۋىستىرۋعا بولا ما؟ ءيا بولادى. بۇل تيىمدىلىكتى ارتتىرۋعا، ۋاقىتتى قىسقارتۋعا جانە شىعىنداردى ازايتۋعا اكەلەدى».

نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ISSAI دەرەكتەر تالداۋشىسى ءمادينا ءابدىراحمانوۆا 2019 جىلى قۇرىلعان جاساندى ينتەللەكت ينستيتۋتىنداعى زەرتتەۋ جۇمىسى تۋرالى باياندادى.

«ءبىز بيومەتريا بويىنشا جۇمىس ىستەيمىز، كومپيۋتەرلىك كورۋ قۇرالدارىن قولدانامىز، ءارتۇرلى نىسانداردى تانۋ ءۇشىن ءبىز كوۆيد19 سيمۋلياتورىندا جۇمىس ىستەدىك، ەلدە نە بولىپ جاتقانىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن كوماندالاردىڭ بىرىنە كىردىك. سونىمەن قاتار ءبىز «كەڭەيتىلگەن شىندىق» سەگمەنتىندە بەلسەندى جۇمىس ىستەيمىز، وندا كوپتەگەن ءارتۇرلى ازىرلەمەلەر مەن ۆيرتۋالدى الەم وتەدى. ءبىز قازاق ءتىلىن قازاقستاننىڭ باسقا ۇلتتارىمەن بىرلەسىپ دامىتىپ جاتىرمىز»، - دەدى ءمادينا ءابدىراحمانوۆا

ا. بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى «تالداۋ» ءبىلىم بەرۋدى زەرتتەۋ جانە باعالاۋ ۇلتتىق ورتالىعى» اق قولدانبالى زەرتتەۋلەر جانە ازىرلەمەلەر دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ۇلجان وسپانوۆا زەرتتەۋلەر مەن ولاردى جۇرگىزۋ تۇرعىسىنان عىلىمداعى جي كەڭەيتۋگە باسا نازار اۋداردى.

«بۇل بايلامدى قامتاماسىز ەتۋ – پەرسپەكتيۆالى عىلىمي زەرتتەۋلەردى انىقتاۋ جانە ولاردى نارىققا شىعارۋ ماڭىزدى. بارلىق ادامدار سيفرلاندىرۋ جي دامۋىنداعى دەرەكتەمە ەكەنىن ءتۇسىنۋى كەرەك. سيفرلاندىرۋسىز، وسى دەرەكتەردى جيناماي، ولاردى دۇرىس وڭدەمەي جانە ساقتاماي جاقىن بولاشاقتا قازاقستان ءۇشىن ءجي-دى دامىتۋ، وكىنىشكە وراي، مۇمكىن ەمەس. ءبىراق قۋانتارلىق جايت، قازاقستان –سيفرلاندىرۋدى دامىتۋ قارقىنى بويىنشا الەمدەگى وزىق يننوۆاتورلاردىڭ ءبىرى. مىسالى ءبىزدىڭ سيفرلىق ۇكىمەت – ەۋروپادا دا، امەريكادا دا تەلەفونداعى ءبىر باتىرمانى باسۋ ارقىلى ءسىز ءوزىڭىزدىڭ جەكە كۋالىگىڭىزدى شىعارىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەرگە ءوتىنىش بەرە المايسىز. بۇل سالادا ءبىز جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتتىك».

ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ سيفرلىق دامۋ جانە ونلاين-وقىتۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى گۇلميرا بەكمانوۆانىڭ ايتۋىنشا، جوعارى وقۋ ورىندارىندا بارلىعىندا جي قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ قاجەت.

- بىزدە داعدىلار بولماسا، ءبىز كۇن سايىن جي قولدانباساق، مادەنيەتتى قالىپتاستىرمايمىز. ءسىز وسى قولدانۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋدى ۇيرەنۋىڭىز كەرەك، سودان كەيىن ونى قولدانىڭىز. ەگەر ۋنيۆەرسيتەت اياسىندا بولسا، وندا، ارينە، وقىتۋشىلار مەن ءبىلىم الۋشىلار قاتار جۇرەدى. رەسپۋبليكا دەڭگەيىندە جي سالاسىنداعى مامانداردىڭ ۇلكەن تاپشىلىعى بولادى، بۇل تۋرالى ءبىز ءبىلىم بەرۋدى قالاي وزگەرتۋ كەرەكتىگىن جانە جي سالاسىنداعى مامانداردىڭ بۇل تاپشىلىعىن قالاي تولتىرۋ كەرەكتىگىن ويلاستىرۋىمىز كەرەك. قازاقستاندا ءبىز ءجي-دى پايدالانۋدىڭ قۇقىقتىق جانە ەتيكالىق نورمالارى بويىنشا نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق قۇجاتتاردى جاساپ، دامىتۋىمىز كەرەك. بولاشاق – ءپانارالىق جوبالاردا. جي – بىزگە جاڭا مۇمكىندىكتەر اشاتىن قۇرال عانا، – دەپ قورىتىندىلادى گۇلميرا بەكمانوۆا.

سونداي-اق ءىس-شاراعا ميرايم اتانايەۆا، سيفرلىق ۇكىمەتتى قولداۋ ورتالىعىنىڭ ۇلتتىق جوبالىق كەڭسەسىنىڭ باسشىسى، chief senior director-ى؛ اسەل مۇساعالييەۆا-تانگ، EduTech Future (سينگاپۋر) ستارتاپىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى؛ ءاليا مۋحيدينوۆا، نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اقىلدى جۇيەلەر جانە جاساندى ينتەللەكت ينستيتۋتىنىڭ (ISSAI) اعا PR-ۇيلەستىرۋشىسى؛ روزا ساعيتوۆا، Senior Lecturer، Maqsut Narikbayev University؛ ءاليا نۇعىمانوۆا، Big Data and Blockchain Technologies عىلىمي-يننوۆاسيالىق ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، Astana IT University (ونلاين).