ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى كوشى-قون كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى اسقاربەك ەرتايەۆ ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە وتكەن باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىندا قازاقستاندا كوشى-قون ساياساتىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى ايتتى.
ءسوز باسىندا اسقاربەك ەرتايەۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا وتكەن جىلى 2023 – 2027 جىلدارعا ارنالعان كوشى-قون ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى (بۇدان ءارى – تۇجىرىمداما) ازىرلەنىپ، قابىلدانعانىن جانە ول 7 باعىت بويىنشا جۇمىستى كوزدەيتىنىن ەسكە سالدى.
تۇجىرىمدامانىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى تۋرالى ايتپاس بۇرىن ول جۋرناليستەرگە ەلدەگى قازىرگى كوشى-قون جاعدايى تۋرالى حابارلادى.
«2023 جىلى 10 جىلدا العاش رەت سىرتقى كوشى-قوندا وڭ ديناميكا بايقالدى. 2023 جىلعى 1 جەلتوقسانداعى كوشى-قون سالدوسى +8،3 مىڭ ادامدى قۇرادى. ەلگە 23 مىڭ ادام كەلىپ، 15 مىڭ ادام ەلدەن شىقتى. ەلدەر بولىنىسىندە كوشى-قون ءوسىمى نەگىزىنەن تمد مەن قىتايعا تيەسىلى.
ءبىلىم دەڭگەيى بويىنشا دا وڭ سالدو بايقالادى، ەلدەن كەتكەن ءبىلىمدى ادامدارعا قاراعاندا، كەلگەندەردىڭ ۇلەسى باسىم بولدى.
بۇدان باسقا، وتكەن جىلدىڭ 9 ايىندا وڭ سالدو ماماندىقتار بويىنشا دا بايقالدى، اتاپ ايتقاندا تەحنيكالىق ماماندىقتار بويىنشا +986 ادامدى، ەكونوميكالىق ماماندىقتار بويىنشا +585 ادامدى، زاڭ بويىنشا +222 ادامدى، پەداگوگيكالىق جانە مەديسينالىق ماماندىقتار بويىنشا + 100-دەن استام ادامدى قۇرادى»، – دەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.
كوشى-قون كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى سونداي-اق ىشكى كوشى-قوندا ەڭبەك ۇتقىرلىعىنداعى بەلسەندىلىكتىڭ ءوسۋى بايقالاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«ەل ىشىندە قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ سانى 2022 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 26 %-عا ءوستى. 2023 جىلعى قاڭتار-قىركۇيەكتە ىشكى كوشى-قونعا 733 مىڭ ادام، ونىڭ ىشىندە 338 مىڭى وبلىسارالىق قونىس اۋدارۋعا قاتىستى.
مەگاپوليستەر (50%) ىشكى ميگرانتتاردى تارتۋ ورتالىقتارى بولىپ قالا بەرەدى. ماسەلەن، قارالىپ وتىرعان كەزەڭدە استاناعا 74 مىڭنان استام ادام (23%)، الماتىعا – 67 مىڭ ادام (19،9%)، شىمكەنتكە – 30 مىڭ ادام (8،9%) تۇراقتى تۇرۋعا كەلدى»، – دەپ تولىقتىردى.
تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ تۋرالى ايتا كەلە، اسقاربەك ەرتايەۆ ءبىرىنشى باعىت اياسىندا قازاقستانعا بيزنەس-يمميگراسيانى دامىتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتتى.
«سۇرانىسقا يە ماماندىقتارى بار نەمەسە ءوز ەلدەرىندە بيزنەس-كەيستەردى تابىستى ىسكە اسىرعان ەتنيكالىق قازاقتارعا قازاقستاندا تۇرۋعا جانە بيزنەستى كەڭىنەن قولدانۋعا قۇقىق بەرەتىن «اتا جولى» كارتاسىن الۋعا ۇمىتكەرلەردىڭ گەوگرافياسى تۇراقتى تۇردە كەڭەيۋدە. بۇگىنگى كۇندە رەسەي مەن موڭعوليا ازاماتتارىمەن بىرگە «اتا جولى» كارتاسىن الۋعا اقش پەن ەۋروپالىق وداق ەلدەرىندەگى ەتنيكالىق قازاقتار دا قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. بۇگىندە «اتا جولى» كارتاسىن 44 ەتنيكالىق قازاق الدى. ونىڭ 24ء-ى سۇرانىسقا يە ماماندىق يەلەرى بولسا، ال 20-سى كاسىپكەرلەر»، – دەدى كوشى-قون كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى.
بيىل ەڭبەك يمميگراسياسى بويىنشا شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن (بۇدان ءارى – شجك) تارتۋعا 22 مىڭ بىرلىك مولشەرىندە كۆوتا بەلگىلەندى.
2023 جىلى كوممەرسيالىق سەكتوردا شەتەلدىك مامانداردى تارتۋعا 14 مىڭنان استام رۇقسات بەرىلدى. 296 مىڭ رۇقسات ەڭبەكشى ميگرانتتارىنا جەكە تۇلعالاردىڭ ۇيىندە جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن بەرىلدى.
«قازاقستاندىق جۇمىسكەرلەردىڭ ءبىلىمىن ترانسفەرتتەۋ جانە بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا شجك تارتۋ بويىنشا ءبىرقاتار كەشەندى شارالار قابىلدانۋدا. مىسالى، سۇرانىسقا يە ماماندىقتارى بار شەتەلدىكتەر ءۇشىن ۆيزالار مەن تۇرۋعا ىقتيارحات الۋدىڭ جەڭىلدەتىلگەن ءتارتىبى ەنگىزىلدى. كورپوراتيۆىشىلىك اۋىستىرۋ شەڭبەرىندە شجك تارتۋ كەزىندە جۇمىس بەرۋشىنىڭ ىشكى نارىقتا كادرلار ىزدەۋدى جۇرگىزۋ شارتتارى قايتا قارالدى. شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتۋعا ونىڭ ارەكەتىن بىرنەشە وڭىرگە تاراتا وتىرىپ، ءبىر رۇقسات الۋ مۇمكىندىگى بەرىلدى»، – دەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.
كەلەسى باعىت ەتنيكالىق كوشى-قوندى رەتتەۋگە قاتىستى. وتكەن جىلى ەلگە 21 325 قانداس كەلسە، ونىڭ ىشىندە ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى 12 829 قانداس، ولاردىن ءبارى بەيىمدەۋ جانە الەۋمەتتىك قولداۋ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ شارالارىمەن قامتىلعان.
«قۇجاتتاردى قابىلداۋ شەتەلدەگى مەكەمەلەر نەمەسە eQonaq ءموبيلدى قوسىمشاسى ارقىلى ىسكە اسىرىلادى. شەتەلدەگى مەكەمەلەر 2023 جىلدىڭ شىلدەسىنەن باستاپ «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. «قانداس» اۆتوماتتاندىرىلعان اقپاراتتىق جۇيەسىنە 42 ەلشىلىك پەن كونسۋلدىق مەكەمە قوسىلعان.
سونىمەن قاتار وتكەن جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ eQonaq ءموبيلدى قوسىمشاسى ارقىلى «قانداس» مارتەبەسىن بەرۋگە ءوتىنىش بەرۋ قىزمەتى ىسكە قوسىلدى. بۇل وتىنىشتەردى قاراۋ پروسەسىن جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بەردى»، – دەپ حابارلادى كوشى-قون كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى.
ول سونداي-اق قانداستاردى قونىستاندىرۋ 5 باعىت بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىنىن اتاپ ءوتتى. وسىلايشا، قازاقستاندا سۇرانىسقا يە ماماندىق يەلەرى، ءوز بەتىنشە جۇمىسقا ورنالاسۋعا مۇمكىندىگى بولسا قانداس مارتەبەسى بەرىلىپ، قونىستاندىرۋ ءۇشىن كەز كەلگەن وڭىرگە جىبەرىلەدى. قازاقستان ازاماتتارى اراسىنان جاقىن تۋىستارى بار ادامدار تۋىستارى تۇرعىلىقتى ورنالاسقان وڭىرلەرگە قونىستانۋعا جىبەرىلەدى. سۇرانىسقا يە ماماندىق جانە جاقىن تۋىستارى بولماعان جاعدايدا ەتنيكالىق قازاقتار مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن الا وتىرىپ، ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەرگە جىبەرىلەدى. سونداي-اق، قانداستار اگلومەراسيالار اۋماعىنا جانە اۋىلدىق ەلدى مەكەندەرگە جانە دەموگرافيالىق دامۋعا قاجەتتىلىگى بار قالالارعا جىبەرىلەدى. قونىستاندىرۋدىڭ بەسىنشى باعىتى قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقيتىن ەتنيكالىق قازاقتار ءۇشىن كوزدەلگەن.
«كەلەسى باعىت – قازاقستان ازاماتتارىنىڭ شەتەلدەگى قۇقىقتارىن قورعاۋ. قازىرگى ۋاقىتتا ەڭبەك كوشى-قونى سالاسىندا 10 كەلىسىم قولدانىستا (قحر، وڭتۇستىك كورەيا، ۆەتنام، تمد ەلدەرى، قىرعىزستان، تاجىكستان). ولار وسى ەلدەردەگى قازاقستاندىقتاردىڭ ەڭبەك قىزمەتى ماسەلەلەرىن رەتتەيدى. بۇعان قوسىمشا ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزدىڭ شەتەلدەگى ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ بولىگىندە 8 جاڭا ۇكىمەتارالىق كەلىسىم ازىرلەندى. سونداي-اق، قازاقستاندى وڭتۇستىك كورەيادا جۇمىسقا ورنالاسۋعا رۇقسات بەرۋ جۇيەسىنە قوسۋ بويىنشا ءتيىستى شارالار قابىلدانۋدا»، – دەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا كوشپەلى وقىتۋ ورتالىعىن قۇرۋ جۇمىستارى باستالدى. ونىڭ نەگىزگى مىندەتى – وڭتۇستىك كورەيادا جۇمىسقا ورنالاسقىسى كەلەتىن ۇمىتكەرلەردى تىلدىك كۋرستاردا وقىتۋ، كورەي ءتىلىن بىلۋگە تەستىلەۋ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ. بۇل جوبانى ىسكە اسىرۋ ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىزعا ولاردىڭ الەۋمەتتىك جانە ەڭبەك قۇقىقتارىن قورعاۋ كەپىلدىگىمەن وڭتۇستىك كورەيا اۋماعىندا 3 جىلعا دەيىن زاڭدى تۇردە جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
«سونداي-اق ەلىمىزدىڭ ەڭبەك كۇشى تاپشى وڭىرلەرىنە ىشكى ۇتقىرلىقتى ىنتالاندىرۋ بويىنشا جۇمىستار بەلسەندى جۇرگىزىلۋدە. 2023 جىلى ەڭبەك كۇشى تاپشى وڭىرلەرگە 8 903 ادام نەمەسە 2 558 وتباسى قونىس اۋداردى. تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن شىلدە ايىنان باستاپ قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ وتباسىلارىنا 5،1 ملرد تەڭگە سوماسىنا 1 290 ەكونوميكالىق موبيلدىلىك سەرتيفيكاتى بەرىلدى»، – دەدى ءتوراعا.
قونىس اۋدارۋشىلار مەن قانداستاردىڭ كوشۋىن ىنتالاندىرۋدىڭ وڭتايلى مودەلىن قۇرۋ ماقساتىندا ولاردى سولتۇستىك وڭىرلەردە بەيىمدەۋ مەن ينتەگراسيالاۋدىڭ جاڭا الگوريتمى ازىرلەندى. الگوريتم وتباسىن، ونىڭ ىشىندە بالالاردى تولىق سۇيەمەلدەۋ بويىنشا 25 بەيىمدەلۋ جانە ينتەگراسيالىق قىزمەتتەردى، سونداي-اق جەرگىلىكتى قوعامداستىققا ءتيىمدى ينتەگراسيالاۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك، مەديسينالىق جانە ءبىلىم بەرۋ قىزمەتتەرىن قامتيدى. قىزمەتتەردى قونىستاندىرۋ وڭىرلەرىندەگى مانساپ ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كورسەتەتىن بولادى. وتباسىنىڭ سيفرلىق كارتاسى جانە ءموبيلدى قوسىمشا ارقىلى 5 جىل ىشىندە مونيتورينگ جۇرگىزىلەدى. بۇل ءتاسىل شىعىس قازاقستان جانە پاۆلودار وبلىستارىندا جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى كۇندە پيلوتتىق جوباعا 242 ادام قاتىسۋدا.
اسقاربەك ەرتايەۆ بوسقىندارمەن جۇمىس تۋرالى دا باياندادى. ونىڭ مالىمەتىنشە، 2024 جىلعى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا ەلدە 473 پانا ىزدەۋشى مەن 259 بوسقىن تۇرادى.
«ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ جانە نىعايتۋ ماقساتىندا ەڭبەك مينيسترلىگى مەن بۇۇ بوسقىندار ءىسى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارىنىڭ باسقارماسى اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم جاسالدى. بوسقىندار مارتەبەسى تۋرالى كونۆەنسيانىڭ نورمالارىمەن ۇلتتىق زاڭناما نورمالارىن يمپلەمەنتاسيالاۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بوسقىندارعا مەديسينالىق جانە الەۋمەتتىك كومەككە قولجەتىمدىلىك بەرۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەندى.
پانا ىزدەپ جۇرگەن ادامداردىڭ جاپپاي كەلۋى جاعدايىندا ۋاقىتشا قونىستانۋ پۋنكتتەرىن جانە ولاردى قابىلداۋ ءتارتىبىن ايقىنداۋ جونىندەگى ءتيىستى ەرەجەلەر بەكىتىلدى»، – دەدى ول.
ءسوز سوڭىندا كوشى-قون كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى كوشى-قون پروسەستەرىن رەتتەۋ جۇيەسىن سيفرلاندىرۋ باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«ميگرانتتاردى تىركەۋدىڭ ءبىرىڭعاي جۇيەسىن ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. «Migration.enbek.kz» پورتالى قۇرىلادى، ول بولۋ ماقساتىنا قاراماستان قازاقستانعا كەلەتىن شەتەلدىك ازاماتتاردىڭ ءبىرىڭعاي ەسەبىن، سونداي-اق كوشى-قون اعىندارىنىڭ مونيتورينگى مەن باقىلاۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
«ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن ميگرانتتاردىڭ قوزعالىسىن ەسەپكە الۋدىڭ ءبىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەسىن قۇرۋ كوزدەلەدى. بۇل ميگرانتتاردى سيفرلىق سايكەستەندىرۋگە، قاجەت بولعان جاعدايدا ساپاردىڭ ماقساتتارىنا قاراماستان فيزيكالىق ورنالاسقان جەرى مەن قوزعالىسىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، – دەپ تۇيىندەدى اسقاربەك ەرتايەۆ.