قازاقستان – الەمدەگى ەڭ كوپ ەنەرگيا تۇتىناتىن مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى، سوندىقتان ەلىمىزدە ەلەكتر قۋاتىنىڭ تاپشىلىعى كەيىنگى جىلدارى كادىمگىدەي بايقالىپ كەلەدى. بۇل تاپشىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن بىزگە اتوم ەلەكتر ستانسيالارىن (اەس) سالۋ قاجەت.
قازىرگى ۋاقىتتا بۇل تاقىرىپ حالىق اراسىندا قىزۋ تالقىلانۋدا. جالپى، اەس-كە قاتىستى حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگى چەرنوبىل وقيعاسى، جاپونيانىڭ حيروسيما، ناگاساكي جانە فۋكۋسيما قالالارىنداعى جاعدايلار سەكىلدى قاۋىپتەردى ەسكە الىپ، اتوم ستانسياسىن ءقاۋىپتى دەپ ەسەپتەيدى. الايدا، الەمدىك تاجىريبەگە نازار اۋدارار بولساق، ەلەكتر ەنەرگياسى تاپشىلىعىن جويۋ ماقساتىندا اەس سالعان ەلدەردىڭ قاتارى كوپ. مىسالى، رەسەيدە 30-دان استام، اقش-تا 90-نان اسا، ال فرانسيادا شامامەن 50 اتوم ەلەكتر ستانسياسى جۇمىس ىستەيدى. باسقا دا مەملەكەتتەر قازىرگى وزىق تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن اەس سالىپ جاتىر. كەزىندە چەرنوبىلدا بولعان اپات اسىعىستىق پەن نورماتيۆتىك تالاپتاردى ورىنداماۋدىڭ ناتيجەسى ەدى. بۇگىندە بۇل قاتەلىكتەر قايتالانبايدى، سەبەبى زاماناۋي اتوم ستانسيالارىنىڭ جۇمىسى تولىقتاي اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەلەر ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
ەكىباستۇزداعى كومىر شاحتاسىندا كۇنىنە 150 توننا كومىر جاعىلادى دەپ ەستىدىم. بۇگىندە ءبىز كومىردىڭ 70%-ىن پايدالانىپ قويدىق، تەك 30%-ى عانا قالدى. ارينە، بالامالى ەنەرگيا كوزدەرى دە بار: جەل، كۇن، گاز. ءبىراق ولاردىڭ قۋاتى جەتكىلىكسىز. بۇلاردى تەك رەزەرۆۋار رەتىندە عانا قولدانۋعا بولادى. قازاقستاننىڭ كليماتتىق جاعدايلارى جەل مەن كۇن ەنەرگياسىن تۇراقتى پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى. جەل ءبىز ويلاعانداي ءجيى سوقپايدى، ال كۇن ەنەرگياسى تۇندە قولجەتىمسىز. بۇل بىزگە ءتيىمسىز. سونىمەن قاتار، گازدى كورشى مەملەكەتتەردەن الىپ وتىرعاندىقتان، وعان دا تاۋەلدىمىز.
ەلىمىزدىڭ سۋ، گاز جانە ەنەرگيا جاعىنان تاۋەلسىز بولۋى ءۇشىن اەس سالۋدىڭ ماڭىزى زور. وسى تۇرعىدان العاندا اەس قۇرىلىسى ەل دامۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسادى.
مەن قىزمەت ەتەتىن ق ر پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىندا اتوم ەلەكتر ستانسيالارىن زەرتتەيتىن ارنايى جۇمىس توبى بار. بۇل توپ 2023 جىلدان باستاپ وسى باعىتتا جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ءبىز ارنايى ماماندارمەن بىرگە فورسايتتىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋدەمىز. فورسايتتىق زەرتتەۋ دەگەنىمىز – بولاشاققا الدىن الا بولجام جاساۋ. "20 جىلدان كەيىن نە بولادى؟"، "30 جىلدان كەيىن قانداي جاعدايلار ورىن الۋى مۇمكىن؟" دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەيمىز.
جاقىندا 6 قازان كۇنى رەفەرەندۋم وتەدى. مەملەكەت باسشىسى بيىلعى جولداۋىندا اەس سالۋ نەمەسە سالماۋ ماسەلەسىن جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ارقىلى شەشۋدى دۇرىس دەپ سانادى. بۇل – وتە ورىندى شەشىم دەپ ويلايمىن.
مەنىڭ پىكىرىمشە، اەس سالۋ ارقىلى ءبىز ءوزىمىزدىڭ باسقا ەلدەرگە تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتا تۇسەمىز. اەس ارقىلى ەنەرگيا كوزىن ارزانداتىپ، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋعا، سونداي-اق اەس-پەن بىرگە عىلىمدى دامىتۋعا مۇمكىندىك بار. بۇل ءبىزدىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى بەدەلىمىزدى دە ارتتىرادى. سوندىقتان اەس سالۋ – ەل دامۋىنىڭ ءتيىمدى جولى بولماق.