قىركۇيەكتىڭ ءۇشىنشى جەكسەنبىسى - سۇيىكتى قالامىزدىڭ تۋعان كۇنى. اqshamnews.kz ءتىلشىسى قالا كۇنىنە وراي تاريحي نۇكتەلەردى ارنايى ارالاپ قايتتى.
تالايلاردىڭ جىرى مەن انىنە ارقاۋ بولعان ارۋ الماتىنىڭ ءار بۇرىشى تاريحتان سىر شەرتەدى. قالانىڭ وتكەنى ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىنگى ءبىرىنشى مىڭجىلدىقتان باستاۋ الادى. ال بيىل "الماتى" اتاۋىنا 104 جىل تولدى: 1921 جىلى ۆەرنىي اتاۋى "الما-اتا" بولىپ وزگەرتىلىپ، 1927 جىلى قازاكسر ورتالىعى الماتىعا كوشىرىلدى. ەندەشە سان عاسىرلىق تاريحى بار شاھاردىڭ ەسكى عيماراتتارىنا كوز جۇگىرتىپ، بۇگىنگى كەلبەتىمەن سالىستىرىپ كورەيىك.
(سۋرەتتەردى ورتاسىنان جىلجىتىڭىز)
پيونەرلەر ءۇيى: كسرو زامانىنا ساپار
پيونەرلەر ءۇيى (قازىرگى وقۋشىلار سارايى) - جاس بۋىننىڭ قوعامدىق-عىلىمي-ساپالىق ۇيىرمەلەرىن دامىتۋ ءۇشىن سالىنعان عيمارات. ونىڭ قۇرىلىسى 1979 جىلى باستالىپ، 1983 جىلى اياقتالعان. تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن اتاۋى "وقۋشىلار سارايى" دەپ وزگەرىپ، كەيىن 2014-2015 جىلدارى كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتتى.
سول جاقتاعى سۋرەتتە شامامەن 1980-جىلدارى تۇسىرىلگەن "پيونەرلەر ءۇيىنىڭ" سۋرەتى بەينەلەنگەن. ال وڭ جاقتا بۇگىنگى بەينەسىن بايقاۋعا بولادى. 40 جىل بۇرىن كوشەت بولعان اعاشتاردىڭ بۇگىندە كوپتىڭ ساياسىنا اينالىپ، جاپىراعىن كەڭىنەن جايعانىن سونداي-اق، بالالارعا ارنالعان ويىن الاڭى سالىنعانىن بايقاۋعا بولادى. ءقازىر مۇندا قالا دەڭگەيىندەگى ءتۇرلى مەكتەپ ءىس-شارالارى، ۇيىرمەلەپ جۇرگىزىلەدى.
عاسىر كۋاگەرى بولعان عيمارات
قىزىل تاڭ ماتالار ءۇيى – الماتى قالاسىنىڭ رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ تىزىمىنە ەنگەن قالا قۇرىلىسى جانە ساۋلەت تۇرىنە جاتاتىن تاريحي نىسان. كەي دەرەكتەر بويىنشا 1896 جىلى ارحيتەكتور پ. گۋردە جوباسى بويىنشا، كەيبىر دەرەكتەردە 1912 جىلى ا. پ. زەنكوۆ جوباسى بويىنشا سالىنعان.
بۇل نىسان نەورۋسسكيي (جاڭا ورىس)، ۇلتتىق سان-ساۋلەت ەلەمەنتتەرىمەن ۇيلەسكەن تاريحي ستيلدە بوي كوتەردى. كەڭەستىك كەزەڭدە حالىقتى جابدىقتاۋ، مەملەكەتتىك نارىق قاجەتتىلىكتەرىنە قاراي پايدالانىلدى. ءقازىر دە ماتالار مەن فۋرنيتۋرا دۇكەنى رەتىندە جۇمىس ىستەپ تۇر. 2009 جىلى "قىزىل تاڭ"-نىڭ شاتىرىن جالىن شارپىسا دا، تومەندەگى سۋرەتتەن عيماراتتىڭ ءالى دە "مۇرتى بۇزىلماعان" كۇيى تۇرعانىن بايقاۋعا بولادى.
كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى كوشە: 43 جىل بۇرىن قانداي بولدى؟
رەسپۋبليكا الاڭى - الماتى قالاسىنداعى ەڭبەكشىلەر قاۋىمىنىڭ مەرەكەلىك سالتاناتتى شەرۋلەرى، سونداي-اق اسكەري پارادتار وتەتىن ورىن. بۇل الاڭنىڭ ارتقى كورىنىسى. مۇراعاتتان تابىلعان سۋرەت شامامەن 1982 جىلى تۇسىرىلگەن.
بايسەيىتوۆا كوشەسى سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە قاراي ابىلاي حان داڭعىلى مەن پانفيلوۆ كوشەسىنىڭ اراسىمەن وتەدى. بوگەنباي باتىر كوشەسىنەن باستالىپ، قابانباي باتىر، جامبىل، شيەۆچەنكو، قۇرمانعازى كوشەلەرىن جانە اباي داڭعىلىن كەسىپ ءوتىپ، رەسپۋبليكا الاڭىندا اياقتالادى. بۇرىن بۇل كوشە "فرۋنزە" اتىندا بولاتىن.
قبتۋ - بۇرىنعى ۇكىمەت ءۇيى
ءقازىر تولە بي - ابىلاي حان كوشەسىندەگى قبتۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عيماراتى بۇرىن ۇكىمەت ءۇيى بولعان. عيماراتتىڭ قۇرىلىسى 1938 جىلى باستالعان. الايدا 1941 جىلعا قاراي تەك ىرگەتاس شۇڭقىرلارى عانا قازىلىپ، سوعىس جىلدارى قۇرىلىس توقتاپ قالدى. تەك 1951 جىلى عانا قايتا جالعاستى. 2001 جىلى ۇكىمەت ءۇيى مارتەبەسىنەن الىنىپ، قبتۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قىزمەتىنە بەرىلدى.
ال جالپى الاڭ جۇرت اراسىندا "استانا" الاڭى نەمەسە "ەسكى الاڭ" دەپ اتالادى. مۇندا ءىرى مەرەكەلىك كونسەرتتەر، ءىس-شارالار ءجيى بولىپ تۇرادى.
ال بۇل عيماراتقا جاقىنىراق راكۋرستان سۋرەت. 90-جىلدارى تۇسىرىلگەن فوتودان، بالالاردىڭ اسىر سالىپ، قىستىگۇنى شانا تەۋىپ، ويناپ جۇرگەن جىلى كادرىن بايقاۋعا بولادى. ءدال سول نۇكتەدەن قبتۋ-عا ءقازىر قاراساڭ، اعاش جابىندىلارىنان باسقا ەشتەڭە كورىنبەيدى. شانا تەپكەن بۇلدىرشىننەن گورى، تەلەفونعا تەلمىرگەندەردىڭ قاراسى باسىم.
ساتپايەۆ-جەلتوقسان قيىلىسى: كەشە مەن بۇگىن
ال بۇل - رەسپۋبليكا الاڭىنىڭ الدىڭعى كورىنىسى. وڭتۇستىگىندە پرەزيدەنت رەزيدەنسياسى مەن تەلەستۋديا، سولتۇستىگىندە اكىمدىك عيماراتى مەن بيىك تۇرعىن ۇيلەر قورشاي ورنالاسقان. بايسەيىتوۆا كوشەسىنە ۇلاساتىن كەڭىستىك قالانىڭ سيمۆولدىق قاقپاسى ىسپەتتى. الاتاۋ شىڭدارىمەن جاراسىم تاپقان بۇل الاڭ مەرەكەلىك شەرۋلەر مەن حالىقتىق ءىس-شارالارعا لايىقتالىپ سالىنعان. 1996 جىلى مۇندا تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى ورناتىلدى.
"الماتى" ءقوناقۇيى
بۇل – الماتى قالاسىنىڭ جەرگىلىكتى ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك تىزىمىنە ەنگەن ساۋلەت ونەرى ەسكەرتكىشى. ءقوناقۇي 1967 جىلى سالىنعان. ءاۋ باستان “الماتى” اتالعان، قازاقستانداعى جەتەكشى قوناقۇيلەردىڭ ءبىرى. 1996 جىلى كەيبىر ينتەرەرى مەن سىرتقى بولشەكتەرى جاڭارتىلعان. 2006 جىلى “الما-اتا” اتاۋىنان “الماتى” دەپ تولىق وزگەرتىلدى. 2007 جىلى ءقوناقۇيدى ءسۇرۋ جوسپارى بولعان. ءبىراق تاريحي ماڭىزى ەسكەرىلىپ، عيمارات ساقتالىپ قالدى.
اباي-دوستىق قيىلىسى: كيمەپ
بۇل سۋرەت 90-جىلدارى تۇسىرىلگەن. الماتىنىڭ ەڭ تانىمال قيىلىستارىنىڭ ءبىرى - اباي-لەنين (قازىرگى اباي-دوستىق - ەسك.). سۋرەتتەن قازىرگى كيمەپ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ەسكى عيماراتىن بايقاۋعا بولادى. كيمەپ ۋنيۆەرسيتەتى - 1992 جىلى 14 قاڭتاردا قۇرىلعان. العاشقى كەزدە تەك ماگيسترلەر دايارلاعانىمەن، 1999 جىلدان باكالاۆرلار بولىمىنە ستۋدەنتتەر قابىلدانا باستادى.
ال بۇگىنگى كەيپىندە ايىرماشىلىق كوپ. كولىك لەگى كوبەيگەن، عيماراتتىڭ كەيپى دە اۋىسقان. قىزىعى - 30 جىل بۇرىنعى تۇرعىنداردىڭ تروللەيبۋسىن ءقازىر ساموكاتتار الماستىرعانداي.
الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتى (بۇرىنعى يسپولكوم) عيماراتى
عيمارات XX عاسىردىڭ باسىندا، شامامەن 1930–1940 جىلدارى سالىنعان. العاشىندا ول قالالىق كەڭەستىڭ (سوۆەت) اتقارۋ كوميتەتىنىڭ رەزيدەنسياسى رەتىندە قىزمەت اتقارعان. بۇل مەكەمە قالا شارۋاشىلىعى، قۇرىلىس، كولىك، مادەنيەت جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى باسقاراتىن نەگىزگى بيلىك ورگانى بولدى. كەڭەس داۋىرىندە الماتىنىڭ قارقىندى ءوسۋى كەزىندە قالا باسقارۋى وسى عيماراتتان جۇرگىزىلدى.
تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قالالىق باسقارۋ جۇيەسى قايتا ۇيىمداستىرىلعان سوڭ، عيمارات المالى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ كەڭسەسى رەتىندە بەرىلدى.
مۋزىكالىق ستۋديادان تەاترعا اينالعان تاريحي نىسان
“اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى” 1934 جىلى مۋزىكالىق ستۋديا رەتىندە باستالعان. 1936 جىلى العاش رەت “قىز جىبەك” وپەراسى قويىلىپ، العاش بالەت ترۋپپاسى 1938 جىلى قۇرىلدى. تەاتر عيماراتى 1941 جىلى سالىنعان.
ءقازىر بۇل نىسان تۋريستەردىڭ ءجيى باراتىن نۇكتەسىنە اينالىپ، قاز قالپىندا قابانباي باتىر كوشەسىندە تۇر. تومەندە 68 جىل بۇرىنعى كورىنىسى مەن بۇگىنگى كەيپى سالىستىرىلعان.
“رەسپۋبليكا سارايى”
رەسپۋبليكا سارايى 1970 جىلى سالىندى. عيمارات اباي داڭعىلى مەن دوستىق داڭعىلى قيىلىسىندا ورنالاسقان. 1991 جىلى 10 جەلتوقساندا ءدال وسى سارايدا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ پرەزيدەنتتىك قىزمەتكە كىرىسۋ سالتاناتى وتكەن بولاتىن.
ءقازىر مۇندا زاماناۋي كونسەرتتەر، ءىرى ءىس-شارالار وتەدى.
"وتىرار" ءقوناقۇيى
"وتىرار" ءقوناقۇيى الماتىدا 1975 جىلى پايدالانۋعا بەرىلدى. كەڭەستىك كەزەڭدە قالاداعى بەدەلدى قوناقۇيلەردىڭ ءبىرى بولىپ، شەتەلدىك دەلەگاسيالار مەن رەسپۋبليكاارالىق ىسساپارمەن كەلەتىن قوناقتاردى قابىلداۋعا ارنالعان. قالاداعى "ينتۋريست" جۇيەسىنە كىرگەن ياعني، شەتەل ازاماتتارىنا قىزمەت كورسەتۋگە ارنايى رۇقساتى بولعان العاشقى مەكەمەلەردىڭ ءبىرى.
سۋرەتتەر: دينا ليتپين
ەسكى سۋرەتتەر پاۆەل تەنياكوۆ سايتىنان الىندى.