اكادەميكتەردىڭ ءومىر بويى بيۋدجەتتەن الاتىن ستيپەندياسىنىڭ كولەمى انىقتالدى

پرەزيدەنت جارلىعىمەن بيىل جاڭا مينيسترلىك قۇرىلعانى ءمالىم، ول جوعارعى ءبىلىم جانە عىلىممەن اينالىسادى. ال ۇكىمەتتىڭ 2022 جىلعى 19 تامىزداعى №580 قاۋلىسىمەن ساياسات نۇربەك باسقاراتىن جاڭا مەمورگانعا مىقتى قۇزىر بەرىلدى. ول اكادەميكتەردى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاي الادى. ارينە، جاس ءارى ءبىر قىزمەتتە 2 جىلداي ۋاقىتتان ارتىق وتىرمايتىن ساياسات نۇربەك ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ جۇمىسىن قازىرگى زامان تالابىنا ساي قايتا قۇرا الا ما، جوق پا، ونى ۋاقىت كورسەتەدى. ءبىراق قازىرگى كەزدە مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇعا-عا قاتىستى رەفورمالار باستالدى.

بۇل رەتتە جاڭا مينيسترلىككە "قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميكتەرىن سايلاۋ قاعيدالارى مەن ولشەمشارتتارىن ازىرلەۋ جانە بەكىتۋ" قۇزىرى بەرىلدى. ايتپەسە، بۇل سالا ايقىن ەمەس، بۇلىڭعىر جاعى كوپ.

سونىمەن بىرگە عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى "زەينەتكەرلىك جاسقا جەتكەن اكادەميكتەرگە ءومىر بويعى اي سايىنعى ستيپەنديا بەلگىلەۋ قاعيدالارىن ازىرلەۋ جانە بەكىتۋ" وكىلەتتىگىنە يە بولدى.

وسى فۋنكسياسى اياسىندا مينيسترلىك "ۇعا اكادەميكتەرىنە اي سايىنعى ءومىر بويعى ستيپەنديانىڭ مولشەرىن بەلگىلەۋ جانە ۇعا اكادەميكتەرىنە اي سايىن تولەنەتىن ءومىر بويعى ستيپەنديانى بەلگىلەۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى" ۇكىمەتتىڭ جاڭا قاۋلىسىنىڭ جوباسىن ازىرلەدى.

قۇجاتقا سايكەس، مەملەكەت ەل بيۋدجەتىنەن ۇعا-نىڭ ءاربىر اكادەميكتەرىنە اي سايىن جانە ءومىر بويى 60 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە ستيپەنديا تولەپ تۇرادى. بۇل ءۇشىن عالىمدارعا ەشقانداي جاڭا جەتىستىككە جەتۋ، ەلگە، ەكونوميكاعا ەڭبەك ءسىڭىرۋ قاجەت ەمەس، تەك اكادەميك اتاعى بولسا، بولدى.

ونىڭ ۇستىنە ستيپەنديا كولەمى اەك-كە تەلىنگەندىكتەن، ال بۇل كورسەتكىش جىل سايىن جوعارىلايتىندىقتان، ستيپەنديا كولەمى دە توقتاۋسىز ءوسىپ وتىرادى. مىسالى، بۇل ستيپەنديا مولشەرى 2022 جىلى 190،8 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ال 2023 جىلى 207 مىڭ تەڭگەگە دەيىن وسەدى دەپ كۇتىلۋدە (1 اەك كولەمى كەلەر جىلى 3 450 تەڭگەگە ۇلعايادى).

اتاپ وتەتىن جايت، مۇنىڭ سىرتىندا اكادەميكتەر مەملەكەتتەن قوماقتى زەينەتاقى الادى. ءتۇرلى قايتارىمسىز ءارى مول گرانتتارعا قول جەتكىزۋگە، قاپتاعان عىلىمي باعدارلامالارعا قاتىسىپ، بيۋدجەتتىك ميللياردتاردى يگەرۋگە دە مۇمكىندىگى بار. بۇعان قوسا، پرەزيدەنت ستيپەنديالارىن، سونداي-اق ۇكىمەت تاعايىندايتىڭ مەملەكەتتىك اتاۋلى ستيپەنديالاردى قانجىعالاي الادى.

بۇل باقىت قانشا ادامعا بۇيىرماق؟ ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ رەسمي دەرەگىنشە، قازاقستاندا 163 تۇلعا ۇعا اكادەميگى اتاعىنا يە. ولاردىڭ تولىق تىزىمىمەن مىنا ۇعا سايتىنان تانىسۋعا بولادى.

ءبىراق ولاردىڭ ءبارى المايدى. ول ءۇشىن كەلەسى شارتتارعا سايكەس كەلۋى شارت. جاڭا ستيپەنديانى الۋ ءۇشىن بىرىنشىدەن، اكادەميك قازاقستان ازاماتى بولۋى، ياعني ءتىپتى شەتەلگە تۇراقتى تۇرۋعا كوشىپ كەتسە دە، قازاقستان ازاماتتىعىنان شىقپاۋى شارت. ەكىنشىدەن، ول جاستارعا بەرىلمەيدى: زەينەتكەرلىك جاسقا تولعان ۇعا اكادەميكتەرىنە تاعايىندالادى.

ستيپەنديانى تولەۋ مىناداي جاعدايلاردا توقتاتىلادى:

• ۇعا اكادەميگى قايتىس بولعاندا؛


• ۇعا اكادەميكتەرىنىڭ قاتارىنان شىعارىلعاندا؛


• قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى توقتاتىلعاندا.

اكادەميكتەر قوماقتى ستيپەنديانى ءار ايدىڭ 10-شى كۇنىنە دەيىن بانك شوتىنا اۋدارىلۋ جولىمەن الىپ تۇرادى.

جالپى، "بارماق باستى، كوز قىستى" تىرلىكتەر قاجىتسا كەرەك، بۇگىندە ۇكىمەت اكادەميك اتانۋ بويىنشا ويىن ەرەجەلەرىن قايتا جازىپ جاتىر. عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى تاياۋدا ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميكتەرىنە قويىلاتىن كريتەريي-ولشەمشارتتاردى بەكىتۋگە نيەتتى. سونداي-اق اكادەميكتەردى سايلاۋ قاعيدالارىن دايىنداپ جاتىر.

اكادەميك بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

مينيسترلىكتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ۇعا اكادەميگى بولۋ ءۇشىن عالىم مىنا شارتتارعا ساي بولۋعا ءتيىس:

• قازاقستان ازاماتى؛


• عىلىمي دارەجەسى بولۋى؛


• عىلىمدا جۇمىس تاجىريبەسى بولۋى؛


• جىندى جانە ناشاقور بولماۋى (پسيحونيەۆرولوگيالىق جانە ناركولوگيالىق ديسپانسەردەن بەلگىلەنگەن نىسانداعى دەنساۋلىق جاعدايى تۋرالى انىقتاما تالاپ ەتىلەدى)؛


• سوتتىلىعى وتەلگەن بولۋى؛


• سىبايلاس جەمقورلىق جاساماعان بولۋى (انىقتاما)؛


• عىلىم سالاسىنداعى ۋاكىلەتتى ورگان بەلگىلەگەن ولشەمدەرگە سايكەس كەلۋى مىندەتتى. بۇل قانداي ولشەمدەر؟ ول تۋرالى تومەندە.

عالىمداردى اكادەميك اتاعىنا ۇسىنۋ ءراسىمى ۇعا ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ-تورالقاسىنىڭ اكادەميا اكادەميكتەرىنە سايلاۋ وتكىزۋ تۋرالى شەشىمى شىققان سوڭ باستالادى.

ءتورالقاعا ءقازىر مۇرات جۇرىنوۆ (ق ر ۇعا پرەزيدەنتى، ۇعا اكادەميگى)، جانسەيىت تۇيمەبايەۆ پەن زارەما شاۋكەنوۆا (ەكەۋى دە ۆيسە-پرەزيدەنت، اكادەميكتەر)،جانە باسقاسى، جالپى سانى 21 اكادەميك كىرەدى.

دەگەنمەن، الدەقالاي جاعداي بولىپ، "ءتورالقا جينالا الماعان كەزدە، ەرەكشە جاعدايلاردا اكادەميا اكادەميكتەرىنە كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتكىزىلەتىنىن ۋاكىلەتتى ورگان"، ياعني عىلىم مينيسترلىگى جاريالاي الادى.

عىلىم مينيسترلىگى ازىرلەپ جاتقان ولشەمشارتتار بويىنشا، ءار سالا ءۇشىن كۆوتا بولىنەدى. جاڭا اكادەميكتەردىڭ سانىن، ماماندىقتاردىڭ اتاۋىن، ولاردى ۇعا-نىڭ بولىمشەلەرى، سەكسيالارى جانە وڭىرلىك بولىمشەلەرى اراسىندا ءبولۋدى دە ءتورالقا ايقىندايدى.

اكادەميكتەر سايلاۋىن وتكىزۋ تۋرالى حابارلاندىرۋ رەسپۋبليكالىق باق-تا، اكادەميانىڭ جانە مينيسترلىكتىڭ سايتىندا دودا وتكىزىلگەنگە دەيىن 6 اي بۇرىن جاريالانادى. ول حابارلاندىرۋدا اكادەميك اتانۋدان ۇمىتكەرگە قانداي تالاپتار قويىلاتىنى، قۇجاتتاردى تاپسىرۋ مەرزىمدەرى، قۇجاتتار جىبەرىلەتىن مەكەنجايلار كورسەتىلەدى.

كانديداتتار قۇجاتتارىن ولاردى قابىلداۋ باستالعان كۇننەن 30 كۇن ىشىندە تابىستاپ ۇلگەرۋى شارت.

بۇل جەردە ۇعا اكادەميكتەرىنە كانديداتتار ۇسىنۋ قۇقىعى تەك قانا عىلىمي-زەرتتەۋ ۇيىمدارىنا، جوو-لارعا جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا بەرىلەدى. اكادەميككە كانديدات وسى اتالعان ۇيىمنىڭ شتاتتىق قىزمەتكەرى بولۋعا ءتيىس.

ونىڭ قۇجاتتارىنا ۇمىتكەردىڭ عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ جانە عىلىمي جەتىستىكتەرىنىڭ ءتىزىمى، پاتەنتتەرى، ىسكە اسىرعان جوبالارى مەن باعدارلامالارى تۋرالى مالىمەت قوسا بەرىلەدى.

عىلىم مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە، ارنايى ساراپتاما كوميسسياسى كانديداتتاردىڭ عىلىمي جەتىستىكتەرىن جان-جاقتى باعالايدى جانە ولاردىڭ كانديداتتارعا قويىلاتىن تالاپتارعا سايكەستىگىن بەلگىلەيدى. ساراپتاما كوميسسياسى جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسى شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن ءتورالقاعا ۇسىنىلادى.