Alǵashqy jylymyq, terezeden shýaqty sáýle túsetin kez osy. Bul - jer-álemdi nurǵa bóleıtin naýryz aıynyń alǵashqy nyshany.
«Kúshtiń aıy» atanǵan úshtiń aıynyń (aqpan) bitýine tórt kún qaldy. «Bilmeseń – bildirem, bilseń – búldirem» degen aqpan aqyryndap jylystap barady. Birer kún buryn jaýǵan qardyń betti qarıtyndaı yzǵary da qalmaǵan. Juldyzdar qımylyna qaraǵanda, Almatyda qulaq úsıtindeı sýyq bolmaıtyn syńaıly. Sıyr jyly tarıh qoınaýyna enip barady. Al Barys bolsa, asyǵar emes. Qys toqsany (ońtústikte toqsan kúnge sozylady) naýryzdyń 13-14-ine shyǵatynyn eskersek, áli de saqtanǵan abzal.
Ótkende Úrkerdiń aýǵanyn, kúnniń azdap jylynýyna sonyń áseri bolǵanyn aıtqanbyz. Burynǵylardyń tabıǵat tylsymyn kúni buryn boljaýynda Úrkerdiń orny erekshe. «Úrker shańyraqtan kórinse, úsh aı toqsan qysyń bar, el jatqansha úrker jambasqa kelse, jaz shyqpaǵanda nesi bar» dep támsildegen babalarymyz. Úrker kúz basynda ińirde shyǵystan, qys basynda ińirde tóbeden, kóktem basynda ińirde batystan kórinedi. Úrker tómendegen saıyn kún jylynady. Úrker tómendegende (mamyr, maýsym aılarynda kózden tasalanyp, qyryq kún kórinbegende ) aýa raıy jylynyp, kók qaýlap shyǵady. Jazda Úrkerdiń túnde kórinbeıtin cebebi sondyqtan.
«Aqpan aldamshy. Bir búıirińdi qyzdyrsa, ekinshi búıirińdi muzdatady. Bir qolymen mańdaıdan sıpap, ekinshisimen mańdaıdan shertedi. «Jaqsylyǵyna barsa – qut, jamandyǵyna barsa – jut». Turaqsyz: keıde aıazdyń beti qaıtyp, synady, keıde aspan túnerip, japalaqtap qar jaýady. Onyń burqasyndy da, shýaqty kúnderi alma kezek...» Burynǵylar ótip bara jatqan aqpan aıy týraly osylaı degen.
Aqpannyń basy «Aqpan» amalymen bastalyp, sońy Út (Utty) amalymen bitedi. «Aqpannyń on besinshi juldyzy – qys pen kóktemniń alǵash ushyrasatyn kúni. Osy kúngi aýa raıy qandaı bolsa, kóktem de sondaı bolady» dep joramaldaǵan qazaq juldyzshylary. 15 aqpanda qar jaýdy. 16-sy kúni kún yzǵyryq boldy, aspan ashylmady. Qazir qaýipti amaldardyń biri – «Út amaly» júrip jatyr. Út sózi týraly ártúrli áńgime bar. Negizi, qazekeń «út» dep sańlaýdan túsken sáýleniń ishindegi qozǵalyp júrgen esepsiz tozańdy aıtqan. Ol - kúnniń jylynatynyn, tabıǵattyń ózgeretinin, shýaqty kúnderdiń jaqyn ekendigin bildiretin tozań.
TABIǴAT QUBYLYSTARYNA QARAP JASALǴAN JORAMAL
* Qys qarsyz bolsa, jaz qýań bolady. Jer kólkildep, ylǵal molaısa, jazda jer otty bolady.
* Dala qarly bolsa, keler jazda jer nárli bolady.
* Alqap qalyń qar jamylsa, kókekte kól sýǵa tolady.
* Eki aralyqta qar jaýsa, kóktem jańbyrly bolady.
Qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, búgin aqpannyń 24-i. Aı esebinshe, 20- sy. Al qazaqsha, aıdyń 10-y. Sóz etip otyrǵan aptamyz aıdyń basy men ortasyna jáne sońǵy aptasyna sáıkes kelip tur. Bul aýa raıynda bolatyn ózgeristi ańǵartsa kerek. Aldaǵy aptada aýa raıy turaqsyz bolatyn syńaıly: ashyq kún de, jaýyn-shashyn da kórinis berýi ǵajap emes. Tańerteń bolmashy yzǵar, túnge qaraı aıtarlyqtaı sýyq oryn alady...