Almaty TV telearnasy ýrbanıstıka, jaıly orta qalyptastyrý jáne Almatynyń sáýlet murasyn saqtaý máselesine arnalǵan jańa aqparattyq-aǵartýshylyq «Arhıtektor» baǵdarlamasyn usynady, - dep habarlaıdy Aqshamnews.kz.
Baǵdarlamaǵa shaqyrylǵan sarapshylar men sáýletshiler qalany jańǵyrtý úderisteri qalaı júzege asatynyn, mamandar qandaı qıyndyqtarǵa tap bolatynyn jáne qala turǵyndarynyń ómir sapasyn arttyrý úshin qandaı sheshimder qabyldanyp jatqanyn qarapaıym ári túsinikti tilmen aıtyp beredi.
Almatydaǵy tarıhı ǵımarattardy qaıta jańartý máselesi árdaıym qoǵamda túrli pikir týdyrady. Biri qalanyń kelbeti buzylady dep alańdasa, endi biri jańǵyrtýsyz bul nysandar qaýipti bola túsetinin alǵa tartady. «Arhıtektor» jobasy syrttaı sándi kórinetin ǵımarattardyń ózinde kúrdeli ınjenerlik máseleler jasyryn bolýy múmkin ekenin kórsetedi.
Baǵdarlamadaǵy alǵashqy nysan – memleket qorǵaýyna alynǵan tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń tizimine engen Qazaq memlekettik sırki boldy. 2160 kórermenge arnalǵan ǵımarat 1962-1972 jyldary salynǵan. Munda sońǵy kúrdeli jóndeý jumystary on jyldan astam ýaqyt buryn júrgizilgen.
Sırk dırektory Maqsat Jaıyqovtyń aıtýynsha, ǵımaratqa jaı jóndeý emes, keshendi jańǵyrtý qajet. Onyń aıtýynsha, eskirgen ınjenerlik júıeler men jylý shyǵynynyń kóp bolýy, ásirese, balalar úshin qolaısyzdyq týǵyzady.
Almaty qalasy Qurylys basqarmasy júrgizgen tekserý barysynda ınjenerlik jelilerde, shatyr men qurylymdarda aqaý anyqtalǵan. Bul qaıta jańǵyrtýdyń qajet ekenine dálel. Sonymen qatar sırktiń tarıhı kelbeti tolyq saqtalady: qasbet, sándik elementter jáne foıedegi túpnusqa eden jabyndysyn qosqanda, biregeı materıaldar ózgerissiz qalady. Bul jumystar tek ınjenerlik komýnıkasıalardy, terezelerdi, esikterdi jáne shatyrdy jańartýmen shekteledi.
«Arhıtektor» jobasynda bilim berý nysandarynyń jaǵdaıy da qozǵalady. Atap aıtqanda, salynǵanyna 100 jyldan asqan №90 mektep-lıseıi apatty dep tanylǵan. Ǵımarat shamadan tys júktelgen, keıbir qurylymdary oqýshylarǵa qaýip tóndiredi.
«Balalardyń qaýipsizdigi bárinen mańyzdy. Ǵımarat áldeqashan kúrdeli jańartýdy qajet etip otyr», – dedi mektep dırektory Bulbul Ospanbek.
«Tehnıkalyq tekseristiń qorytyndysy boıynsha kótergish qurylymdardy seısmonyǵaıtý, ınjenerlik ınfraqurylymdy aýystyrý, sanıtarlyq talaptardy eskere otyryp, ǵımarat ishin qaıta josparlaý, órt qaýipsizdigin kúsheıtýge arnalǵan qosymsha sharalar qabyldaý, sondaı-aq aýmaqty abattandyrý jumystary qarastyrylǵan», – dedi Almaty qalasy Qurylys basqarmasynyń jobalaý jáne tehnıkalyq qamtamasyz etý bóliminiń basshysy Syrym Turlybı.
Beınematerıal siltemesi: https://youtu.be/xg2qmPydwtc
Seısmonyǵaıtý jumystary №56 gımnazıada da júrgizilip jatyr. Qoǵamdyq rezonansqa qaramastan, mamandar barlyq sándik element qaıta qalpyna keltiriletinin málimdedi.
Mekteptiń negizgi korpýsy 1928 jyly salynǵan, qalǵan korpýstary 1960-jyldary boı kótergen. Alǵashynda ǵımarat 731 oqýshyǵa eseptelse, búginde munda 1394 bala bilim alyp jatyr. Bul nysan tarıhı eskertkishter qataryna kirmeıdi.
Almaty qalasy ákimdiginde atap ótkendeı, qaıta jańǵyrtý jumystary 2040 jylǵa deıingi qalanyń Bas josparyna sáıkes júrgizilip, qatań baqylaýda bolady.
«Ǵımarattar jobada kózdelgen kúıinde qalpyna keltiriledi. Jumystar aıaqtalǵan soń alańdaýshylyq bildirgender kúmánniń orynsyz ekenine kóz jetkizedi», - dedi eldiń qurmetti sáýletshisi Janat Aıtileý.
Onyń aıtýynsha, megapolıste tarıh jáne mádenıet eskertkishteri sanalatyn 162 nysan bar. Onyń 34-i respýblıkalyq mańyzǵa ıe, qalǵandary – jergilikti mańyzdaǵy nysandar. XIX-XX ǵasyrlarda salynǵan keıbir ǵımarattar ýaqyt óte kele tozyp, qaıta jańǵyrtýdy qajet etedi. Bul nysandar memleket qorǵaýynda, al jóndeý jumystary barysynda olardyń tarıhı kelbeti tolyq saqtalady.
«Arhıtektor» jobasy qalanyń damýy men tarıhı kelbetin saqtaý bir-birimen tyǵyz baılanysty ekenin kórsetedi. Eń bastysy, kásibı kózqaras, turǵyndarmen ashyq dıalog jáne qaýipsizdikti birinshi orynǵa qoıý mańyzdy.