QazUÝ medısına fakúltetiniń dosenti Sáken Jumatuly men QazUÝ medısına fakúltetiniń aǵa oqytýshysy, kardıohırýrg, epıdemıolog Álibek Mereke Aıgerim Esimhannyń «AI ǵylym» baǵdarlamasynda suqbat berdi. Baǵdarlamanyń jańa shyǵarylymynda mamandar jasandy ıntellekttiń medısına salasyndaǵy qoldanylýy, onyń múmkindikteri men qaýipsizdik máselelerin talqylady.
Baǵdarlama qonaǵy Sáken Jumatuly jasandy ıntellekttiń búgingi kúnniń jańalyǵy emes ekenin, onyń túp-tamyry burynǵy kıbernetıkada jatqanyn aıtty. Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda kıbernetıka jańa deńgeıde damyp, «qoldanys aıasy keń, paıdaly jáne bolashaǵy zor» jasandy ıntellekt dep atalatyn quralǵa aınaldy.
Maman JI-diń dıagnostıkadaǵy artyqshylyǵyn túsindirdi. Onyń sózinshe, kompúterlik tomografıa nátıjelerin taldaý kezinde JI dárigerge úlken kómek kórsete alady. Keı jaǵdaılarda adamnyń kózi baıqaı almaıtyn usaq keskinder bolady. Al jasandy ıntellekt keskindi jeti júz ese úlkeıtip, kózge kórinbeıtin ózgeristerdi dál anyqtaı alady.
«Adam kózi kórmeıtin nárseni jasandy ıntellekt anyq kóre alady», – deıdi ol.
Medısınada jasandy ıntellekttiń qoldanylýy keńeıip keledi
Álibek Merekeniń aıtýynsha, jasandy ıntellekt tehnologıalary qazirgi tańda Qazaqstan medısınasyna ǵana emes, álemdik densaýlyq saqtaý júıesine de belsendi enip jatyr.
«AQSH-ta dáriler men taǵam qaýipsizdigin baqylaıtyn ortalyqtyń statısıkasy boıynsha, 800-ge jýyq jańa tehnologıa jasandy ıntellekttiń negizinde sertıfıkattaýdan ótip, klınıkalarǵa engizilgen», – deıdi ol.
Mamannyń aıtýynsha, jasandy ıntellekttiń basym bóligi radıologıa salasynda qoldanylyp jatyr. Sonymen qatar, júrek-qan tamyr aýrýlarynyń damý qaýpin boljaý algorıtmderi belsendi damyp jatqanyn atap ótti.
«Jasandy ıntellekt Meksıkada jatyrishilik uryqtandyrý tehnologıalarynda da qoldanylyp júr. Al hırýrgıa salasynda AQSH, Eýropa jáne Japonıa klınıkalarynda robottar jasandy ıntellekttiń kómegimen ota jasap jatyr», – dedi Álibek Mereke
Ol otandyq tájirıbeden de mysal keltirdi. Onyń sózinshe, travmatolog-ortoped Sabıt Maqanov «stalker» dep atalatyn arnaıy qurylǵy arqyly býynǵa operasıa jasaıdy. Bul ádistiń jaqsy nátıjeleri jaqynda ótken medısınalyq konferensıada kórsetilgen.
Qazaqstanda qandaı JI tehnologıalary synaqtan ótip jatyr?
Álibek Mereke jasandy ıntellekt jańa tehnologıa bolǵandyqtan, ony densaýlyq saqtaý júıesine engizý birneshe kezeńnen turatynyn atap ótti. Onyń aıtýynsha, ázirleme aldymen damý kezeńinen ótedi, keıin tirkeledi. Sodan soń klınıkalyq, ekonomıkalyq jáne áleýmettik saraptamadan ótkiziletin kópsatyly tekseris bastalady. Tek halyqqa shynaıy paıdasy dáleldengennen keıin ǵana tehnologıany qoldanýǵa ruqsat beriledi.
Qazirgi tańda Qazaqstanda jasandy ıntellektke negizdelgen qyryqqa jýyq tehnologıa pılottyq rejımde testilenip jatyr. Solardyń biri – jasandy ıntellekt terapevti. Oǵan naýqastar tikeleı suraq qoıa alady. Bul júıe 30 klınıkada synaqtan ótip jatyr. Sonymen qatar ınsýlt, mıǵa qan quıylý jáne basqa da nevrologıalyq jaǵdaılardy anyqtaýǵa jáne dıagnoz qoıýǵa baǵyttalǵan jasandy ıntellekt startaptary bar. Qazirgi tańda bul júıeler 17 klınıkada testten ótti. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi ári qaraı da birneshe satyly saraptama kezeńinen ótkizedi.
«Eger synaq nátıjeleri oń bolsa, tehnologıa klınıkalarǵa keńinen taralady dep úmittenip otyrmyz», – dedi maman.
Operasıa jasaý barysynda jasandy ıntellekt tikeleı kómektesken jaǵdaılar boldy ma?
Álemdik tájirıbede jasandy ıntellekt operasıaǵa deıingi, operasıa barysyndaǵy jáne keıingi kezeńderde qoldanylyp keledi. Bul týraly Álibek Mereke egjeı-tegjeıli túsindirdi.
Onyń aıtýynsha, tomografıa men MRT keskinderin taldaý kezinde JI derttiń naqty ornalasqan jerin, zaqym kólemin jáne tinderdiń jaǵdaıyn anyqtap bere alady. Tanymdyq júkteme kóp bolǵan kezde adam qatelesýi múmkin, al jasandy ıntellekt bul kemshiliktiń ornyn toltyra alady.
Sabıt Maqanovtyń tájirıbesine súıene otyryp, maman JI býynǵa ota jasaý kezinde qandaı tindi kesý, qandaı qımyl jasaý kerektigin kórsetip, baǵyttap otyratynyn aıtty. Sonymen qatar ota jasaý barysynda dárigerdiń qoly dirildeıtin jaǵdaılarda robot-hırýrgtardyń kómegi asa tıimdi. Óıtkeni JI robottardyń naqty aımaqtan shyǵyp ketpeýin, basqa aǵzaǵa zıan tımeýin baqylaıdy, robottyń dáldigin saqtaýǵa kómektesedi.
JI qoldaný pasıent derekteriniń qupıalyǵyna áser ete me?
Baǵdarlamada pasıent derekteriniń qupıalyǵy týraly da sóz qozǵaldy. Álibek Mereke medısınalyq derektermen jumys jasaǵan kezde qupıalyq boıynsha máseleler týyndaıtynyn aıtty. Óıtkeni medısına salasynda derekterdiń aýqymy óte úlken. Onyń aıtýynsha, Qazaqstanda tek medısınalyq málimetterdiń ózi 500 terabaıtqa jetedi.
«Pasıent deregi qorǵalýy úshin, aldymen medısına qyzmetkerleriniń sıfrlyq saýattylyǵyn arttyrý qajet. Derektermen jumys isteıtin mamandar qupıa sózderdi durys qoldanyp, aqparatty árdaıym qorǵalǵan qurylǵylarda saqtaýy kerek», – deıdi ol.
«Densaýlyq saqtaý mınıstrligindegi sarapshylardyń aıtýynsha, dárigerler sozylmaly aýrýmen aýyratyn jasóspirimniń medısınalyq derekterin arnaıy algorıtmderge engizgen. Sol boıynsha jasandy ıntellekt oǵan emdeý týraly usynystar bergen jáne ol naýqastyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa kómektesti. Men bul jaǵdaıdy áleýmettik jeliden kórdim», – dedi Álibek Mereke.
JI mamandardyń qatysýynsyz jańa nárse oılap taba almaıdy.
Álibek Mereke tehnologıany tıimdi qoldaný úshin oǵan durys nusqaý berýdiń mańyzyn túsindirdi.
«Keı adamdar chat JPT-ǵa suraǵyn tótesinen qoıa salady. Al JI adamnyń maqsatyn sezbeıdi. Sondyqtan suraq qoıǵanda naqty nusqaý berip suraý kerek», – dedi ol.
Mamandar JI-diń dáriger jumysyna paıdasy kóp ekenin, biraq dárigerdiń ornyn basa almaıtynyn aıtty.
«Sebebi JI mamandardyń qatysýynsyz jańa nárse oılap taba almaıdy, tek adamdar bergen qoljetimdi aqparat negizinde jumys isteıdi», – dedi Sáken Jumatuly.
Sáken Jumatuly jasandy ıntellekttiń ınternettegi qoljetimdi aqparatqa súıenetinin, ınternette jalǵan aqparat bolýy múmkin ekenin aıtty. JI paıdaly keńes bere alǵan kúnniń ózinde, naýqastyń dárigermen aqyldasyp, em qabyldaǵany jón ekenin eskertti.