«Jylaýyq» mızam aıynyń (qyrkúıek) alǵashqy aptasynyń búgin sońǵy kúni. Aıdyń basynda jańbyr bolmaǵanymen, ekisinen bastap arakidik nóserletip tur. Kún áli ystyq qalpyn saqtaýda. Degenmen, kún ótken saıyn salqyndyq beleń alyp keledi.
Babalarymyz kún men aıdyń qımyl- áreketine qarap sol jyl men sol aıda jáne sol kúni bolatyn aýa raıyndaǵy ózgeristerdi boljaı bilgen. Bul boljamdar qazirge deıin turmys- tirshiligimiz ben óndiris jaǵdaıy úshin paıdalanylyp keledi.
Bul úshin ár aıda bolatyn aıdyń toǵaýyn baqylap, eseptep otyrǵan. Aı toǵaýy, naqtylap aıtqanda, ár aıdyń ár aptasyna tuspa-tus kelip otyrǵan. Aıtalyq qańtardyń 11-kúni, aqpannyń 9-kúni, naýryzdyń 7-kúni, kókektiń 5-kúni, mamyrdyń 3-kúni, maýsymnyń 1-kúni, shilde de úrker jerge túsip, sodan keıin tamyzdyń 21-kúni, mızamnyń 19-kúni, qazannyń 17-kúni, qarashanyń 15-kúni, jeltoqsannyń 13-kúni bolady.
Aıdyń toǵysy kezinde úrker men aı bir-birinen alys bolsa, «bul ekeýi bir-birine qyrǵıqabaq bolǵan eken, qyrsyǵy mal men janǵa tımese ıgi edi» dep qaýiptengen. Eger úrker men aı jaqyn kelse, «bul ekeýi jarasa qalǵan eken, mal men jannyń jaǵdaıy jaman bolmas» dep jaqsylyqqa joryǵan. Qazaq esepshileri tóbedegi aıdyń qaısy aı ekeninen jańylsa, toǵys esebi arqyly úrkerdi baqylap, úrker men aıdyń toǵaýyna qarap sol aıdy aıyryp alatyn bolǵan.
Ótken paıymdarymyzdyń birinde mızam kelmeı kúz bastalmaıtynyn, kún sýytpaıtynyn aıtqanbyz. Sol amal, mine, grıgorıan kúntizbesi boıynsha jaqyndap keledi. Amal kyrkúıek aıynyń on-on besinen bastalady. Kún burynǵydan da ysı túsedi. Mundaı mamyrajaı mezgildi mızam shýaq dep ataıdy.
Qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, búgin qyrkúıek- tiń – 7-si. Aı esebimen – 21-i. qazaqsha boljamǵa súıensek, 7 kúnnen keıin jańa aı týady. Endi birte-birte tań sýyp, sosyn tún sýyta bastaıdy. Apta ishinde kókti bulttar torlap, jańbyr jaýýy, kún salqyndaýy, ekpindi jel oryn alýy múmkin. Biraq bul áli kúz keldi degen belgi emes. Alda áli óz kezegimen keletin «Mızam shýaq», «Kempir shýaq» amaldary bar...