Qazaqstanda elimizdiń barlyq aýmaǵynda 1 naýryzdan bastap biryńǵaı ýaqyt beldeýi engiziledi. Bul sheshim bastapqyda kóptegen pikirtalastardy týdyrdy, biraq adam densaýlyǵyna áser etý turǵysynan bıologıalyq durys ýaqyt beldeýi óte mańyzdy.
Adam aǵzasy táýlik boıy gormondardyń áserine ushyraıdy jáne is júzinde barlyq sergý, uıqy, belsendilik, stress, qalpyna keltirý prosesteri jáne jalpy organızmniń jumysy gormondardyń túzilý ýaqyty men deńgeıine tikeleı baılanysty.
Gormondar túzilýiniń táýliktik sıkli organızminiń táýliktik yrǵaqtarymen retteledi, olar óz kezeginde tabıǵı, kún ýaqytymen bastalady jáne sınhrondalady. Bul proses basqa syrtqy faktorlarǵa baǵynbaıdy.
Gormondardyń áserinen organızmniń ýaqtyly qalpyna kelýi, uıqynyń sapasy, oıatý jáne sergý kezeńderi, aqyl-oı belsendiligi, barlyq osy prosester belgili bir gormondardyń deńgeıimen óte jaqsy retteledi jáne qatań rejım men sıklge ıe.
Sondyqtan fızıologıalyq fýnksıalardyń kúndelikti yrǵaǵy eń turaqty bolyp tabylady.
Bizdiń árqaısymyz mıdyń gıpotalamýs dep atalatyn bóligi basqaratyn organızmdegi bıologıalyq saǵattyń róli qanshalyqty mańyzdy ekenin bilemiz. Gıpotalamýs kórý nervterinen jaryq pen qarańǵylyqtyń ózgerýi týraly tikeleı aqparat alady jáne táýliktik yrǵaqtyń negizgi retteýshisi – melatonın gormonyn shyǵarýǵa jaýap beredi.
Melatonın, basqasha aıtqanda - uıqy gormony - bul bizdiń ishki bıologıalyq saǵattarymyzdy iske qosý serippesi. Ol basqa gormondardyń (ósý gormony, prolaktın, kortızol) bólinýin belsendi etedi nemese tejeıdi.
Ósý gormony balalyq jáne jasóspirimdik kezeńdegi deneniń ósý prosesterin anyqtaıdy. Eresek kezeńde ol mıneraldy zattardyń, maıdyń, kómirsýlardyń, aqýyz almasýynyń mańyzdylyǵyna ıe bolady jáne óte mańyzdy, qalqansha bezi gormondarynyń bólinýin, júrek, búırek fýnksıalaryn, psıhologıalyq jaǵdaıdy retteıdi. Tańerteń melatonın konsentrasıasy tómendegennen keıin kortızol kóbirek bolady, ol dene men aqyl-oıdy aldaǵy kúnniń belsendiligine daıyndaıdy (qan tamyrlarynyń tonýsyn joǵarylatady jáne bul qysymnyń joǵarylaýyna ákeledi, júrektiń jumysyn tezdetedi, metabolızmdi yntalandyrady jáne t.b.).
Qysqa merzimde rejımniń buzylýy kóbinese ımýnıtettiń tómendeýine, qatty sharshaýǵa, aqyl-oı belsendiligi men este saqtaý qabiletiniń tómendeýine jáne basqa da kóptegen saldarǵa ákeledi.
Tabıǵı emes ýaqyt beldeýinde uzaq ýaqyt bolý, árıne, deneniń beıimdelýine ákeledi, biraq densaýlyqqa aýyr zardaptar ákeledi.
Sondyqtan saǵattyq ýaqytqa jaqyn ýaqytty praktıkalyq paıdalaný aqylǵa qonymdy jáne eń aldymen jas urpaqtyń densaýlyǵy úshin qajet.