Kafe-meıramhanalardy turǵyn úıdiń astyna ornalastyrýǵa tyıym salý kerek pe?
Almatyda bir úlken problema bar. Ol týraly talaı aıtylyp ta, jazylyp ta keledi. Shahar turǵyndary budan ábden sharshady. Megapolıste turǵyn úılerdiń jertólesi nemese birinshi qabaty túrli oıyn-saýyq ordasyna, kafe-restorandarǵa tolyp tur. Bılárd zaldary, saýna, karaoke-bar, shaǵyn market, dúken, sán salony, tipti jekemenshik medısınalyq ortalyqtarǵa da berilgen. Endi qatty qoıylǵan mýzykadan, tamaq pen temekiniń ıisinen joǵary qabatta turatyn turǵyndar zardap shegip otyr.
QAÝİPSİZDİK EREJELERİ SAQTALMAIDY
Ótkende ǵana shaharda 40-tan astam turǵyn birinshi qabatta ornalasqan qoǵamdyq tamaqtaný oryndaryna shaǵymdandy. Óz isine nemquraıly qaraıtyn kásipkerler olarǵa qolaısyzdyq týdyryp qana qoımaı, ómirine qaýip tóndirip jatqanyn jetkizdi. Turǵyndardyń aıtýynsha, qaıta jabdyqtalǵan tamaqtaný oryndarynda qarapaıym qaýipsizdik sharalary saqtalmaıdy. Gaz qubyrlary sorǵyshtardyń astyna salynyp, órt qaýpi jaǵdaıyn týdyrady. Onymen qosa, komýnaldyq jelilerge júkteme artady. Turǵyndarǵa arnalǵan aýladaǵy qoqys jáshikterin sol kafeler men meıramhanalar paıdalanady. Alaıda, qoqys konteınerleri mundaı kóp qaldyqqa arnalmaǵandyqtan tez tolyp, erneýinen asyp jatady. Osydan keıin turǵyndar túrli tıisti organdarǵa shaǵymdanady.
– Men birinshi qabatta ornalasqan meıramhanamen kóp jyldan beri kúresip kelemin. Óndiristik jeldetkishter, generatordyń shýy mıdy jep qoıady. Onymen qosa, temekiniń tútini men asúıden shyqqan jaǵymsyz ıis qolqany qabady. Terezeni ashý múmkin emes. Ásirese, qart adamdarǵa qıyn bolyp jatyr. Sondaı-aq, olar páter men jertóleni buzyp, aýmaǵyn keńeıtip, qaıta jabdyqtady. Bul 1950 jyly salynǵan ǵımarattyń seısmıkalyq tózimdiligine qater tóndirýi múmkin. Osy týraly qaıda shaǵymdansaq ta, nátıje joq. Olar tek ákimshilik jazamen qutylyp ketedi, – deıdi qala turǵyny Turaly Nurlanuly.
MASTARDYŃ AIQAIY, TÓBELESİ BASTALADY
Shynynda da, bylaı qarap tursaq, oıyn-saýyq mekemeleri men qoǵamdyq tamaqtaný oryndaryn turǵyn úılerdiń astyna ornalastyrýǵa tyıym salmaı bolmaıtyn sekildi. Óıtkeni, mundaı mekemeler zańmen belgilengen normalardy saqtamaıdy. Tipti, olardyń irgeles aýmaqtardy basyp alyp, jazǵy terasalar turǵyzatyny jıi baıqalady. Keıin ony qala qurylysyn baqylaý basqarmasy sot arqyly buzdyryp jatady. Onymen qosa, turǵyndardyń óziniń kóligi syımaı turǵan aýlaǵa kafe-restoranǵa kelgen kólikter syǵylysyp turyp alady. Odan keıin túnde aýlalarda shý, mastardyń aıqaıy, tóbelesi bastalady. Bul turǵyndardyń júıkesin juqartatyny sózsiz. Túnde tastaǵan temekiniń tuqyly da aýlalarda tolyp jatady. Ony mekeme ıeleri tazalamaıdy. Budan shyǵatyn jalǵyz jol – kafe-restorandardy turǵyn úıdiń astyna ornalastyrýǵa tyıym salý.
Negizi, turǵyndar men kásipkerler arasyndaǵy daý-janjal Almatyda jıi bolyp turady. Biraq elimizde shaǵyn jáne orta bıznes nysandaryn tekserýge birneshe ret moratorıı jarıalanǵan. Ókinishke oraı, osy jaǵdaıdan keıin kóptegen kásipkerler tipti qarapaıym normalar men erejelerdi eskermeıtin boldy. Endi moratorıı engizildi eken dep, kásipkerler bilgenin isteı berýine bola ma? Azamattardyń turǵyn úılerdegi qaýipsiz jáne qolaıly ómir súrý ortasyna degen konstıtýsıalyq quqy qashanǵy taptala bermek?..
Qalaı desek te, turǵyndardyń jazbasha talaby boıynsha turǵyn úılerdegi tamaqtaný obektilerine tekserý júrgizilýi kerek. Oǵan barlyq páter ıeleriniń ókili qatystyrylýy tıis. Sondaı-aq, ondaı jerde ornalasqan kafe-restorandardyń ishinde temeki, kalán, elektrondy shylym tartýǵa tyıym salǵan jón. Mýzykanyń da baqyryp shyǵýyna shekteý qoıǵan durys. Sonymen birge, turǵyn úıdegi qoǵamdyq tamaqtaný oryndaryn órt qaýpi joǵary nysandardyń qataryna jatq y z y p , ol a r ǵ a ó rt s ó n d i rý kelisimderin berý shartyn qatańdatý qajet.
Túnde mazany alsa, ne isteý kerek?
Páterdi jóndeý, kóńildi otyrystar, qatty mýzyka, beımaza úı janýarlary – osynyń barlyǵy Ákimshilik kodeks babynyń buzylýyna sebebi bola alady. Únemi emes, tek túngi ýaqytta – 22-den tańǵy 9-ǵa deıin.
Eger siz joǵaryda aıtylǵan jaǵdaılardyń birimen betpe-bet kelseńiz, ne isteý kerek? Birinshi kezekte ózińizdiń kóńilińiz tolmaıtynyn aýyzsha aıtasyz. Mysaly, mýzykanyń daýsy qatty qoıylmaýyn suraısyz. Eger aýyzsha ótinishten keıin shý basylmasa, atalmysh jaǵdaıda quqyqtyq tártip qyzmetiniń kómegine júginesiz.
QR Ákimshilik kodeksiniń «Tynyshtyqty buzý» 437-babyna sáıkes: jeke tulǵalardyń qalypty demalysy men tynyshtyǵyna kedergi keltiretin, saǵat 22-den tańǵy 9-ǵa deıin tynyshtyqty buzý, onyń ishinde turǵyn-jaıda jáne onyń syrtynda shuǵyl qajettilikpen baılanysy joq shý shyǵaratyn jumystardy júrgizý, sol sıaqty turǵyn ǵımarattarda jáne turǵyn úı qurylysy aýmaqtarynda ornalasqan oıyn-saýyq oryndarynyń jumys kúnderi saǵat 22-den tańǵy 9-ǵa deıin, demalys jáne mereke kúnderi saǵat 23-ten tańǵy 10-ǵa deıin tynyshtyqty buzýy jeke tulǵalarǵa – 5, shaǵyn kásipkerlik sýbektilerine nemese komersıalyq emes uıymdarǵa – 20, orta kásipkerlik sýbektilerine – 30, iri kásipkerlik sýbektilerine – 100 AEK (aılyq eseptik kórsetkish) mólsherinde aıyppul salýǵa ákep soǵady.
Ákimshilik jaza qoldanylǵannan keıin bir jyl ishinde qaıtalap jasalǵan dál sol áreket jeke tulǵalarǵa – 10, shaǵyn kásipkerlik sýbektilerine nemese komersıalyq emes uıymdarǵa – 40, orta kásipkerlik sýbektilerine – 60, iri kásipkerlik sýbektilerine – 150 AEK mólsherinde aıyppul salynady.
Siz qalalyq telefonnan 102, uıaly telefonnan 112 nómiri boıynsha qońyraý shalyp polısıaǵa júginip, ýchaskelik ınspektordy shaqyra alasyz. Inspektor ákimshilik quqyq buzýshylyqtar týraly osyndaı isterdi QR ÁQBK (Ákimshilik quqyq buzýshylyqtar týraly Kodeks) 685-babynyń 2-tarmaǵyna sáıkes qaraýǵa jáne QR ishki ister organdary atynan ákimshilik jaza qoldanýǵa quqyly.
Alaıda, bul kúndizgi ýaqytta qalaǵansha shý shyǵarýǵa bolady degendi bildirmeıdi. Adamǵa áser etetin fızıkalyq faktorlardyń gıgıenalyq standarttary ártúrli úı-jaılar úshin shýdyń ruqsat etilgen deńgeıin belgileıdi. Páterlerdiń turǵyn bólmeleri úshin bul kúndiz 40 dB (eń kóbi 55 dB) jáne túnde 30 dB (eń kóbi 45 dB) bolýy qajet. Shý deńgeıin ólsheý úshin azamattar Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Taýarlar men kórsetiletin qyzmetterdiń sapasyn baqylaý komıtetiniń aýmaqtyq departamentterine júginýi kerek. Olar buzýshylyqtar anyqtalǵan jaǵdaıda ÁQBtK-niń «halyqtyń sanıtarlyq-epıdemıologıalyq salamattylyǵy salasyndaǵy zańnama talaptaryn, sondaı-aq gıgıenalyq normatıvterdi buzý» 425- baby boıynsha ákimshilik hattama jasap, buzýshylyqtardy joıý týraly nusqama shyǵara alady.
Taqyrypqa oraı
Nurǵalı JUMABEKULY, Almaty qalasynyń turǵyny: Olardy qalanyń shetine kóshirý kerek
İri qalalarymyzda ǵana emes, oblys ortalyqtary men aýdandardaǵy shaǵyn qalalarda turǵyn úılerdiń astynyń barlyǵy túrli maqsattaǵy oıyn-saýyq nysandaryna aınalǵan. Qazir ondaı jerderde kafe-restorandar qaptap ketti. Bul rette atalmysh nysandardyń jasóspirimder men balalarǵa qyzmet etpeýin arnaıy oryndar qadaǵalap otyrýy tıis. Kerek deseńiz, saýna, oıyn avtomattary, býkmekerlik keńseler men bılárd zaldaryn turǵyn úıge jolatpaý kerek. Olar sol jerdegi turǵyn úılerdiń mazasyn ǵana alyp qoımaı, sol úılerdiń balalarynyń da tárbıesine keri áser etip otyr. Tipti, balalar ǵana emes, búginde eresekter de adam psıhologıasyna keri áser etetin álgi nysandardyń tutqynyna aınalýda. Sondaı-aq, búginde saýnalardyń da kez kelgen jerden ashylyp, beıbereket jumys isteı bastaǵany alańdatady. Olarǵa múldem baqylaý joq. Saýnadaǵy tártipti qadaǵalap otyrýǵa tıisti polısıa qyzmetkerleriniń ózi saýna ıelerimen aýyz jalasyp alǵanyna baılanysty fakt kóp kezdesedi. Sondyqtan saýnany turǵyn úıdiń astynan ǵana emes, jalpy qaladan alastatqan jón. Olar qalanyń shetinde, eleýsizdeý jerde ornalasýy tıis.
Baqytbek JAQYPOV, kásipker: İri saýda ortalyqtaryna oıysqan durys
Negizi, men kásipkerlerge aıtar edim, turǵyn úıdiń birinshi qabatynan kafe ashý tıimsiz. Nege? Sebebi, onda jumys ýaqyty shekteledi. Túngi 11-ge deıin ǵana jumys isteı alasyń. Odan keıin jabýǵa týra keledi. Sosyn tamaqtaný ornyn ashqan soń, avtonomdy sorǵysh ornatasyń. Dýaldy tesip, qubyr shyǵarý úshin turǵyndardyń kelisimin, qala qurylysyn baqylaý basqarmasynan ruqsat alýyń tıis. Bir sózben aıtqanda, kóppáterli úıdiń arasyna tehnıkalyq sorǵysh ornatý qymbatqa túsedi. Onymen qoımaı, turǵyndardyń shaǵymy men tıisti organdardyń únemi tekserisi júıkeńdi juqartady. Báribir turǵyndar ózderiniń tynyshtyǵy úshin kúrese beredi. Halyq sotqa deıin shaǵymdanyp qaǵaz, qaýly jáne sot sheshimderiniń úıindisine kómilesiń. Osy kerek pe? Qazir zań kúsheıip keledi. Burynǵydaı aıyppulmen qutylyp ketý qıyn. Sondyqtan lajy bolsa, iri saýda ortalyqtaryna, sýpermarketterge kóshý qajet. Adamdar ondaı jerlerge kóp keledi. Bala-shaǵasymen qydyrady. Olardyń joq degende 25–30 paıyzy kafe men meıramhanalardan tamaqtanady. Osyndaı iri saýda ortalyǵyna kóshseńiz, turǵyn úıdiń ǵımaratyn buzyp shyǵyndalmaısyz, kóp qarajat jumsamaı- aq, kelýshilerge qyzmet kórsete alasyz. Esesine, janyńyz tynysh bolady. Paıda da tabasyz. Eń bastysy, durys oryn tańdap, adam kóp jınalatyn ortalyqqa jaıǵassańyz, qyzmetińizge júginetinder az bolmaıdy.
Asqar MURATULY, ınjener-energetık: Baqylaýdy kúsheıtý qajet
Qansha degenmen, kez kelgen qurylys nysany bas josparda kórsetilýi kerek. Barlyq qalanyń arnaıy bas jospary bolady. Sonda barlyǵy talapqa saı aldyn ala kórsetilip, naqtylanýy tıis. Ár qalanyń aldaǵy 15–20 jyldaǵy damý fýnksıasyna saı bári aıshyqtalýy kerek. Munyń syrtynda bas josparda eskerilmeı turǵyzylǵan nysandar zańsyz bolyp sanalady. Biraq keıingi jyldary kóptegen turǵyn úıdiń asty túrli oıyn-saýyq ordalaryna, saýnaǵa, bılárd zalyna aınalýy jıilep ketti. Munyń barlyǵyn qalalyq ákimdikke qarasty Qala qurylys baqylaý mekemesi qadaǵalap otyrýǵa mindetti. Alaıda, búginde turǵyn úılerde oıyn-saýyq ordasy azaıyp keledi dep aýyz toltyryp aıta almaımyz. Sondyqtan osy saladaǵy bolyp jatqan zańsyzdyqtardy tyıý úshin tıisti oryndar tarapynan baqylaýdy kúsheıtý qajet.