Táýelsizdiktiń mańyzy aıryqsha
Bıyl qasterli Táýelsizdigimizge 30 jyl tolady. Talaı asýdy baǵyndyryp kelemiz. Alash kósemi Álıhan Bókeıhanovtyń tilimen baıandaǵanda, «Jantebirenis: Azattyq tańy atty! Tilekke qudaı jetkizdi! Kúni keshe qul edik - endi búgin teńeldik!» deıtin paıymǵa saıady. Qasıetti mereke qarsańynda dástúrli áńgime júrgizýdi jón sanadyq. Osy oraıda Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, qalamger Nurdáýlet Aqyshty áńgimege tartqan edik.
– Egemendik termınin qarapaıym tilmen qalaısha sýrettegen bolar edińiz?
– Egemendik degen sózdi naqtylap, maǵynasyn aıqyndaı túsý kerek dep oılaımyn. Óıtkeni, keıbir oryssha-qazaqsha sózdikterde «egemendikti» «sýverenıtet» retinde aýdarǵan. Dálirek, «sýverenıtet» sózin «egemendik» dep tárjimalaǵan. Sonda, sýverenıtet degenmiz ne? Eski keńes dáýirindegi túsindirme sózdikterde "belgili dárejede bostandyq alý" degendi bildiredi. Biraq, bul absolútti bostandyq emes. Buǵan mysal retinde kezindegi Tynyq muhıttaǵy araldardyń otarshyl ımperıalardan alǵan táýelsizdigin sıpattap jazyp kórsetken bolatyn. Sondaı-aq, arysy Latyn Amerıkasy, Atlant muhıtyndaǵy jekelegen aral memleketterdiń otar elderden azattyq alýyndaǵy derbestiktiń alǵashqy basqyshy retinde kórsetilgen edi. Sondyqtan da, «sýverenıtet» otarlanǵan eldiń birjolata táýelsizdik alǵanyn bildirmeýi múmkin. «Egemendik» termıniniń ornyna «táýelsizdik» dep, eshteńeden qaımyqpaı, seskenbeı, anyqtama berý kerek. Sonymen birge, termındi sýrettemese kerek, túsindiredi. Sony eskersek degen oıdy aıtqym keledi.
– Táýelsizdikti tuǵyrly etýde bala tárbıesiniń mańyzy qandaı?
– Árıne, Táýelsizdikti tuǵyrly etýde bala tárbıesiniń mańyzy óte joǵary bolmaq. Sebebi, esteri kirip, tilderi shyǵa bastaǵannan bastap, Qazaq eliniń táýelsiz beıbit memleket ekenin, balanyń eldiń qorǵaýshysy, patrıoty ekenin aıta berýimiz tıis. Tek aıtyp qoımaı, qazirgi quraldar, kreatıvti tehnologıalar arqyly sanalaryna, oılaryna, boılaryna sińire berýimiz mindet. Negizinen adam balasy týǵanda, táýelsiz bolyp týady ǵoı. Sol sıaqty, el nemese belgili bir halyq ta táýelsiz bolyp jaratylǵan. Ony táýeldilikke ustaǵan belgili bir ımperıalyq pıǵyldaǵy otarshyl memleketter. Biz solardan azattyq alyp jatyrmyz degendi únemi qaıtalap otyrǵanymyz jón dep sanaımyn jáne ony túrli formada kórsetýimiz qajet.
– Qazaq eliniń bolashaǵyn qalaı kóresiz?
– Eger, álginde keltirgenimizdeı, patrıottarymyz myqty bolsa, onda jarqyn bolmaq. Bul jóninde Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: Rýhanı jańǵyrý» atty maqalasynda da birneshe jerinde atap kórsetiledi. Basqanyń qańsyǵy bizge tańsyq bolmaýy tıis. Sonymen birge, kez kelgen qadam ulttyq negizge taban tireýi kerek degen syńaıdaǵy oılar aıtylady. Sondyqtan da, bizdiń bolashaǵymyz, osy aıtylǵandardy iske asyrsaq, jarqyn bolary sózsiz. Al endi qazaq halqynyń ulttyq minezin, ulttyq qajetti atrıbýttaryn ásiretip alýǵa áste bolmaıdy. Jumylǵan judyryqtaı, bir kisideı bolýymyz shart dep oılaımyn.
– Suqbatyńyzǵa raqmet!