Qyzmet kórsetetin mamandar memlekettik tildi bilýge mindetti!
«Aýzy kúıgen úrlep ishedi» deıdi ǵoı. Bizdiń maqsat – ana tilin bilmeıtinderdi qýdalaý, kemsitý emes. Biraq ishiń kúıetin jaǵdaılar jeterlik. Qazaqstan azamattarynyń qaı tilde sóıleýi óz erkinde desek te, qyzmet kórsetý salasy mamandarynyń memlekettik tildi bilýin nege talap etpeımiz osy?
Qazaqshaǵa kelgende shyqpaıdy úni... Nege?
Jaqynda Nur-Sultan qalasyna ushaqpen ushtym. Ádettegideı barlyq tirkeý jumystarynan keıin óz ornyma jaıǵastym. Bárine belgili, ushaq jerden kóteriler sátten bortserikter barlyq qaýipsizdik sharalaryn túsindiredi, uǵynyqty bolý úshin kórsetip te beredi. Eń basty másele, órkenıettiliktiń belgisi ári bizdiń kóp ultty el ekenimizdi eskerip, habarlamalaryn úsh tilde jetkizedi. Sonda tańqalatynyń – orys tilinde múdirmeı sóıleıtin bortserikter qazaqshaǵa kelgende tili buralyp, eki sózdiń basyn qosa almaı qalady. Ádette, halyqaralyq reıstermen jumys isteıtin iri avıakompanıa qyzmetkerlerin jumysqa qabyldaýda talap qatań dep jatatyn edi. Biraq shyndap kelgende, qaı baǵytta, qashan ushsańyz da, osy máselemen jıi ushyrasasyz.
Bortserikterge de qoıylar talapty kúsheıtý kerek
Osy jaıly áleýmettik jelilerge jazǵanymda, biraz oqyrmandar narazylyq bildirip, qazaqshaǵa shorqaq jandarǵa túsinistikpen qaraýdy ótingen. Degenmen, meniń talabym qarapaıym azamattarǵa emes, halyqaralyq qyzmet kórsetý nysandaryna ekenin túsindirip álek boldym. Aıtylǵan shaǵymym «ultshyldyq» kórinisi retinde qabyldanbaı, sózimniń tórkini túsinikti bolýy úshin aldymen Qazaqstanda tanymal bir avıakompanıanyń saıtynda jarıalanǵan tilge qatysty bortserikterge qoıylatyn basty talaptarǵa nazar aýdarsaq:
- Qazaq tilin bilý;
- Aǵylshynsha erkin sóıleý;
- Qytaı jáne túrik tilderin bilý quptalady...
Zań júzinde qarar bolsaq, Qazaq tili – Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik tili. Ata Zańǵa súıenip jazylǵan "Til týraly" zańnyń 4-babynda:
«Memlekettik til – memlekettiń búkil aýmaǵynda qoǵamdyq qatynastardyń barlyq salasynda qoldanylatyn memlekettik basqarý, zań shyǵarý, sot isin júrgizý jáne is qaǵazdaryn júrgizý tili» dep berilgen. Iaǵnı kez kelgen qoǵamdyq qatynasta qoldanylýǵa tıis til.
Osy zańnyń 2-taraýy, 8-babynda: «Memlekettik til Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik organdarynyń, uıymdarynyń jáne jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynyń jumys jáne is qaǵazdaryn júrgizý tili bolyp tanylsa, al memlekettik emes uıymdardyń jumysynda memlekettik til jáne qajet bolǵan jaǵdaıda basqa tilder qoldanylady» delingen.
Joǵaryda keltirilgen tilge qatysty «bortserikterge qoıylatyn basty talaptarda»: «Qazaq tilin bilý jáne qazaq tilinde erkin sóıleý» dep kórsetý qajet. Ana tilimizdiń Zań turǵysynan bolsyn, qyzmet kórsetý nysandarynyń ózderi qoıyp otyrǵan talaptary jaǵynan bolsyn mártebesi joǵary ekenin eskersek, nege áli kúnge deıin qazaq tilinde sapaly qyzmet kórsetýdi talap ete almaı júrmiz?
Kóbisi qazaq tilin bile bermeıtinin eskersek jáne sol úshin zańdyq turǵyda qorlaýǵa, kemsitýge bolmaıdy dep qorǵasaq, orys tilin bilmeıtin qazaqtardyń qoǵamda quqyǵy taptalyp jatqanyna nelikten beıjaı qaraımyz? Bortserikterdiń bizge berer aqparatyn tolyqqandy túsiný apatty jaǵdaıda adam ómirin saqtap qalýy ábden múmkin. Al murnynyń astynan sóılegen habarlamany qazaqsha túsinýdiń ózi qıyn, oryssha nemese aǵylshynsha aıtqanyn kútip otyrasyń. Aıtaıyn degenim, osy salada eń bolmaǵanda, jolaýshylar qaýipsizdigi úshin bortserikterdiń tildik qabilettiligi arta tússe. Memlekettik tilde sóıleı almaı turǵan serikterden birnárse suraǵanda ne táıir?! Bul bir ǵana áýe tasymalynyń ǵana tán áńgime emes, elimizdegi barlyq kompanıalarǵa derlik birdeı qatysy bar másele.