Ańyzda Súleımen paıǵambardyń ózi qonaqtardyń qolyna sý quıyp, toqsan toǵyz túrli bata alǵany aıtylady. Qazaq osy kıeli ǵurypty urpaq tárbıesiniń ózegine aınaldyryp, úlkenniń alǵysyn alýdy úlken yrys sanaǵan.
Halqymyzdyń turmys-saltynda urpaǵyn tazalyqqa, ımandylyqqa, izet pen qurmetke baýlıtyn talaı ǵıbratty dástúri bar. Solardyń ishindegi eń tereń maǵynaly, tárbıelik máni zor ǵuryptyń biri – qolǵa sý quıý dástúri. Bul – úlkenge qurmet, balaǵa jaýapkershilik, úı ıesiniń aqjúrek nıeti toǵysatyn ulttyq tárbıe mektebi.
Quman kótergen bala – úıdiń abyroıy
Buryndary úıge meıman kelgende, eń áýeli qolyna jyly sý quıyp, jaıly jaǵdaı jasaý – úı ıesi úshin úlken mártebe edi. Bul jaýapty qyzmetti kóbinese sol úıdiń kenje uly atqaratyn. Anasy qumanyn jyly sýmen daıyndap berip, balasyna: «Balam, bólmeniń oń jaǵynan bastap, sýdy saryldatpaı, úzip-úzip quı», – dep ár qımyldyń ádebin úıretetin. Osylaısha bala úlkenge qyzmet kórsetýdiń mánin túsinip, alǵysyn alyp, batasyna kenelip ósetin. «Qataryńnyń aldy bol!», «Kóp jasa!», «Jaqsy azamat bol!» degen bataly sózder – onyń rýhanı demeýshisi.
Nege sýdy úzip-úzip quıǵan?
Qarıalar: «Marqumnyń denesin jýyndyrǵanda sýdy úzbeı quıady. Sol sebepti tiri adamǵa sýdy úzip-úzip quıý kerek», – dep túsindiretin. Bul – sýdyń qasıetin, tazalyqtyń retin, ár árekettiń óz jóni bar ekenin urpaq sanasyna sińirgen tárbıelik ereje.
Búginde kóp jerde qudaıy as, toı-tomalaq kezinde syrtqa qoıylǵan qoljýǵyshtar qolǵa sý quıý qyzmetin atqaryp júr. Tipti úıde ornatylǵan qoljýǵyshqa da súıenip alǵanymyz baıqalady, "balalardy áýre qylyp keregi ne" degen yńǵaıdaǵy pikir de bar. Bul yńǵaıly bolǵanymen, talaı ǵasyrdan beri jalǵasyp kele jatqan dástúrdiń mánin tolyq bere almaıdy, balanyń úlkenge qyzmet etýdi úırenbeı qalýy da ábden múmkin.
Ulaǵatty ustaz Aınash Qalaýova bul jaıly bylaı dedi:
«Úlken kisilerdi syrtqa shyǵaryp nemese ornynan turǵyzyp áýre qylmaı, otyrǵan jerine qasyna baryp qolyna sý quıý – qazaqtyń ulttyq ádebi. Bizdiń úıde bul dástúr áli kúnge deıin úzilgen joq, otaǵasy óz balalarynan talap etti, quman men shylapshyn árdaıym daıyn turdy. Balalarym bata alyp, máz bolatyn, qazir olar da eseıip óz aldyna otaý tikti, endi nemerelerimizge úıretemiz dep oılaımyn, áli jastary jetpeı tur. Balany áýre qylyp keregi ne deıtinderdiń qarıalardy áýre qylýǵa uıalmaıtynyna ózim uıalamyn, qolǵa sý quıǵannan ol balanyń densaýlyǵyna zıan kelmeıdi ǵoı, kerisinshe telefonǵa telmirgen balany bir mezgil sergitýge, úlkenge ıilip qyzmet etýge baýlyǵan saýapty da paıdaly tárbıe emes pe, qazirgi jastardyń muny jaqtyrmaıtyn baıqap qalamyn, osy bir qarapaıym ǵana qyzmettiń ózi – bala úshin ómirlik sabaq, úlkender úshin qurmettiń belgisi dep baǵalaımyn».
Súleımen paıǵambardan qalǵan dástúr
Ańyzdarda qolǵa sý quıý dástúriniń tórkini Súleımen paıǵambarmen baılanystyrylady. Jeti jasar Súleımen patsha saraıyna kelgen júzdegen qonaqtyń qolyna sý quıyp, toqsan toǵyz túrli bata alǵany aıtylady. Onyń ǵumyrynyń uzaqtyǵyn, berekesin sol batamen baılanystyrady. Sol sebepti «Sý ıesi – Súleımen», «Súleımen de sý quıǵan» degen sózder halyq arasynda bekigen.
Bata – rýhanı kapıtal
Qazaqta: «Batamenen el kógerer» degen sóz tegin aıtylmaǵan. Buryndary alystan kelgen qonaq aýyldaǵy kórgendi qarıanyń úıine arnaıy kirip, batasyn alyp ketetin. Jolǵa shyǵarda, úlken iske bararda jasy kishiler aq tilek tilep, úlkenniń batasyn alatyn. Alaıda búginde osy dástúrdi kóp kerek qyla qoımaıtynymyz da, batany baptap, ulaǵatty sóz aıta alatyndardyń azaıǵany da ókinishti.
Qolǵa sý quıý – tek gıgıenalyq amal emes. Bul – úlkendi syılaýǵa, qyzmet etýge, batany qadirleýge, tazalyq pen ádepke úıretetin uly tárbıe. Balańyzdyń júregine ıman, boıyna izet darytatyn tamasha múmkindik. Úıge qonaq kelse, quman men shylapshyndy daıyndap, «Úlkenniń batasyn al!» dep baǵyt kórsetip otyrý – urpaqqa jasalǵan eń úlken ınvestısıa.
Ár nárseniń ádebi bar
Qolǵa sý quıýdyń 7 ádebine mynalar kiredi:
shylapshynǵa túkirmeý,
úlkennen bastaý,
eger qurmetpen kezek berse qabyl alý,
oń jaqqa qaraı aınaldyryp quıý,
sýdy qaıta-qaıta tókpeı ústine jýa berý,
sý quıýshynyń túregep turýy,
aýzyndaǵy sýdy tósekke jáne janyndaǵy kisilerdiń ústine shashyratpaı eppen qolymen tógý.