* Qazaqy paıym
Ótken joly jazǵanymyzdaı, jaýyn-shashyn, kúnniń kúrkiri, salqyndyq kórinis berdi.
Aýa raıy kúnde qubylýda. Almatynyń aspany uzaq kúnge bir jadyramaı qoıdy. Túske deıin kún kózi kórinse, tús aýa kókti bult búrkeıdi. Al keshke ótkinshi bolsa da, jańbyr nóserletip ótedi. Kóktem erte shyqqanymen, sharýaǵa da, qala turǵyndaryna da tym qolaısyz bolyp tur. Tabıǵattyń qubylmaly minezi baqsha daqylyn egý men kóshetteýge qolbaılaý bolyp otyr. Bazarda túrli daqyldyń kósheti daıyn, biraq olardy otyrǵyzǵanmen ary qaraı jetildiretin baqsha topyraǵy daıyn emes. Áli salqyn ári qatty...
Osymen bir mezgilde túz ańdarynyń kúıegi túsýi (kúıek) qatar júredi. Basqa atalýy: qyrkúıek. Bul kúzgi qyrkúıek emes. Ol úı janýarlarynyń ósip-ónýi. Bul bolsa túz ańdaryna arnalǵan. Amal kezinde birneshe kúnge sozylǵan sylbyr jaýyn bolady.
Burynǵy amal zertteýshilerdiń aıtýy boıynsha, osy aıdyń 17-sinen, ıaǵnı búginnen bastap amal kórinis beredi. Bul – ań tóldeıtin mezgil. Osy kezde kıikter tóldeıdi. Kıik qansha kóp bolsa da, olar 2-3 kúnniń ishinde-aq túgeldeı tóldep bolady. Munyń syry – eneleri kez kelgen quralaıdy emizip, baýyryna ala beredi. Kıik quralaıynyń dalada jetim, jalǵyz qalmaýy ári naýqannyń tez bitýi, mine osydan bolsa kerek. Kıiktiń aıta ketetin erekshe qasıetteriniń biri de osy.
Kıikterdiń tóldeýi eki-úsh kúnge ǵana sozylady dedik. Artynsha nóserli jańbyr jaýyp, sońy daýyldy jelge ulasady. Sol jaýynmen olar tazalanyp, jeldiń kúshimen laqtaryn órgizedi. Sýyq ta ekpindi jeldiń demeýimen jerden bir turyp ketken laq qaıtyp jatpaıdy, shapqylap kete beredi.
Mamyrdyń sońyna qaraı bolatyn óte sýyq jel jerdi keptirgenimen, aýany qatty sýytyp jiberedi. Sol kezde taý basyna bult tónip, aspan buzylady. Osyndaı sýyq kúnderdi «Quralaıdyń salqyny» dep ataǵan. Óıtkeni, osy jelge qarsy kıik óz quralaılaryn aıaqtandyryp, júgirtip, órgizetinin aıttyq. Qazaqtar «Quralaıdyń salqynyn» kútip, odan saqtanatyn bolǵan.
Bıyl «Quralaı» amaly jyldaǵydan erte kelgen sıaqty. Joǵaryda aıtqanymyzdaı, kóktemniń erte kelýiniń áseri bolar. Anda-sanda kún kóziniń jylt etip, birer kún shýaq shashqany bolmasa, aýa raıy áli jyly qalpyna túsken joq. Alataýdyń alyp shyńdarynda jatqan qar áli erigen joq.
Almatyda bıyl jemis aǵashtarynyń bári gúldep, artynsha túınektedi. Biraq kúnniń salqyndyǵynan boı jazyp kete almaı tur. Erte pisetini órik pen shıe. Sosynǵy kezek almanyki. Bir kún jel, kelesi kúni jańbyr, áıteýir, esebin taýyp, jemis aǵashynyń ósýine múmkindik berer emes. Bıyl almatylyqtar jarytyp jemis jeı almaıtyn shyǵar.
Qoldanystaǵy kúntizbe boıynsha, búgin mamyrdyń –18-i, aı esebinshe – 29-y, qazaqsha aıdyń –16-sy. Apta aıdyń ortasy men sońyn qamtyp tur. Jaýyn-shashyn, salqyndyq, kún kúrkiri bolýy ábden múmkin.
BABALAR BOLJAMY
Mamyrda:
*Kún erte kúrkirese, jańbyr mol bolady.
*Aı qoralansa, burshaq pen jańbyr jaýady.
*Qoqıqaz byltyrǵy uıasyna jumyrtqalasa, qurǵaqshylyq bolady.
*Eski uıasyn jóndep, bıiktetse, onda mamyr aıy jańbyrly bolady.