QR eńbek sińirgen qaıratkeri, «Qurmet» ordeniniń ıegeri Ǵaınıkamal Baıqoshqarova 85 jasqa toldy
Ǵaınıkamal Muqanqyzy Baıqoshqarova Áýezov teatrynyń dúrkirep turǵan kezinde 1974 jyly teatrdyń akterlyq quramyna qabyldanǵan. Oǵan Ázirbaıjan Mámbetov bastaǵan, teatrdyń altyn ǵasyryna aınalǵan kóshte eńbek etý baqyty buıyrdy. Sodan beri attaı elý jylǵa aıaq basypty. Bekzat bolmysty aktrısa talantty ári tańdaýly rejıserlermen eńbek etti.
– Teatr sahnasynda 100-ge jýyq rólderdi somdadym. Ár rejıserdiń spektákldi qoıýy, akterlarmen jumys isteý baǵyty san qyrly bolatyn. Uly qoıýshy-rejısser Ázirbaıjan Mámbetovtiń spektakline qatysý ǵana emes, repetısıalarynda bolýdyń ózi naǵyz baqyt edi. Ázekeńniń repetısıalary týraly qoıyn dápterime kóp jazǵanmyn da. Ázekeń sahnaǵa quddy bir ǵarysh sıaqty qaraıtyn. Daıyndyq bastalǵanda erekshe kóńil kúıge túsetin. Kórnekti rejıser keıipkerlerdiń kostúm, kıim kıisi, júris-turysy, bári óz deńgeıinde saı bolýyn talap etti. Kishkentaı detalǵa deıin talqylady. Uzaq daıyndalyp, osynyń bárin boılaryna sińirgen akterlar da bar jan-tánimen daıyndaldy. Mundaı repetısıalardan ótý, sondaı rólder oınaý arman ǵoı! Ázekeń búkil teatr qamyn oılaıtyn. Bizder tipti teatrǵa jaqyndaǵanda Mámbetovtiń rýhyn sezinetinbiz. Boıyńdy birden jıyp alasyń. Sol kezderde Ázirbaıjan Mámbetov qatań tártipti talap etetin, – deıdi Ǵ.Baıqoshqarova.
Ǵaınıkamal apaı Ázirbaıjan Mámbetovtiń qoıǵan spektáklderinde kóptegen rólderdi somdaǵan. Solardyń biri – «Qozy Kórpesh – Baıan sulý», «Qobylandy», «Aq keme», «Kóktebedegi kezdesý», «Beý, qyzdar-aı!», «Qaragóz», «Ǵasyrdan da uzaq kún», «Kemeńger men kóleńkeler», «Abaı» jáne t.b. rólderdi somdaǵan.
«Sh.Aıtmatovtyń «Aq kemesi» boıynsha Ázekeń qoıǵan spektáklde Gúljamaldyń rólin oryndadym. Qoıylymdy Ázekeńniń týǵan ápkesi Aqqaǵaz Mámbetova apaı kóripti. «Sen spektákldiń yrǵaǵyna dál túsesiń. Rıtmdi keremet sezinesiń. Sahnada oınamaısyń, ómir súresiń», – dep maqtady. Ról árqalaı shyǵady ǵoı. Sol kúni erekshe shyqsa kerek. Sahna seriktesterimmen qashanda jaqsy, syılastyq qarym-qatynasta boldym, áli de solaı. Adamdar bir-birimen jarasymdy, garmonıaly qarym-qatynasta bola bilýi – mádenıet», – deıdi aktrısa.
Qaısar minezdi qazaq qyzy
Ǵaınıkamal apaıdyń balalyq shaǵy qıyrdaǵy qazaq aýylynda ótti. Ákesi Muqan Baıqoshqaruly men anasy Gúlfarıda Musataıqyzynyń ómiri de ónegeli. Ol zamanda teledıdar joq. Aýylǵa ara-tura kıno ǵana kelip turady. Onda da kileń orys tilinde. «Brodıaga», Gospadın 420» sıaqty úndilik fılmder.
Degenmen, ómirdiń óz zańdylyǵy bar. Keıipkerimiz alpysynshy jyldardyń basynda, ol kezde ekiniń biriniń qoly jete bermeıtin Almaty Medısına ınstıtýtyna túsken. Alaıda, úsh jyl oqyǵannan soń ony tastap ketedi. Sebebi, áldebir gazetten «Konservatorıanyń akterlar daıyndaıtyn bólimine «Hadısha Bókeeva akterlar qabyldaıdy» degen habarlandyrýdy oqıdy. Osylaısha jas boıjetkenniń kóńili nildeı buzylady. Sol kezde teatr dırektorynyń orynbasary bolyp isteıtin jaqyn aǵasyna keledi de: «Aǵa, meniń dáriger emes, aktrısa bolǵym keledi» dep ishki syryn aqtarady. Instıtýtta oqyp júrgen qaryndasynyń bul sózi aǵasyna onsha unaı qoımaıdy. «Odan da bastaǵan oqýyńdy bitirmeısiń be?» degen sóz estıdi. Degenmen, mundaıda betten qaıtsa, onyń nesi qaısarlyq? Jas boıjetken alǵan betinen qaıtpaıdy.
Osylaısha aǵasy qaryndasyn Farıda Sháripovanyń aldyna alyp keledi. Farıda apasy Shyńǵys Aıtmatovtyń «Ana – Jer-Ana» dramasyndaǵy Tolǵanaıdyń «Qus joly» monologyn jattap alýǵa keńes beredi. Sol jerde-aq aktrısa bolýdyń keıbir álipbıimen tanystyrady. «Biraz daıyndalyp, alyp kel» dep shyǵaryp salady. Osy bir tyrnaqaldy qadamnan soń álgi aǵasy Ǵaınıkamaldy Sábıra Maıqanovaǵa alyp barǵan. Medınstıtýtty oqyp jatqan qyzdyń oqýyn tastap, aktrısa bolamyn degen nıetin Sábıra apasy da onsha quptaı qoımaǵan. Aqyry Ǵaınıkamal qyz bul sózge de toqtamaıdy. Degenmen, qazaq ónerinde esimderi altyn árippen jazylǵan osy eki aktrısa apasynyń batasy darydy ma, Ǵaınıkamal akterlyq bólimge túsip ketken.
Eń qyzyǵy, osy bir tustarda jas qyzdyń oıy kınematografıa salasyna da aýǵan. Kóp uzamaı óz aqshasymen aıdy aspannan shyǵaryp, Máskeýdegi VGIK-ke oqýǵa túsýge jol tartady. Alaıda, boıjetkenniń armany oryndalmady. Sol kezde Máskeýde Hİİ halyqaralyq kınofestıval ótip jatqan bolatyn. Sondyqtan VGIK-tiń qabyldaý emtıhandary keıinge qaldyrylypty. Bul jańalyqqa qapa bolǵanymen, Ǵaınıkamal oljasyz emes edi. Ótkirliginiń arqasy bolar, Máskeýdegi kınofestıvalǵa kelgen, qasyna ataǵy dardaı óner tarlandarynyń ózi jolaı almaıtyn, ataǵy aıdaı álemge tanymal Radj Kapýr, Marına Vladı sıaqty akterlarmen súretke túsip, qoltańba alady.
Osylaısha ol Qurmanǵazy atyndaǵy Óner konservatorıasynyń akterlyq fakúltetin Hadısha Bókeevanyń tálimgerligimen 1965–1969 jyldar aralyǵynda Áshirbek Syǵaı, Quman Tastanbekov, Rahılám Mashýrova, Áshiráli Kenjeev sekildi belgili óner qaıratkerlerimen birge bitirgen.
Kásibı sheberligi erekshe
Ǵaınıkamal Muqanqyzy ómir boıy ózin babynda ustaǵan jan. 49 jasynda Muhtar Áýezovtiń «Qaragóz» spektakliniń bas keıipkeri on ekide bir gúli ashylmaǵan Qaragózdi oınaý baqytyna ıe bolǵan.
– Menińshe, teatr jáne kıno aktrısasy udaıy sergek, babynda bolýy shart. Personajyńmen birge qaıǵyrasyń, birge azap shegesiń. Sonyń obrazyna enesiń. Sondyqtan ózimniń keıingi jas býynǵa únemi somdaǵan rólińe sergek bol deıtinim osy, – deıdi Ǵaınıkamal Muqanqyzy.
Ǵaınıkamal apaıdyń babynda bolǵanynyń arqasynda «Qaragózdi» sahnadan tamashalaǵan nebir adamdardyń birde-biri jas aıyrmashylyǵyn baıqamaǵan. Tipti, personajǵa sáıkespeýshilik taba almaǵan desedi. Teatr synshylarynyń pikirinshe, Qaragóz obrazyn Ǵaınıkamal Baıqoshqarova sheber somdap shyǵarǵan. Bul da bolsa aktrısanyń kásibı sheberligin kórsetse kerek.
– «Qaragóz» rólin somdar aldynda Ǵaınıkamal menimen aqyldasyp, óz oılaryn aıtyp, kóp pikirlesip júrdik. Sonda men onyń taǵy bir qasıeti – asa zerektigin baıqadym. «Qaragóz» rólin ol, eń aldymen, teatrdyń Kórkemdik keńesinde kórsetti. Sol joly keremetteı jaınap kelgenin, naǵyz Qaragózdi tanytqanyn umytpaımyn. «Qaragózdi» kórermen qaýym da asa jaqsy qabyldady, – deıdi Zámzágúl Sháripova.
«Jyl aktrısasy» atandy
Ǵaınıkamal Baıqoshqarova óziniń 80 jyldyq mereıtoıyn Semeı qalasy Aıagóz aýdanynda atap ótti. Aktrısanyń jerlesterimen kezdesýge kelgeni Semeı tórindegi aıtýly oqıǵa boldy. Shyǵys jurtshylyǵy óner adamdaryn poıyzdan túser sátte qarsy alyp, áserli ánderin shyrqap, tátti taǵamdaryn usynǵan. Ǵaınıkamal Baıqoshqarovanyń ómirdegi, ónerdegi áriptesteri arnaıy kelip, Abaı teatrynda «Otyz ulyń bolǵansha...» spektaklin sahnalady. Qoıylym bastalmas buryn teatr ujymy BAQ ókilderimen júzdesip, óner álemi, oqıǵalardan túıgen oı-pikirlerin ortaǵa saldy.
– Týǵan jerime araǵa 50 jyl salyp, at basyn burý baqyty buıyrypty. Meniń eń aldymen, mereıtoıymdy týǵan jerimde ótkizýge kelgende Semeıimniń Abaı oblysynyń ortalyǵy mártebesin ıelenip, damý jolyna túskenin kórip, qýanyp otyrǵanymdy aıtqym keledi. Óıtkeni, Semeı qashanda qazaqqa uly Abaıdyń, Shákárimniń jáne qazaq ádebıetine izin qaldyrǵan Muhtar Áýezovtiń izi qalǵan qala retinde qasterli. Sondyqtan men endigide qalanyń da, jalpy týǵan topyraǵymnyń da bolashaǵy zor dep oılaımyn. Osylaı qurmet-qoshemetpen bizdi qarsy alyp, shynaıy yqylas nıetin tanytyp otyrǵan Abaı oblysynyń ákimdigin jáne Mádenıet basqarmasynyń qyzmetkerlerine alǵys bildiremin, – dedi mereıtoı ıesi.
Osy rette aıta keterligi, qazaq teatr jáne kıno ónerinde ózindik qoltańbasyn qalyptastyrǵan, halyq qurmetine bólengen daryndy aktrısanyń esimin ózi týyp-ósken óńirdiń teatryna nege bermeske degen oı keldi.
Sahna sáni Ǵaınıkamal Baıqoshqarova kınoekranda az kóringen joq. 30-dan asa kórkem fılmge túsip, árqıly beıneler jasaǵan. Daryndy aktrısa túsken fılmderdiń arasynda eki birdeı «Qarashańyraq» bar. Bireýi – melodrama, ekinshisi – teleserıal. Mazmundy da tartymdy fılmderdiń qatarynda 1974 jyl túsirlgen «Báısheshekter» aǵylshyn tili muǵalimi (rej. J.Báıtenov), «Shuǵa» («Anna Karenına» jelisimen) túsirilgen (rej. D. Ómirbaev), 2015 jyly túsirilgen «Jańa qonys» ana rólinde (rej. J.Momyshev), «Qyryq jeti balanyń anasy» – Ámına apaı (rej. O.Nurbaı) t.b. rólderin somdaǵan. Budan bólek, 2014 jyly jaryqqa shyqqan «Qara shańyraq» teleserıalyndaǵy Gaýhar ana róli. Gaýhar ana aktrısanyń búgingi qazaq áıeli, anasy, enesi qandaı bolý kerek degenge ózinshe bergen kórkemdik jaýaby boldy. Oıǵa shomǵan kúnder, keshter, mańdaı ter beker ketken joq. Telehıkaıalar reıtıńinde otandyq kórermender aktrısa Ǵaınıkamal Baıqoshqarovany «Jyl aktrısasy» dep atady. Shyǵarmashylyq babyndaǵy aktrısa búginde de birneshe serıal men fılmderge túsip júr.
Óner joly sahnaǵa, óz kásibine degen úlken mahabbatpen, jasampaz kúsh-qajyrmen, taza júrekpen nárlengen aktrısanyń ónegeli ómiri jas urpaqtyń jadynda máńgi saqtalary sózsiz.