Osy aptada Qytaıdyń eń joǵary bılik ókilderindegi aýys-túıis jurt nazaryn aýdartty. Bir aıǵa jýyq eshbir aqparat quraldarynan kórinbeı ketken Qytaı Syrtqy ister mınıstri Sın Gannyń laýazymynan alynǵany aqyry málim boldy. Onyń SİM jetekshisi bolǵanyna da kóp ýaqyt bolǵan edi. Eń joǵary laýazymdy tulǵalardyń qyzmetten qýylýy Qytaıda tym sırek bolatyndyqtan, Beıjińdegi bul aýys-túıis túrli pikir týdyryp jatyr.
Resmı Beıjiń Sın Gannyń qyzmetinen alynyp, onyń ornyna burynǵy SİM jetekshisi Ýań Idiń qaıta taǵaıyndalǵanyn 25 shilde málimdedi. Qytaı Halyq ókilderiniń seısenbideg otyrysynda osyndaı sheshim qabyldanǵan. Qytaı basshysy Shı Jińpiń (Sı Szınpın) ózi ósirgen kadrdy joǵary bılik ortasynan ketiretin sheshimge qol qoıdy. Biraq, Qytaı ortalyq bıligi bul sheshimniń sebebi týraly naqty eshteńe aıtpady.
Oǵan deıin qytaılyq jáne ózge sheteldik áleýmettik jelide Sın Gan jaıynda túrli qaýeset jeldeı esken. Onyń Phoenix telearnasynyń jýrnalısi Fý Sáotánmen jasyryn qarym-qatynasy bolǵany jaıynda, tipti zańsyz nekeden týǵan balsy AQSH-ta ómir súrip jatqany týrasynda da shyn-jalǵany aralas málimetter taraǵan. Tipti, Sın Gan Qytaıdyń syrtqy saıasatyna qatysty mańyzdy qujattardy Qurama Shtattarǵa bergen, ony Reseıdiń barlaý qyzmeti anyqtaǵan degen de málimetter boldy. Bunyń bári resmı túrde rastalmady. Súıtse de, kóptegen sarapshylar Sın Gannyń qyzmetten qýylýyna saıası senimsizdik basty sebep dep sanaıdy.
Qytaı basshysynyń bedeline keri áser etýi múmkin
Biraqatar sarapshylar, Qytaı SİM basshysynyń qyzmetten ketýi Shı Jińpińge degen ishki-syrtqy senimdi álsiretti dep sanaıdy. Bylaısha aıtqanda, bul Qytaı júıesine jáne basqa elderge Shı ulttyq qaýipsizdiktiń mańyzdy máseleleri boıynsha túbegeıli durys sheshim qabyldamaı bermeıdi degen mándi túsindirdi. Demek, Sın Gan oqıǵasy Qytaı basshysynyń ishki-syrtqy bedeline aýyr soqqy berdi.
Qazirgideı syrtqy saıasat boıynsha aýyr syndarǵa tap bolyp otyrǵan tusta, týra Syrtqy ister mınıstrliginiń jetekshisi bolǵan tulǵanyń sońynan túrli «bylyqtyń» shyǵýy Beıjiń bıligine degen ishki senimge tikeleı áser eteri anyq. Bul endi bir jaǵynan Shıdiń sheshim qabyldaýda óz túısigine jáne ózine senimdi degen az ǵana adamdardyń keńesine súıenetinin kórsetkendeı boldy. Sebebi, Sın Gannyń Qytaı OK deńgeıindegi joǵary laýazymǵa jetýi tym tez bolǵan tulǵa. Onyń bul orynǵa jetýi tek Shıdiń sheshimderimen qatysty boldy. Osynyń ózi Qytaıdyń ishki jáne syrtqy saıasatynda kóptegen sáıkessizdiktiń bar ekenin uǵyndyrdy.
Otandyq taldaýshylar pikiri
Qytaıdaǵy bul qatarly oqıǵalardy udaıy baqylap, saraptap otyratyn jýrnalıs Erlan Mazannyń pikiri mynadaı:
«Meniń oıymsha, Sı-diń eń senimdi adamdarynyń biri retinde, eger onyń AQSH tyńshysy retindegi “qylmysy” shynymen dáleldenetin bolsa, onda bul “Kún kósem” úshin jaıly bola qoımas. Sebebi, bul saıası elıta ortasynda Sı-diń bedelin túsiredi, nemese eń senimdi nókerin qorǵap qala almaıtynyna jurt kózi jetse, joǵarǵy bılik aınalasyndaǵy ymyrasyz saıası tartystar taǵy ýshyǵýy múmkin. Aınalyp kelgende, saıası júıedegi jabyqtyq Qytaı saıasatyna belgisizdik pen turaqsyzdyq sıpat beredi. Bildeı mınıstrdiń aı boıy ushty-kúıli joǵalýy, onyń sebebi týraly naqty, dáleldengen, tushymdy túsinikteme jasalmaýy, jasy jetpiske jetken eski dıplomat Van I-dyń qaıtadan SİM bolyp taǵaıyndalýy, osynyń bári joǵarǵy elıta tóńireginde bolyp jatqan “jumbaq jaǵdaılar” jaıly kúdikti órshitkendeı. Ol dáleldenbeıtin tuspaldardyń jasalýyna ákelip soqty. Bir qaraǵanda bul aqylǵa syımaıtyn jaıt, biraq, qytaılyq qoǵamda bul ersi sanalmaıdy, sebebi, Qytaıda ımperatorlardyń ómiri men saraı saıasaty myńdaǵan jyldar boıy osylaı qupıalandyrylyp keldi ǵoı».
Al, bizdiń shamalaýymyzsha, Qytaıdyń joǵary bılik elıtasyndaǵy bundaı «bylyq» alda taǵy qaıtalanýy múmkin. Onyń ózi kóp nárseni bildiredi. Al, qaıta taǵaıyndalǵan mınıstr Ýań I da bul orynda uzaq otyrýy ekitalaı. Ol qazirge deıin QKP-nyń Syrtqy ister komıtetiniń jetekshisi bolyp otyrǵan. Ári, Taıýan (Taıvan) máselesine qatysty onyń ustanymdary Shı Jińpińmen birdeı bola qoımaýy múmkin. Sondyqtan, aldaǵy ýaqytta Qytaıdyń syrtqy saıasat boıynsha kadrlyq aýys-túıister qaıtalanýy yqtımal.