Islam dininde qasıetti eki meıram bolsa, sonyń biri – Qurban aıt. Qurban shalý sonaý Ibrahım paıǵambar dáýirinen bastaý alady
Qurban degenimiz ne
Qurban sózi arab tilinde «jaqyndaý» degen maǵynany bildiredi, ıaǵnı jasaǵan saýap ister arqyly júrekti tazartyp, Allaǵa jaqyndaı túsý. Al aıt – mereke, meıram, qýanysh degen sóz.
Qurban aıt kúnderi musylmannyń atqaratyn eń jaqsy isi – qurbandyq shalý. Osy arqyly pende Alla Taǵalaǵa jaqyn bolady, kúnálary keshiriledi.
Alla Taǵala qasıetti Quran Kárimde: «Rabbyń úshin namaz oqy jáne qurban shal» – dep buıyrǵan.
Qurban aıttyń shyǵý tarıhy
Islam dinindegi basty merekeniń tarıhy erte zamannan bastaý alady.
Alla Taǵala Ibrahım paıǵambarǵa synaq retinde óziniń súıikti uly Ismaıldy qurbandyqqa shalýdy buıyrady. Ákesi men balasy Jaratýshynyń buıryǵyna qarsy kelmeı, ámirdi oryndamaqshy bolady. Synaqtan súrinbeı ótken ákesi men balasynyń taqýalyǵyna, adaldyǵyna Alla Taǵala rıza bolyp, Óz quzyrynan qurbandyq ornyna qoshqar túsirgen. Sodan beri Allanyń razylyǵy úshin qurbandyq shalý dástúri jalǵasyp keledi.
Qurban shalý arqyly pende Allanyń ámirine boısunýdy, ár iste sabyrlyq saqtaýdy úırenedi.
Qurban aıt 2023 jyly qashan bastalady
Qurban aıt – Oraza aıttan keıin 70 kún ótken soń keletin meıram. Musylman qaýymy Qurban aıtty qatarynan úsh kún toılaıdy.
Qazaqstan zańnamasy boıynsha Qurban aıttyń birinshi kúni – demalys. Bıyl Qurban aıt 28, 29, 30 maýsym kúnderi atalyp ótedi.
Kimder qurbandyq shalady
Hanafı mázhaby boıynsha qurban shalý baı, azat, balıǵat jasyna tolǵan, aqyldy, jolaýshy bolmaǵan musylmanǵa – ýájip.
Bul jerde baı dep Qurban aıt kúni óziniń jáne otbasynyń negizgi qajetteliginen artyq mal-dúnıesi zeket nısabyna jetken (85 gram altyny, 40 qoıy, 30 qara maly nemese 5 túıesi bar) adamǵa aıtylady.
Nısap mólsherinde artyq qarajaty bolmasa da, kedeı musylman kisiniń qurban shalýyna bolady.
Jalpy Hanafı mázhabynda qurban aıtta shamasy jetkenderge qurban shalý – ýájip.
Qurban aıtta ne isteý kerek
Meıramnyń birinshi kúni musylmandar erterek turyp, jýynyp, taza kıimin kıip, hosh ıisti átirin seýip, meshitke aıt namazyna keledi. Aıt namazyn oqyp bolǵannan keıin bir-birin Qurban aıtpen quttyqtap, qushaq jaıyp, ókpe-renishi bolsa keshirip, tatýlasady.
Oraza aıt namazynda tańerteń meshitke barar aldynda úıden qurma sekildi taǵamdardan dám tatyp shyqqan abzal bolsa, Qurban aıtta, kerisinshe, nár tatpaı shyqqan durys. Óıtkeni paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) sol kúngi orazasyn jańa soıylǵan qurban etimen ashqandy qup sanaǵan.
Aıt namazynan keıin shamasy keletin musylmandar Allanyń razylyǵy úshin qurbandyq shalady. Onyń etin turmysy tómen otbasylarǵa taratady. Sadaqa beredi.
Qurbandyqqa qandaı mal shalynady
Qoı, eshki, sıyr jáne túıe maldaryn ǵana qurbandyqqa shalýǵa bolady. Qurban retinde shalynatyn qoı jáne eshki kem degende bir jasar, sıyr eki jasar, túıe bes jasar bolýy kerek. Alty-jeti aılyq toqty bir jasar qoı sıaqty semiz, etti bolsa, qurbandyqqa shalýǵa jaraıdy. Qoı men eshkiniń erkegin, sıyrdyń urǵashysyn shalý abzal.
Qoı nemese eshkini tek bir adam qurban retinde shala alady. Al sıyr nemese túıeni ıaǵnı, iri qarany bir kisiniń jalǵyz ózi úshin shalýyna bolady. Sondaı-aq jeti kisige arnap, ortaq shalýyna bolady. Qurbandy ortaqtasyp shalǵan ýaqytta árbir adam qurban shalý nıetimen ortaqtasýy kerek. Bir kisi qurban úshin, al ekinshi bir kisi tek qana etin alý nıetimen ortaqtassa, shalynǵan mal barlyq ortaqtar úshin qurban bolyp eseptelmeıdi.
Qurbandyqqa jylqy shalýǵa bolmaıdy.
Qurbandyqqa qandaı maldy shalýǵa bolmaıdy
Qurbandyqqa bir nemese eki kózi soqyr mal, qurban shalý ornyna óz betinshe jetýine shamasy jetpeıtin aqsaq mal jaramaıdy.
Sonymen qatar tisiniń kóbi joq, múıizderiniń biri synǵan mal qurbandyqqa shalynbaıdy. Tym álsiz mal men quıryǵynyń jartysynan kóbi joq jáne qulaǵy joq mal soıylmaıdy. Las nársemen tamaqtanyp júrgen mal da qurbandyqqa jaramsyz.
Qurbandyq shalý ýaqyty
Qurbandyq shalýdyń belgili ýaqyty bar. Qurbandyqty odan aldyn nemese keıin shalýǵa bolmaıdy. Ýaqytynan buryn shalǵan qurbandyq óz otbasy úshin soıylǵan mal ispetti. Ol qurbandyq bolyp eseptelmeıdi. Al ýaqytynan keıin shalsa, onyń etin sadaqa etý ýájip bolady, odan ózi jemeıdi.
Qurban shalýdyń ýaqyty Qurban aıttyń birinshi kúni aıt namazynan keıin bastalyp, aıttyń úshinshi kúni kún batqanǵa deıin jalǵasady.
Qurbandyq shalý duǵasy
Qurban retinde shalynatyn mal qubylaǵa qarata jatqyzylyp, duǵa retinde myna aıat oqylǵan abzal: «Inna salatı ýa nýsýkı ýa mahıaıa ýa mámátı lılláhı Rabbıl ‘alamına lá shárıka láh».
Maǵynasy: «Meniń namazym da basqa ǵıbadattarym, ómirim de, ólimim de búkil álemderdiń Rabbysy bir Allaǵa arnalady. Onyń esh serigi joq».
Odan keıin: «Allahý ákbar, Allahý ákbar lá ılaha ıllallahý, ýAllahý ákbar, Allahý ákbar ýa lıllahıl-hamd» – dep, tákbir aıtyp, "Bısmıllahı, Allahý ákbar» – dep baýyzdalady.
Tek qana qurbannyń ıesiniń ǵana «Bısmıllahı, Allahý ákbar» – deýi jetkilikti emes. Qurbandy baýyzdaǵan adam da «Bısmıllahı, Allahý ákbar» – deýi kerek. Ádeıi umytpastan «Bısmıllah» dep aıtpasa, qurbannyń etin jeýge bolmaıdy. Óıtkeni, Allanyń aty aıtylyp, baýyzdalmaǵan maldyń etin jeý – haram.
Qurbannyń ıesi qurbandy baýyzdaıyn dep jatqan qasaptyń qolynyń ústine qolyn qoıyp, birge baýyzdasa, ekeýi de «Bısmıllah» dep aıtýy kerek. Soıylatyn mal qurban nıetimen baýyzdalýy shart.
Maldyń jany shyqqannan keıin baryp qana terisi sypyrylady. Jany shyqpaı jatyp basyn kesip alyp tastaý nemese terisin sypyrý – mákrúh.
Qurban aıt qalaı toılanady
Qurban aıt namazynan keıin barlyq musylman aǵaıyn-týystarǵa, dos-jarandary men kórshi-qolańǵa «Aıt qabyl bolsyn!» aıtyp, aıtshylaıdy. Úılerge kirip, quran oqyp, tilek tileıdi.
Bir-birine syılyq berip, merekelik kóńil-kúıde júredi, aıttyq suraıdy. Qazaq aıt merekesimen quttyqtap, aıttyq suraǵan jannyń betin eshqashan qaıtarmaǵan.
Renjisip qalǵan adamdar bir-birinen keshirim surap, qaıta tabysady. Ár shańyraqta qazan asylady, baýyrsaq pen shelpek pisirip, mol dastarqan jaıylady.
Syrqat kisilerdiń kóńilin suraý, jetim-jesir, muń-muqtajdarǵa qol ushyn berip, olarǵa aıttyń qýanyshyn sezdirý de saýaby mol iske jatady.
Qurban aıtta aýyz bekitýge bola ma
Qurban aıtqa bir kún qalǵanda oraza ustaýdyń mańyzy zor. Iaǵnı, Zúl-hıdja aıynyń 9-shy juldyzynda bolatyn Arapa kúni aýyz bekitýge bolady. Al aıt kúnderi oraza ustaýǵa sharıǵatymyz ruqsat etpeıdi.
sputnik.kz-ten alyndy