Kanada men Ulybrıtanıada bul dástúr «Krıs Kındl», Brazılıada – «Qupıa dos», Ispanıada – «Kórinbeıtin dos», al Eýropanyń keıbir elderinde «Polıanna» dep atalady, al bizge jaqsy tanys ataýy – Qupıa Santa.
Sońǵy jyldary osy oıyn Qazaqstanda da keńinen tarala bastady. Qupıa túrde jańa jyldyq syılyq almasý dástúrin úlken otbasylar, dostar, áriptester arasynda jıi uıymdastyrady. Oıynnyń basty eki erejesi bar:
syılyqtyń baǵasy aldyn ala kelisilýi kerek jáne syılyq berýshiniń kim ekeni qupıa saqtalýy tıis. Al qalǵany qıaldyń erkinde.
Qupıa Santanyń kóptegen qyzyqty nusqalary bar, tipti álemniń túkpir-túkpirindegi adamdardy biriktiretin halyqaralyq aksıalar da uıymdastyrylady. Qazir qazaqstandyqtarǵa jaqsy tanys Treds jelisinde de osy oıynnyń qatysýshylary kóp. Jelide bir-birine jazylǵan jurt mereke qarsańynda kartalarynyń nómirin jazyp qaldyrady da bireýi sol shotqa aqsha aýdarady.
Bul oıyn qalaı paıda boldy, oǵan HH ǵasyrdyń basyndaǵy balalar jazýshysy jazǵan romanynyń qandaı qatysy bar jáne «Qupıa Santa-ury» degen ne ekenin tolyǵyraq baıandaımyz.
Alǵashqy Santa kim bolǵan?
Bul merekelik fleshmobtyń shyǵý tegi týraly birneshe boljam bar. Sonyń birinde qupıa túrde syılyq taratý dástúri HH ǵasyrdyń sońynda AQSH-ta paıda bolǵan delingen. Al alǵashqy Qupıa Santa retinde Mıssýrı shtatynan shyqqan mıllıoner Larrı Stúarttyń aty atalady. Ol 25 jyldan astam ýaqyt boıy Rojdestvo qarsańynda muqtaj jandarǵa jasyryn túrde aqsha taratqan. Sol úshin halyq ony «Santa» dep atap ketken. Larrı Stúart óziniń kim ekenin ómiriniń sońynda, aýyr dertke shaldyqqanyn bilgende ǵana jarıa etken. Ol adamdardy osy ıgi isti jalǵastyrýǵa úndep, sonyń nátıjesinde Qupıa Santa ıdeıasy búkil álemge taraǵan.
Kezdeısoq Qupıa Santa
Munyń ereksheligi – barlyǵy tolyq qupıa saqtalady. Iaǵnı, kimniń syılyq beretinin de, kimnen alatynyn da eshkim bilmeıdi. Ol úshin eki jıyntyq kartochka daıyndalady. Ár kartochka nómirlenip, eki bólek topqa bólinedi. Qatysýshylar eki kartochkadan alady: bireýi – ózi syılyq beretin nómir, ekinshisi – ózi alatyn nómir. Belgilengen kúni barlyq syılyqtar nómirlenip, bir jerge qoıylady. Ár adam ózine tıesili syılyqty taýyp alady.
«Konspırologıalyq Santa»
Bul nusqa ásirese bir-birin jaqsy tanymaıtyn úlken ujymdarǵa óte qolaıly. Munda qatysýshylar ázilge toly «qupıa odaqtar» qurady. Bir top jasyryn túrde belgili bir adamǵa syılyq daıyndaıdy, keıin bul tizbek basqa qatysýshylarǵa qaraı jalǵasady.
Mundaı oıyndy onlaın formatta jabyq chattar arqyly uıymdastyrý yńǵaıly. Proses barysynda adamdar kóp sóılesip, ázildesip, ortaq ıdeıalar usynyp, bir-birin jaqynyraq tanı túsedi.
Qupıa Santa – bul jaı ǵana syılyq almasý emes, jyly emosıa, kútpegen qýanyshpen adamdardy jaqyndastyratyn erekshe dástúr. Jańa jyl qarsańynda bul oıyndy túrlendirip oınaý merekeni burynǵydan da este qalarlyq etedi.
Jahandaný jarıa bolǵaly qazaq eli de álemde bolyp jatqan úderisterden tys qalǵan emes. «Ár eldiń salty basqa» degendeı, álemniń usynǵanyn bas ızep qabyldaı berýdiń de keıde keri áseri bolyp jatady. Mereke qarsańynda QMDB «Qupıa Santa» oıynyna qatysty pikir bildirdi:
Dinı basqarmanyń málimetinshe, bul uǵym ıslam dininde de, qazaqtyń ulttyq salt-dástúrinde de kezdespeıdi. QMDB ókilderi ózge mádenıetke tán túsinikterdi qabyldap, nasıhattaǵannan góri, adam men adamdy jaqyndastyratyn ulttyq dástúrler men ıslam qundylyqtaryn dáripteý mańyzdy ekenin atap ótti.
«Bizdiń dinimizde de, salt-dástúrimizde de «Qupıa Santa» degen túsinik joq. Ulttyq qundylyqtar men ıslam qaǵıdalaryn alǵa shyǵarý áldeqaıda oryndy», delingen Dinı basqarmanyń jaýabynda.
Sonymen qatar QMDB ókilderi mundaı oıyndar mereke kezinde ishimdik ishý, er men áıeldiń erkin aralasýy nemese sharıǵatta tyıym salynǵan ózge de árekettermen qatar júrse, bul quptalmaıtynyn eskertti.