Jyl aıaǵyna taıaǵanda jańa jyldy qarsy alýǵa kópshilik erterek qamdana bastaıdy. Dastarhanǵa qajet azyq-túlik tizimin tizip, úıdi de sándeýge kirisedi. Bıyl jańa jyldyq dastarhanǵa qajet dúnıelerdi alýǵa qansha qarajat ketedi? Aqshamnews.kz tilshisiniń esepteýine súıenip, qarjylaı josparlaýyńyzdy jeńildetip kórińiz.
Aldymen ne ázirleıtinimizdi shesheıik…
Jańa jyldyq búdjetti naqty josparlaý úshin eń aldymen dastarhan mázirin bekitip alǵan durys. Biz esepteýde kópshilik jıi ázirleıtin ári toıymdy taǵamdardy negizge aldyq: shamamen "podshýba", "olıve" salattary, baýyrsaq, samsa, quımaq, negizgi as retinde mantyny, taýyq pen qazyny, sondaı-aq, jemis-jıdek pen desertterdi tizimge alyp kórelik.
Osy mázirdi yńǵaıly bolý úshin úsh bólikke bólip qarastyraıyq:
1) Salattar (sýyq taǵamdar):
-
"Podshýba" salaty: tuzdalǵan maıshabaq, qyzylsha, kartop, sábiz, pıaz, maıonez.
-
"Olıve": kartop, sábiz, jumyrtqa, shujyq nemese et, tuzdalǵan qıar, jasyl burshaq, maıonez, dámdeýishter.
2) Ystyq taǵamdar men qamyr ónimderi:
-
Manty: un, sý, tuz, et (sıyr/qoı), asqabaq, pıaz, burysh.
-
Samsa: un, maı (sary maı/margarın), et, pıaz, tuz, burysh.
-
Baýyrsaq: un, sút/sý, ashytqy, jumyrtqa, qant, tuz, ósimdik maıy.
-
Quımaq: un, sút, jumyrtqa, qant, tuz, ósimdik maıy.
3) Qosymsha dastarhan:
-
Negizgi et: taýyq, qazy.
-
Jemis-jıdek: mandarın, apelsın, ananas, alma, banan, júzim, anar, kıvı (qalaýyńyzǵa qaraı).
-
Desertter: tort/pırog, pishináı, shokolad-kámpıt, keptirilgen jemister, jańǵaq.
Osy tizim – ortasha otbasyǵa arnalǵan "klasıkalyq" jańa jyldyq mázir. Eger qonaq kóp bolsa, tek kólemin kóbeıtý jetkilikti (quramy ózgermeıdi).
Kerek azyq-túliktiń sýpermarkettegi ortasha baǵasy qansha?
Naqty baǵa dúkenge jáne qaladaǵy usynysqa baılanysty ózgeretini belgili. Sondyqtan bul bólimdi "qansha túrli azyq-túlik kerek?" jáne "qaı sanatqa kóbirek búdjet kerek?" degen logıkamen quryp otyrmyz.
Esepteýge yńǵaıly bolý úshin azyq-túlikti 6 sanatqa bólip jazyp shyqtyq:
1) Kókónis pen bazalyq ónimder
-
Kartop, sábiz, qyzylsha, pıaz
-
Qıar (tuzdalǵan/marınadtalǵan)
-
Kók shópter (askók, aqjelken)
-
Sarymsaq, lımon (qosymshaǵa)
Bul sanat "podshýba" men "olıvege" jáne garnır-qosymshalaryna ketedi. Kólemi kóp bolǵanymen, kóbine baǵasy qoljetimdi.
2) Et jáne et ónimderi
-
Et (manty + samsa úshin: sıyr/qoı)
-
Taýyq (qýyrýǵa/pisirýge)
-
Qazy
-
"Olıve" úshin shujyq nemese taýyq eti
Dastarhannyń eń qymbat bóligi ádette osy sanat bolady. Ásirese qazy, ettiń sapasyna qaraı baǵa qatty qubylady.
3) Sút ónimderi men jumyrtqa
-
Jumyrtqa (olıve + quımaq+ baýyrsaqqa)
-
Sút (quımaq/qamyrǵa)
-
Qaımaq (mantyǵa, soýsqa)
-
Sary maı/margarın (samsa qamyryna)
Bir qaraǵanda usaq kórinedi, biraq birneshe taǵamǵa birdeı ketetindikten, chekke áser etedi.
4) Un-toqash jáne qamyrǵa kerek azyq
-
Un (manty + samsa + baýyrsaq + quımaq – bárine ortaq)
-
Ashytqy (baýyrsaqqa)
-
Qant, tuz
-
Ósimdik maıy (qýyrýǵa, qamyrǵa)
Un men maı – mindetti pozısıalar. Bireýi taýsylsa, birden búkil jospar "tejelip" qalady.
5) Soýs/konservi/dámdeýish
-
Maıonez (2 salatqa)
-
Jasyl burshaq konservi
-
Záıtún/maslına (qalaýyńyzǵa qaraı)
-
Tuz, qara burysh, paprıka/dámdeýishter
6) Jemis-jıdek jáne tátti
-
Mandarın, apelsın
-
Alma, banan, júzim, anar, kıvı
-
Tort/desert, pishináı, shokolad-kámpıt
-
Jańǵaq, keptirilgen jemis (qalasańyz)
Jańa jylda jemis pen tátti mindetti túrde kóp alynady. Desertti daıyn alý búdjetti ósirýi múmkin, al úıden pisirý únemdeýge kómektesedi. Sondaı-aq, alkogóldi sýyndardyń ishinen aqqaınar (shampan) sharabyn da qosyp kórdik.
Jalpy somany onlaın-dúkendegi baǵalarmen jýyqtap otyryp eseptep kórdik. Jalpy azyq-túlik shyǵyny = (kókónis) + (et) + (sút/jumyrtqa) + (un/maı) + (konservi/soýs) + (jemis/táttini) qosqanda kemi - 80 060 teńge shyqty.
Úıdi sándeýge qansha qarajat ketedi?
Dastarhannan bólek, jańa jyldyq atmosferany úıdiń sáni aıqyndaıdy. Bul jerde de shyǵyn kólemi árkimniń talǵamyna baılanysty: bireýge shaǵyn gırlánda jetkilikti bolsa, endi biri tolyq dekor jasaıdy. Biz eń jıi alynatyn 3–4 negizgi zatty alyp, shamamen esepteýge yńǵaıly tizim usynamyz.
Shyrsha, jaryqshamdar, shyrshaǵa oıynshyqtar, atmosferalyq usaq-túıekter
-
Tabıǵı shyrsha nemese jasandy shyrsha baǵasy - shamamen 20 myńnan 100 myń teńgege deıin
-
Terezege/qabyrǵaǵa arnalǵan jaryqshamdar jáne oıynshyqtar- shamamen 1500-5000 teńge kóleminde
Jalpy alǵanda úıde tolyqtaı jańa jyldyq atmosfera ornatý úshin kemi 50 myń teńge jumsaý qajet bolady.
Aıta keteıik, buǵan deıin Úkimet jańa jyl qarsańynda halyq kóp satyp alatyn ónimder boıynsha arnaıy esep júrgizgenin málimdegen bolatyn. Saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligi Saýda komıtetiniń tóraǵasy Ernur Jáýtikbaevtyń aıtýynsha, taldaý jańa jyldyq "azyq-túlik sebetine" kiretin suranysqa ıe 37 ataýly ónim boıynsha jasalǵan. Onyń ishinde eki ystyq taǵamǵa qajet negizgi ónimder – taýyq eti men et te bar.
Vedomstvonyń dereginshe, byltyr mundaı sebettiń ortasha quny shamamen 68 myń teńge bolsa, bıyl 70 myń teńge kóleminde baǵalanyp otyr. Mınıstrlik ókili baǵa ósimi "qalypty sıpatta" ekenin, keıbir taýarlar arzandap, keıbiri sál qymbattaǵanyn aıtyp, jalpy naryqtaǵy jaǵdaı turaqty ekenin jetkizdi.