Almatynyń túkpir-túkpirinde Naýryz meıramy áli de dúbirlete toılanýda.
«Alataý» dástúrli óner teatry sahnasynda merekege arnaıy oılastyrylǵan «Ásem áýen men kórkem qımyl» atty sazdy bı keshi ótti.
Qazaq halqynyń bı óneri halyqtyń poetıkalyq, fólklorlyq, mýzykalyq shyǵarmashylyǵymen tyǵyz baılanysty bolǵandyqtan, myń buralǵan bıshiler men túrli aspaptyń qulaǵynda oınaǵan ónerpazdardy biriktirý oıy ózinen-ózi kelgen eken. Nátıjesinde horeografıalyq qımyldyń elementteri ulttyq aspaptarymyzdyń súıemeldeýimen ushtasyp, zamanaýı jańa formada kórermenge usynyldy. Sazdy bı keshinde ısharamen, ymmen (mımıka) aıtý ádisi de keńinen qoldanylady.
Ásem áýen men kórkem qımyl keshi – «Alataý» teatrynyń horeografy Karına Erjanqyzynyń rejıser retindegi alǵashqy jumysy. Ol birneshe kórinisterde halyq ańyz-áńgimelerin, salt-dástúr elementterin, tabıǵat qubylystaryn, nanym-senimderdi bı men áýennen quralǵan, teatrlandyrylǵan qoıylym retinde berýge tyrysqan.
«Men negizi mamandyǵym boıynsha horeografpyn, biraq búgin alǵash ret qoıýshy-rejısser retinde shyǵyp otyrmyn. Bul konsert negizinen aspaptyq ansámbl men bıshiler nómirleriniń bir arnaǵa toǵysýynan týyndady. Bizdiń basty maqsatymyz – sazdy áýen men plasıkany utymdy biriktirý», – dedi Karına Erjanqyzy.
Shymyldyq ashylǵan sáttegi alǵashqy kóriniste halyq ańyzy «Qamys» mýzykalyq súıemeldeýden bólek, onyń jelisi bımen somdalyp, mánerlep oqýmen berildi. Keıinnen qoıylym baǵyty lırıkaǵa aýysyp, qyz ǵumyrynyń dástúrleri kórsetildi. Bıshiler appaq aqqýǵa aınalyp, sahna kógine ushty. Teatrdyń turaqty kórermeni retinde kórinister arasynan «Án-Muhıt» qoıylymynan alynǵan «Záýresh» úzindisin birden baıqadyq. Ol da bir qazaqylyqtyń, ulttyq ónerdiń belgisi. Sebebi, Muhıt – jáı ǵana ánshi emes, halyq óneriniń beldi ókili.
Qoıylym barysynda erekshe kózge túsken kórinis – «Tabıǵat» ananyń uıqydan turýy, onyń tórt qubylasy – Aspan, Jer, Ot pen Sýdyń jeke-jeke «Aýjar», «Iapyr-aı» syndy halyq ánderiniń áýezdi ánderine myń buralyp bıleýi. Adam tańdanatyn áserli kórinis. Taǵy bir úzindini osyǵan deıin qoıylǵan «Altybaqan» qoıylymyndaǵy kóriniske uqsattyq, alaıda rejıser jastardyń jınalyp, bı men ánge toly kóńil kótergen tusy jańa tolyqtyrýlarmen, ózgeshe áýendermen berilgenin jetkizdi. Kesh shymyldyǵy Batyrhan Shúkenovtiń «Gúl Almatym» ánimen jabyldy. Bul da bir almatylyq kórermenge degen iltıpattylyqtyń belgisi bolar.
Jalpy, kesh ansámbl men bıshilerdiń jeke konserti boldy desek, qatelespeımiz. Ansámblde 13 adam óner kórsetse, 8 bıshi jan-jaqty ártiske aınalyp, basty róldi somdady desek te bolady. Aspaptyq ónerpazdarynyń arasynda dástúrli ártisterden bólek, klasıkalyq aspaptardyń qulaǵynda oınaıtyndar da bar. Halyq ánderiniń vıolonchel, fleıta únderimen keremet úılesimin tyńdaýǵa bolady. Ónerpazdar mundaı kesh buryn-sondy bolmaǵanyn, jeke-dara dúnıe bolǵandyqtan jaýapkershilik júgi salmaqty ekenin eskere otyryp, qoıylymǵa bir aıdaı daıyndalǵan eken. Vıolonchelıs Baǵjan Oktábr klasıkalyq aspapta oryndaýshy bolǵanymen, dástúrli ónerge júregi jaqyn ekenin aıtyp, kesh aldynda biraz ýaıymdaǵanyn jasyrmady.
«Búgingi qoıylym bizdiń ansámbl úshin erekshe. Sebebi, meniń osy teatrda eki jyl jarym eńbek etkenimmen, atalmysh kesh – ansámbldiń birinshi jeke konserti. Sondyqtan ýaıymǵa boı aldyrǵanymyz ras, oǵan qosa buryn-sońdy oryndalmaǵan shyǵarmalar kóp boldy. Búgin erekshe keshtiń tusaýkeseri bolǵandyqtan, kórermenderdiń jyly qabyldaýy bizge mańyzdy», – dedi B.Oktábr.
Kesh qazaq fólklorynyń úzdik týyndylarynan syr shertip, ulttyq bıden shashý shashqanymen, bir qoıylymmen bar dástúrlerdi qamtýǵa tyrysqanymen, bir júıelilik pen logıkalyq baılanysty, ókinishke qaraı, kóre almadyq. Konsert deıin deseń, teatrlyq qoıylym elementteri kóp, sújet bar, tolyqqandy qoıylym deıin deseń, rólderdi akterler emes, bıshiler ym-ısharasyz somdaıdy. Árıne, bı men ándi baılanystyrǵan buǵan deıin qoıylym kórgenimiz joq, degenmen osy ekeýiniń arasyn bir paıymdy, túsinikti sújettik júıemen biriktirý kerek edi degen oıdamyz. Ár kórinis jekeleı áserli bolǵanymen, bir-birine kedergi týdyrǵandaı. Qaıǵyly sújetterden kóńildi kórinisterge birden aýysý qıynǵa túsedi eken. Negizi dástúrli ónerimizdi sahnalaýda áli de bir baǵyt, júıelilik joq qoı, biraq atalmysh jalǵyz dástúrli teatr sol jolda alǵashqy qadamdaryn jasaýda. Kele-kele Eýropanyń operasy men baleti syndy bizde de ónerdiń ózimizge tán túri paıda bolar. Onyń da erejesi men talaptary jazylyp jatar. Ázirge ulttyq ónerdiń qolǵa alynýynyń ózi – jetisti jolyndaǵy úlken qadam.