Aqyn Muhamedjan Tazabek FB paraqshasynda "Maǵaýın jaıly postym nege shýlatyp jiberdi?" degen taqyryppen oqyrmanǵa sóz arnapty.
Budan buryn onyń "Maǵaýınniń qazasy neni uqtyrdy..." degen posty áleýmettik jelide qazaq qoǵamynyń talqysyna túsken bolatyn.
Bir oqyrmanym jazypty, “Aǵa, postyńyz jarıalanǵan bette bári durys qabyldap, jaqsy qoldaý bildirip jatyr edi. Aıaq asty ne bop qaldy, birinen keıin biri shýyldap, aıyptaǵan posttar, kóshirip basqan saıttar kóbeıip ketti. Túsinbeı qaldyq qoı?”-dep…
Úndemeı-aq qoıaıyn degen edim, osyndaı janashyr oqyrman-dostarym qısyn surap jatqasyn, jaýap jazbasam bolmas dep oıladym.
Onyń ústine feısbýk - jáı baqylap otyrǵan alańym emes, alpys myń oqyrmanym bar, qanshama adam senimmen tirkelip, qyzyǵýshylyqpen taqym qysyp otyrǵan, TOP ondyqta turǵan tuǵyrym ǵoı.
♦️ Men eshteńege tań qalmadym. Renjimedim de. Birinshi ret emes. Bop júrgen bopsa, kórip júrgen quqaı!
Uzynda óshim, qysqada kegim joq.
Kútilgen nárse, baıaǵydan bar - aqparattyq kókpar, dýyldasqan pikir dodasy ǵana.
Ózimiz Qudaıdan surap alǵan - pikir erkindigi, sóz bostandyǵy, oı-tujyrym alýandyǵy degen osy emes pe?!
♦️ Kerisinshe kúshti ǵoı. Bir post myńdaǵan maqalaǵa, júzdegen saıttarǵa, ondaǵan podkasttarǵa talǵajý bolyp, talqylanyp, mıllıon adamdardyń mıyna qozǵaý saldy. Mundaı yqpal, munshalyqty nazar, aýzy dýaly degenderdiń ózine arman bop, joǵarydan qarjy alyp otyrǵan saıttardyń ózi osynshama tanymaldylyqqa qol jetkize almaı, kún saıyn ótirik at qoıyp, ónbeıtin jańalyq taratyp, áýre bop jatqan joq pa?!
♦️ Tek, biz bireýdi maqtasaq, taıly-taıaǵymyzǵa deıin kóterip, paıǵambardan asyryp, perishtege taqap, Qudaıǵa jaqyndatyp qoıamyz.
Bireýdi jamandasaq, jer-jebir, jeken sýyna jetip, aqyrynda “elden kósh, bolmasa sottaımyz nemese óligińe kýá bolaıyq” dep, ana dúnıege aparyp tastaımyz.
♦️ “Uly adamda da qatelik bolady, áýlıede de pendeshilik bolady, artyq jerin alaıyq, kem jerin kem dep qaraıyq, tabynbaı-aq tanıyq, tabalamaı-aq taldaıyq” deseń, “joq, men sıaqty oılamasań jaýsyń, sen sıaqty oılaıtyndardy qurtý kerek” dep shyǵamyz…
♦️ Artyq ketken túgimiz joq. Jeke pikirimdi bildirip, oımaqtaı ǵana oıymdy jazdym.
♦️ “Talaq” degen sózge talaqtaı jabysyp nemese talaǵy tars ketkender bar. Aýyspaly maǵynany biletin, kórkem sózdiń kórkin tanıtyndardyń eshqaısysy odan ilik izdegen joq.
♦️ “Ózi úshin jazdy” degenge ógeısip, “bizdi jek kórdi” degenge biz tyqqandaı shar ete qalǵandar boldy…
Onda turǵan ne bar. İsińdi áýeli óziń jaqsy kóresiń, sol úshin jasaısyń. Óziń úshin paıdaly kórip jasaǵan sharýa ǵana ózgege shýaq túsiredi. Óziń úshin unatyp istemeseń “kóńilsizden kó’siz bala týady“…
♦️ Elden úlken eshkim joq!
Biraq, kóńil degen bar. Erke jazýshy ǵoı, birazymyzdy jek kórip, eline erkeleı renjise ne bopty?!
Qanshama paıǵambar bar, qaýymynan kóńili qalǵan. Qanshama handar bar, batyry baǵynbaı, bıleri qısyq sóılep, qazysy satylyp, qaýymy yntymaqtaspaı qoıǵan?!
Beıbarysty bala kezinde satyp jibergenbiz, Abaıdy urǵanbyz, Mahambetti óltirgenbiz, Kenesaryny qıǵanbyz, Alashtyń arystaryn ustap bergenbiz.
♦️ Azattyq alyp ek, jemqorlyqpen oıanyp, báleqorlyqpen uıyqtap, basymyz taǵy birikpedi. Urlaı alǵandar men urlaı almaǵandar bop ekige bólinip, qyrylyp jatyrmyz. Aınaldyrǵan otyz jyldy “eski”, “jańa” dep ekige bólip, ebi ketken el bop turǵanymyz ótirik pe?
♦️ Babalar bizden de sapaly kezde, Abaı da óz halqynan kóńili qalǵan. “El bolar dep endi ózińdi aıta almaımyn” dep túńilgen. “Kóńilim qaldy dostan da, dushpannan da” dep saly sýǵa ketken. Biraq, qolynan keleri sol jazý bolǵasyn, báribir sol halqynyń qajetine qyzmet etip, óleńin de, qara sózin de kóńili qaraıyp, júregi jyrtylyp otyryp jazyp ketken.
♦️ Muqaǵalı da “Qazaqtyń jigitinen dos taba almaı” qyz da bolsa Farızaǵa muńyn shaqqan…
Qoı, jigitterge nege renjısiń dep aıta almaımyz. Aqyn. Túsinemiz. Biraq, sol aqynnyń janyn kúıdirip jazyp ketken jyryn qanshama qazaqtyń búgingi jigitteri jalaý ǵyp kóterip júr…
♦️ Maǵaýın muńly urpaqtyń ókili. Sapasyz satqyn urpaqtyń zamandasy. Opa bergenimiz shamaly. Elge renjigen joq dep ereksheleýdiń keregi ne?
El degen - tek súıgen oqyrmany ǵana emes, júıege júgendelgen jazýshylar, aqyndar, ǵalymdar. Bolyspaǵan qalamgerler.
Másele renjigeninde emes, renjitkenimizde. Men soǵan aksent berdim.
Renjite bersek, álemdik deńgeıdegi Maǵaýın ǵana emes, mektepti jaqsy bitirgen bala da elde qalmaıdy. Qadirin biletin, qanyn ishpeıtin, qarjysyn tóleıtin, qaqysyn jemeıtin jerge taıyp turady.
♦️”Babamnyń súıegi jatqan jer” degende namysymyz oınaıtyn. Endi ol qundylyqtyń tigisi sógildi. Buryn babalardyń súıegi jatta qalsa, úlken sebep bolatyn. “Soǵys, shekara, shahıd ólim” elge jetkizbeı, erkine qoımaı, bilgenin jasaıtyn. Al, atamyzdyki óz qalaýy. Sondyqtan kóńil burǵyzady, birdeńe degizedi. Eshkim tanymaıtyn azamat emes, ómir baqı “tarıh, tanym, týǵan jer” degen qundylyqtardyń joqtaýshysy bolǵasyn “nege olaı qyldy eken” dep oılandyrady. Atamyz qaıda jerlenem dese de óz erki. Qalaýyna qurmetpen qaraımyz. Biraq, basqa zaman, basqa ólshemder kelgeninen habardar bolýymyz kerek. Atamyz sony bastap berdi. Men soǵan ýaıymdadym. Áıtpese, ras, Allanyń jeri keń. Árkim ózi biledi…
♦️ Maǵaýındi perishte, bizdi shaıtan ǵyp kórsetýge sharshaǵansha, qalaı el bolamyz, jaqsymyzdy jatqa jibermeı, súıegin syrtqa qaldyrmaı, berekeli elge qalaı aınalamyz, soǵan bas qatyrý kerek.
♦️ Kez-kelgen erekshe daryndy, asa qýatty aqyn, jazýshy mańaıyna renjıdi, qapelimde syrlasar jan tappaı qalady.
Tapsa bala sıaqty qýanady. Ol sózge jabysyp qajeti joq. Zamandasyna keıimegen, aıtqanymdy uǵyp, aqıqatty tanı qoımadyń dep qaýymyna , barǵanda qadirimdi qatty bile qoımady dep jerlesterine, dushpannan taıaq jegende bolyspadyńdar dep, dos-týǵanyna, elge kórsetken qurmetti maǵan qımady dep bılikke renjimegen shyǵarmashylyq ókili kemde-kem. Olar solaı, renjip júrip, rıza qylady, keıip júrip qýantyp ketedi. Emosıasyz jazýshy, minezsiz aqyn bolmaıdy. Minez bolsa renjısiń, emosıaǵa berilseń artyq ketesiń…
Abaı da renjigen, Maǵaýın de renjigen, bir jerimizge qaramaı biz de keıde renjımiz..
♦️ Sosyn, “qashty” degenge qany qaraıǵandar bar eken.
“Qashýdyń da eki túri bar.
Kisi qaqysyn jep, zańnan attap, qandaı da bir qıanattan qarabet bop qashý bar.
Ekinshi, paıdaly ǵylym jasap, júıkeńdi saqtap, tanymdy kitap jazyp nemese otbasyńdy damıtyn ortaǵa aparý úshin, yrdý-dyrdýdan, birli-jarym dushpannan, qadirleımin dep qadirli ýaqytyńdy jeıtin paryqsyz ortadan qashý bar.
Meniń Maǵaýın atam jaıly aıtqanym sol ekinshi “qashý” edi. Pıǵyly durys jannyń bári solaı túsindi, jaqsylyq qımaǵandar ǵana sózimdi burmalap, astar berip, oqyrmandardy arandatty.
♦️ Men de ýaıym joq. Alla júregime tynyshtyq salǵan. Talap jatqandardy túsinemin. Ol men aıtqan sózder úshin emes, meniń tulǵama qatysty naqty tapsyrystardan týyndaǵanyn túsinemin. Dinim úshin, ultqa paıdasy tıgen , halyqqa unaǵan sátti jobalarym úshin, saıası toptarǵa da qosylmaı, bıliktiń de jolyna turmaı sharýa sheshkenim úshin, kópke jaǵatyn sóz aıtpaı, oıymdy erkin bildirgenim úshin…
Jáı nárse emes, “taıaq jeýge” turarlyq sebepter…
♦️ Uzaq ýaqyttan beri izime túsip, tabanymdy taıdyrǵysy keletin toptar bar. Jyǵylmaǵan saıyn jyny ustap, ólmegen saıyn óshpendiligi artyp jatady. Aıaǵannan basqa amalym joq. “Táńir baqqan toqtyny qasqyr jemes!”
Alla qoldap kele jatqan, elge paıdaly ekenimdi túsiner ýaqyttary boldy. Biraq, “bardy emes, izdegenin kóretin” bátshaǵarlarǵa ne aıta alasyń?!
Aqty aq, qarany qara dep biletin, suńǵyla jandar bárin uǵynyp otyr. Biraq, olar belsendi emes, qara nıetti toptar ǵana aıǵaıshyl, arandatqysh, jónge salǵysh…
♦️ Post jazyp, maqala uıymdastyryp jatqan áıgili aǵa-baýyr, apa- qaryndastar ata jaýym emes. Meniń dál ondaı ultqa opasyz emes ekenimdi ózderi de biledi, ishteri de sezedi. Artynda baıqatpaı jol siltep, qazaqty qazaqqa aıdap salyp, aqparattyq soǵys uıymdastyryp otyrǵan toptar bar. “Aǵaıyn el edi ǵoı” dep, orys pen ýkraınǵa renjımiz. Bizdiń olardan qaı jerimiz artyq?!
Aqparat alańynda maıdan ashyp ap, bir-birimizdi aıaýsyz atqylap jatyrmyz. Jaryqshaǵy oqyrmandardy ońdyrmaı jatyr. Elden obal!
Meni de qarsylasýǵa, rýhanı soǵysýǵa shaqyryp, ortaǵa tartqaly qashan?!
Biraq, men Alla úshin sabyr qylam dep sheshtim. Alla bergen aqyndyq darynnan bir qazaqtyń balasyna zıanym tıip, jany jaralanbaı-aq qoısyn!
Ultymnyń ulyn, qazaqtyń qyzyn sózden jeńip, tuqyrtyp, dofamın almaı-aq qoıdym…
♦️ “Bálenshe qoldap otyr, áıtpese qurtar edik” dedi.
Ol kisiler joq. Zaman basqa, bılik bólek. Biraq, men óz jolymda kele jatyrmyn. Túsinýdiń orynyna, áli tyqsyrýdyń qamymen olar júr. “Bálensheniń demeýimen, túgensheniń jebeýimen júr”. dep , kúnin kútkender boldy. Bálenshesi de, túgenshesi de basymen qaıǵy. Biz elge qyzmet, Hahqa qulshylyq jolyndamyz. Ony ajyratyp, oń-terisin paryqtap, jatqan eshkim joq!
Aqparattyń tasqynynda, pikirdiń tolqynynda otyrǵan elden obal. Janashyrdy jaý, saıqaldy sańlaq kórsetip, buzǵynshy toptar bilgenin jasap jatyr…
♦️ Ǵalymdardyń sózi bar, “Áleýmettik jeliniń tekpisine shydamasań, áleýmettik jelige kirip qajet emes” degen. Sondyqtan men bul jerde emosıamen ǵana júrgen erke bala emespin, ár nársege salqynqandylyqpen qarap, sabyrmen oı órbitip júrgen aqynmyn. Sońǵy on bes jylda men jaıly ne aıtylyp, ne jazylmady?!
♦️Aqıqatqa laıyqtylar anyǵyn túsinip otyr, júreginde derti barlar kókten habar kelse de kerek qylmaıdy. Sondyqtan, ýaıym joq…
Sebebi, bári de ótkinshi!
Alla bergen abyroıdy pendeler kemite almaıdy, jek kórgisi kep turǵan jandy paıǵambar da janyna erte almaǵan. Ary-beri, joǵary-tómen aıta beremiz. Túpki nátıje, istiń aqyry Allanyń qolynda!
♦️ “Dıirmende týǵan tyshqan dúbirden qoryqpaıdy!”
Men aıtystyń dıirmeninen shyqqam. Jeńilip turyp jeńgem, jeńip turyp jeńilgem. Maqtaýdy da, dattaýdy erte estigem. Ekeýine de etim úırengen.
Júzdegen jaman pikir jazylsa da ol meniń tulǵamdy aıqyndamaıdy, tek, qabyldap qalǵan jurttyń júregin jaralaıdy.
♦️Adasqan kezdeısoq bireý bolǵanymda, mynansha shabýyldan keıin, osy kúnge deıin mańaıymda bireý qalar ma edi?!
Kerisinshe, ınstada eki mıllıon, ıýtýbta júz myńdaǵan adam jolymdy qarap, tileýimdi tilep, taqymyn qysyp otyr. Onyń bári ótirikke ilesken, jalǵanǵa sengen, óresiz jandar ma?!
Álbette, olar - durys pen burysty ajyratqan, ótirik pen ósekti saralaǵan naǵyz eldiń erteńine alańdap, bizdiń paıdaly aqparattarymyzǵa qulaq túrgen zıaly tulǵalar dep esepteımin!
♦️Ia, áleýmettik jeli, bul sondaı jer, bireý pikir aıtady, ol bireýge unamaıdy.
Bireýdi maqtaımyz, bireýge renjımiz. Sonysymen erekshe, sonysymen elge qyzyq. Áleýmettik jeliniń eń úlken fýnksıasy da sol - pikir erkindigi, árkimniń óz qalaǵan pikirin erkin jetkizýge qol jetkize alýy.
Iaǵnı, túrli pikirlerdiń toǵysqan ortalyǵy. Tek, zańǵa qaıshy sóz aıtpasań, bireýdiń jeke keńistigin laılamasań problema joq.
♦️ Biraq, biz sondaımyz ba? “Ádepten ozbaı, júrekten qozǵaı” jazyp júrmiz be?
Erkindigimiz eserlikke, pikirimiz kúpirlikke ulasyp ketip jatqan joq pa?!
“Oıyn bilmegen bala sheshesiniń artyn shuqyp oınaıdy”, “Ájepteýir án edi, pushyq aıtyp qor qyldy”, “Quldy qoısań erkine, kúnde tyshar bórine” bop jatqan joqpyz ba?!
Tazabekti TAZABOQ dep, bireýdiń tegin mazaq qyp, “Saqalyń sypyrtqysh, namazyń tońqaıtqysh” dep, bireýdiń senimin aıaq asty etip, qandaı ádildikke jetpekpiz, qandaı baqytty qoǵam qurmaqpyz?!
♦️ Qatty jamandalǵannyń, artyq aıyptalǵannyń bir jaqsy jeri, bir jaman jeri bar.
🍃 Jaqsy jeri - adal dostaryńdy op-ońaı ajyratyp alasyń, pendeshilikpen jýysyp júrgenderden qolma - qol qutylasyń.
🍃 “Er bolsań bopsaǵa shyda” degendeı, synaqtan ótken saıyn shırap, erkektigiń artyp, qylt-sylt etken qyzǵa tán ókpe, áıelge tán áser qýǵan qylyqtardan birjola qutylasyń.
🍃 Ómirge óte sergek qarap, adamnan kútý, adamǵa renjý degenderden alystap, Allanyń óte jaqyn, erekshe meıirimdi jalǵyz jarylqaýshyń ekenine ımanyń bekı túsedi.
🍃 Bireýdiń maqtaýyn qajetsinbeıtin, bireýdi dattaýdy artyq energıa jumsaý dep esepteıtin, eshkimge jaǵynbaı, eshkimge kijinbeı erekshe bostandyqta ómir súrýdiń kiltin qolǵa túsiresiń…
◾️ Al, jaman jeri - betpaq pikir, beıádep sózderge jaýap berilmegen soń, mádenıeti tómen, ortasy ospadar bireýler ony standartty jaǵdaı retinde eseptep, qalypty qarym-qatynastaı kórip, óz ómirine qoldana bastaıdy.
Zıaly degen orta zapyran tógip, “tazaboq, munafyq, satqyn, jádigóı” dep jaýapsyz sózderden jiberip jatqan soń, jáı júrgen orta bir-birin teksiz sózdermen ǵana tuzdyqtap, ózara túrmelik termındermen ǵana til qatysatyny túsinikti nárse ǵoı…
“Jaman jaqsynyń jaǵasynan aldym, dep maqtanar” degendeı, arlandar bir-birin aıaýsyz talap jatqanda, shıbóriler jan-jaqtan yntyǵa kep tisiniń qyshýyn qandyratyny aıtpasa da túsinikti!
◾️ Taǵy da sol Eýropa, batys eske túse beredi ǵoı. Ondaı artyq sózder ol qoǵamda oryn alsa, ekiniń biri sottyń aldynda, aıyppul alǵan shoktyń aldynda otyrar edi.
E, qoıa ber, “ıt úredi, kerýen kóshedi, erteń-aq umytylyp ketedi” dep qazaqshylyqqa salamyz. Ia, kerýenge erip úrgen ıt bir bel asqan soń qalatyn edi, qazirgi ınternettiń ıti on jyl ótse de balaǵyńnan tistep, paraǵyńnan shyqpaı, aldyńdy orap, silekeıin jaqpaǵan jeri qalmaıdy. Ondaıdy biraq, qazaq: “Taý men tasty jel buzar, adamzatty sóz buzar“, “Aýyrýda shanshý jaman, sózde qańqý jaman” dep aıyptaıdy…
Eýropalyq qoǵamnyń ádil qarym-qatynasyn, zań ústemdik qurǵan sıpatyn ańsaımyz da, soǵan qınalyp jetken damý kezeńderin kerek qylmaıtynymyz ókinishti!
◾️ Álemge qarasań, qaı jerde álsiz bılik, tobyrlyq sana - sol jerde tulǵalar tumshalanyp, teksizder tórge shyqqan. Esenqul aqyn aıtqan “qunsyzdar” qurmet kórip, sáýleli kisiler sátin kútýmen ómir ótkizgen. Betpaqtar jeńgen, beıbaqtar kóngen. Ulylar qansha únsiz qalsa, urylar sonsha baı-baılap, bebeý qaqqan. Uıatsyzdar baqyrǵan saıyn ulyqqa jaǵyp, tynyshtandyrý úshin granttar alǵan. Arlylar abyrjyǵan saıyn nazardan alysqa ıterilip, “kóp qadirin bilip, kósem bop ketpesin” dep, teksizderdiń talaýyna tastalǵan…
◾️ Qoǵam kórinisindegi eń jaman nárse - yqpaldy jerde ynsapsyzdar, sheshetin jerde shegetinder, beretin jerde alatyndar otyrǵanda oryn alady eken.
Fátýa aıtatyn úlkender fak ıý kórsetip, “tek” deıtin ájeler tık-tokta prıkol aıtyp, chattarda batyl sóıleıtinder, jatqanda jeke uıyqtaýǵa qorqyp, pikirde boqtap sóıleıtinder, kóshede toqtap sóılesýge shydamaı, saǵattap porno kóretinder, jarynyń júzine jymıyp qaraýǵa da jaramaı ysyrappen ótip jatqan ýaqytty aıtsańshy?!
Týalette otyryp jazǵan pikirin tý tikkendeı kóretin múttaıymdar kóbeıgen zamanda, rasynda, kimge, ne dep renjısiń?!
Pikir erkin, pende táýelsiz bolǵanǵa ne jetsin?!
Áıtse de, qaýym qundylyqtarmen ómir súrgende halyq bolady. Aýzy qısyq tórde sóılep, nıeti buzyq BAQty bılep, búlikshiler bir-birine kúılep bastaǵanda qaýym tobyrǵa aınalady. Tobyr bilgenin jasaǵanda, tulǵalar tuǵyrdan taıady. Tulǵasy qor bop, tuǵyr tobyrǵa tolǵanda qaýym azattyǵynan ajyrap, antalaǵan jaýdyń astyna túsedi….
Al, alystan jem jep, jurtyna jaý saǵynǵan satqyndar sol mezette taıyp turady nemese ózi qazǵan orǵa ózi jyǵylyp, ne dúnıede, ne aqyrette jaqsylyq kórmeı Allanyń azabyna ushyraıdy.
Biz qazaq, tótenshe jaǵdaıda, qaǵilez, synı oılaı alatyn, dos pen dushpanyn ajyrata alatyn ultqa aınalýymyz kerek. Áıtpese, “ózi sıaqty oılamasa, ózgeni jaý sanaıtyn, qıalynda ǵana demokrat, shyntýaıtynda kishkentaı tırandardan turatyn” qoǵamǵa aınala beremiz.
Ol óte qaýipti!
Alla qazaq balasyn qamsyzdyqtan, qapersizdikten, qaraýlyqtan saqtasyn!
Abaılar, Ahmetter, Maǵaýındar tastap ketken bilim ıesin taýyp, qıametke deıin kók týy qısaımaıtyn yntymaqshyl, berekeli el bolýymyzdy Alla taǵdyrymyzǵa jazyp, bir Ózi qoldasyn!