QR Premer-Mınıstri Álıhan Smaıylovtyń tóraǵalyǵymen ótken Úkimet otyrysynda stıhıalyq qoqystardy joıý sharalary talqylandy.
Ekologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaev ótken jyldyń qorytyndysyna sáıkes ǵaryshtyq monıtorıń kómegimen anyqtalǵan stıhıalyq qoqys úıindileriniń 77%-y joıylǵanyn baıandady. Onyń aıtýynsha, qoqys oryndarynyń eń kóp sany Aqmola oblysy boıynsha – 830 (onyń 88%-y joıyldy) jáne Qaraǵandy oblysynda – 745 (onyń 99%-y joıyldy). Qoqys oryndaryn joıý jumystary Abaı (10%), Ulytaý (15%) oblystarynda jáne Astana (52%) qalasynda nashar júrgizilip jatyr, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Osy jyldyń mamyr aıynan beri 5578 qoqys orny anyqtalyp, onyń nebary 50%-y joıyldy. Qoqystardy joıý jumystarynyń tómen kórsetkishteri Abaı jáne Mańǵystaý oblystarynda – 16%, Ulytaý oblysynda – 20% jáne Astanada – 30% tirkeldi.
Stıhıalyq qoqys úıindileri paıda bolýynyń aldyn alý úshin qaldyqtardy basqarý salasyndaǵy kásipkerlik sýbektilerine zańnamalyq deńgeıde lısenzıalaý men habarlama tártibi engizildi, fraksıalar boıynsha qaldyqtardy bólek jınaý mindeti qosyldy, qaldyqtarmen jumys isteý talaptaryn buzǵany úshin aıyppul kólemi ósti. Bul rette, zańsyz qaldyqtardy tasymaldaý faktilerin anyqtaý maqsatynda vedomstvoaralyq mobıldi toptar reıdter júrgizedi. 2023 jyly 63 myńǵa jýyq ákimshilik quqyq buzýshylyq tirkeldi.
Búgingi tańda GPS dachıkterdiń kómegimen qoqys shyǵaratyn tehnıkanyń qozǵalysyn baqylaýdyń aqparattyq júıesi synaqtan ótýde. Kelesi jyly ony ónerkásiptik paıdalanýǵa berý josparlanyp otyr. Máselen, Shymkentte qalasy boıynsha pılottyq joba iske asyryldy, sonyń arqasynda naqty ýaqyt rejıminde 42 qoqys shyǵaratyn kóliktiń qaldyqtardy jınaý ornynan ony qoqys alańyna aparǵanǵa deıingi qozǵalysyn baqylaýǵa bolady.
Sonymen qatar Ekologıa mınıstrligi eldi mekenderdi ǵaryshtyq monıtorıńpen qamtýdy arttyrý, qurylys qaldyqtarynyń qozǵalysyna baqylaýdy kúsheıtý jáne olardy qaıta kádege jaratýdyń ulttyq standarttaryn engizý máselelerin pysyqtap jatyr.
Premer-Mınıstr Mańǵystaý oblysynda ruqsat etilmegen úıindilerdi joıýdyń eń tómen kórsetkishi baıqalǵanyn atap ótti. Bul kórsetkishte antıreıtıng boıynsha da Abaı aýdany kósh bastap tur. Óńir ákimderi Nurlan Noǵaev pen Nurlan Uranhaev atqarylyp jatqan jumystarǵa qatysty túsinikteme berdi.
Otyrysta elorda ákimi Jeńis Qasymbek te baıandama jasady.
Úkimet basshysy atap ótkendeı, qaldyqtardyń jınaqtalyp qalýy jáne stıhıalyq qoqystardyń paıda bolýy ózekti ekologıalyq problemalardyń birine aınalyp otyr.
Jaǵdaıdy jaqsartý úshin álemniń kóptegen elderi qaldyqtardy qaıta óńdep, kádege jaratý jumystaryn júrgizip keledi.
«Tıisti ınfraqurylym jasalyp, halyqtyń qaldyqtarmen jumys isteý mádenıeti qalyptasqan. Bul Eýropa elderine qaldyqtardy óńdeý kórsetkishin 50%-ǵa jetkizýge múmkindik berdi. Búginde Shvesıa eli turmystyq qaldyqtardyń 99%-yn qaıta óńdep, paıdaǵa jaratyp otyr. Jyl saıyn Qazaqstanda 4,5 mln tonnadan astam qatty turmystyq qaldyqtar paıda bolady», — dedi Álıhan Smaıylov.
Onyń aıtýynsha, myńdaǵan stıhıalyq qoqys polıgondary jaǵdaıdy qıyndatyp otyr. Jalpy ákimdikter olardy joıý úshin qomaqty búdjet qarajatyn bóledi. Qaldyqtardy zańsyz tasymaldaý jáne jınaqtaý faktilerin anyqtaýǵa arnalǵan reıdtik is-sharalar júrgiziledi.
Sonymen qatar Premer-Mınıstr qaldyqtardy basqarý salasynda atqarylyp jatqan sharalar jetkiliksiz ekenin atap ótti. Ol qazirgi zamanǵy qoqys óńdeý zaýyttaryn iske qosý josparlary áli iske asyrylmaǵanyn jáne aýyldardaǵy jaǵdaı budan da kúrdeli ekenin aıtty.
«Osy jyldyń naýryz – qyrkúıek aralyǵynda ǵana 5,5 myń ruqsat etilmegen jerlerdegi qoqys oryndary tabyldy. Bul rette, ákimshilik aıyppul salý jaǵdaıdy jaqsartpaı otyr. Iaǵnı, qoqysty polıgonǵa aparyp tastaǵannan góri, aıyppul tóleı salǵan tıimdi bolyp tur. Mundaı tásildi ózgertý kerek. Qaldyqtarmen jumys isteýdiń jáne ony kádege jaratýdyń naqty júıesin qalyptastyrý qajet», — dep atap ótti Álıhan Smaıylov.
Ol qurylys qaldyqtaryna arnalǵan polıgondardyń bar ekendigi týraly turǵyndardy habardar etý, sondaı-aq qaldyqtardy bólek jınaýdy, olardy odan ári suryptaýdy, qaıta óńdeýdi jáne kádege jaratýdy belsendi engizý qajettigin atap ótti.
«Sarapshylardyń pikirinshe, Qazaqstanda qoqys polıgondaryn uıymdastyrý isindegi basty problemalardyń biri tarıfter men talaptarǵa jáne zańdyq normalarǵa baılanysty. Olar ásirese, shaǵyn eldi mekenderde erteden qalyptasqan qoqys tógetin oryndar úshin barynsha ıkemdi bolýǵa tıis. Áıtpese, polıgondardyń jumysyn zańdastyrý múmkin bolmaıdy», — dedi Premer-Mınıstr.
Úkimet basshysy 1 qarashaǵa deıin óńirlerde Komýnaldyq qaldyqtardy basqarý baǵdarlamasyn bekitý qajettigin jáne jyl sońyna deıin ruqsat etilmegen qoqys úıindileriniń sanyn 2 esege qysqartýdy talap etti.
Sonymen qatar, ol ruqsat etilmegen jerlerde qoqys tastaǵany úshin ákimshilik jaýapkershilikti qatańdatý boıynsha zańnamalyq túzetýler engizý qajettigin atap ótti.
«Ákimshilik aıyppuldardy ulǵaıtý qajet, zań buzý faktileri qaıtalansa, soǵan sáıkes salynatyn aıyppul mólsheri de ósýi tıis», — dedi Álıhan Smaıylov.
Ekologıa mınıstrligine qaldyqtardy bólek jınaýdy engizýdiń, olardy kádege jaratý men qaıta óńdeýdiń halyqaralyq tájirıbesin zerdeleý jáne zańnamaǵa tıisti túzetýler ázirleý tapsyryldy.
«Qaldyqtardy joıýdyń qazirgi júıesi, onyń ishinde tarıf máselesi eshqandaı syn kótermeıdi. Salanyń tıimdiligi joq, jańa tehnologıalardy engizýge múmkindik bermeıdi. Jyl sońyna deıin jańa tásilderdi ázirleý kerek», — dedi Premer-Mınıstr.
Ol sondaı-aq eýropalyq ozyq tájirıbeni eskere otyryp, qaldyqtardy joıyp, qaıta óńdeıtin jańa zaýyttar salý boıynsha usynystar ázirleýdi tapsyrdy.
«Shvesıa, Fransıa, Japonıa sıaqty álemniń keıbir elderinde zaýyttar úlken jerdi alyp otyrǵan joq, onda tútin men ıis shyǵarmaıtyn tehnologıalar qoldanylady. Sonyń arqasynda tútin de, ıis te bolmaıdy», — dep atap ótti Álıhan Smaıylov.
Qorytyndylaı kele, Premer-Mınıstr qoqyspen jumys isteý mádenıeti máselelerin ázirlep, ony balabaqshadan bastap ýnıversıtetke deıin oqý baǵdarlamalaryna engizýi qajettigin atap ótti.
«Qaldyqtardy bólip jınaý jáne qaıta óńdeý bizdiń is-áreketimiz ben minez-qulqymyzdyń mańyzdy bóligine aınalýy qajet. Osy tapsyrmalardyń oryndalý qorytyndysyn jyl sońynda Úkimet otyrysynda tyńdaımyz», — dep qorytyndylady ol.