Qazaqstanda avtokólik salyǵyn ózgertý máselesi qyzý talqylanyp jatyr. Bul ózgerister, ásirese, eski kólikterdiń ıelerine úlken tıimdilik ákelýi múmkin dep kútilýde. Alaıda, ekologıa mamandary bul bastamanyń qorshaǵan ortaǵa áseri jaıynda alańdaýshylyq bildirýde, dep habarlaıdy aqshamnews.kz
Jańa Salyq kodeksi jobasyna sáıkes, avtokólik salyǵyna qatysty ózgerister kóliktiń jasyna baılanysty tómendetilgen koefısıent engizýdi qarastyrady. Mundaı ózgerister eski kólikterdi paıdalaný merzimin uzartýǵa yqpal etýi múmkin, biraq ol ekologıaǵa qandaı áser etetinin sarapshylar tolyq baǵalaýǵa tyrysyp jatyr.
Ne ózgerýi múmkin?
Jańa Salyq kodeksi jobasyna sáıkes, kólik salyǵy kóliktiń jasyna qaraı tómendetilgen koefısıenttermen esepteledi. Bul ózgeris negizinen kólikterdiń jasyna baılanysty bolady. Atap aıtqanda:
10-20 jyl aralyǵyndaǵy kólikter – salyq 30%-ǵa tómendeýi múmkin. Bul jeńildik kóligin uzaq ýaqyt boıy paıdalanatyn azamattarǵa qolaıly jaǵdaı jasap, olardyń qarjylyq júktemesin azaıtýǵa múmkindik beredi.
20 jyldan asqan kólikter – salyq 50%-ǵa qysqarýy múmkin. Bul ásirese eski kólikterdiń ıelerine óte tıimdi bolmaq, óıtkeni olar kólikti saqtap qalý úshin qosymsha qarjylyq aýyrtpalyqqa ushyraıdy.
Bul ózgeris kóptegen adamdarǵa ózderiniń kólikterin uzaq ýaqyt boıy paıdalanýǵa múmkindik beredi, sonymen qatar eski kólikterdi saqtap qalýǵa qarjylyq yntalandyrý beredi. Biraq, bul ózgeris tek qarjylyq jaǵynan ǵana emes, ekologıalyq turǵydan da talqylanyp jatyr.
Ekologtar nege alańdap otyr?
Ekologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi bul ózgeristiń ekologıaǵa teris áseri bolýy múmkin ekenine alańdap otyr. Olardyń pikirinshe, eski kólikter kóbirek zıandy qaldyqtar shyǵarady jáne atmosferaǵa kóp zıandy gazdardy bóledi. Bul óz kezeginde qorshaǵan ortaǵa zıandy áser etetinin, ıaǵnı aýanyń lastanýyn kúsheıtetinin eskertedi.
Sonymen qatar, eski kólikterdiń kóbeıýi tek aýaǵa ǵana emes, sondaı-aq qaldyqtardyń kóbeıýine de áser etýi múmkin. Ekologtar buǵan qarsy bolyp, kólik salasynda ekologıalyq standarttardy qatańdatý qajettigin atap kórsetýde. Olar jańa kólikterdiń ekologıalyq talaptarǵa saı bolýy kerek dep sanaıdy.
Ekonomıserdiń pikirinshe, ózgeris tıimdi bolar edi
Ulttyq ekonomıka mınıstrligi bul ózgeristiń ekonomıkalyq turǵydan durys sheshim ekenin atap ótýde. Olardyń aıtýynsha, halyq osy salyqtyq jeńildikterdi uzaq ýaqyt boıy suraǵan bolatyn. Kóptegen qazaqstandyqtar úshin jańa kólik satyp alý qarjylyq turǵydan qıyndyq týǵyzady. Sondyqtan salyqtyń tómendeýi kólikterin uzaq ýaqyt boıy paıdalanatyn adamdarǵa qolaıly jaǵdaı týǵyzady. Bul shara uzaq merzimdi kólik ıelerin yntalandyrý úshin mańyzdy.
Elimizdegi avtomobılder naryǵy úshin bul ózgeris úlken mańyzǵa ıe bolady. Salyqtyń tómendeýi jańa kólikterdi satyp alý múmkindigi shekteýli azamattar úshin jaqsy múmkindik týǵyzady. Sonymen qatar, eski kólikterdi saqtaý jáne olarǵa kútim jasaý úshin ekonomıkalyq jaǵdaı jasaý arqyly, halyqtyń qarjylyq jaǵdaıyna oń áser etýi múmkin.
Salyq tómendese, basqa tólemder ózgere me?
Kólik salyǵyndaǵy jeńildikter engizilgenmen, basqa salyqtyq tólemder men alymdar ózgerissiz qalýy josparlanyp otyr. Bular mynalardy qamtıdy:
Kedendik baj salyǵy – syrttan ákelinetin kólikterge salyqtyń kólemi ózgermeıdi.
QQS (Qosylǵan qun salyǵy) – kólik satý nemese satyp alý kezinde bul salyq saqtalady.
Aksızder – kólik óndirýshiler men ımporttaýshylarǵa qatysty salyǵy ózgermeıdi.
Ýtılızasıalyq alym – bul alym kólik ıeleri úshin mindetti bolyp qalmaq.
Alǵashqy tirkeý alymy – jańa kólikter úshin alǵashqy tirkeý kezinde alynatyn tólem ózgertýsiz qalady.
Bul tólemder kóliktiń jasyna nemese tehnıkalyq jaǵdaıyna baılanysty esepteletin bolady. Iaǵnı, salyqtyń tómendeýi avtokóliktiń basqa tólemderine áser etpeıdi.
Bul ózgerister nege áser etedi?
Qoldanylǵan kólik naryǵy jandanady – eski kólikterdi satyp alý halyq úshin qoljetimdi bolar edi. Bul óz kezeginde kólik naryǵyna jańa serpin berip, kólik satyp alýshylarǵa jeńildik týǵyzýy múmkin.
Jańa kólikterge suranys tómendeýi múmkin – salyqtyń tómendeýi jańa kólikterge suranystyń tómendeýine ákelýi yqtımal. Resmı avtodılerler men jańa kólik satýshylar bul ózgeriske áser etýi múmkin.
Shetelden eski kólikter kóptep ákelinýi múmkin – eger kólik salyǵy tómendese, Qyrǵyzstan, Armenıa, Reseı jáne Ońtústik Koreıa sıaqty elderden eski kólikterdiń ımporty artatyn bolady. Bul Qazaqstannyń ishki naryǵyndaǵy qoldanylǵan kólikterdiń sanyn kóbeıtedi.
Basqa elderde qalaı?
Álemniń kóptegen elderinde kólik salyǵy ekologıaǵa áserine qaraı esepteledi. Osylaısha, ekologıalyq taza kólikterge jeńildikter beriledi, al lastaıtyn kólikterge qosymsha salyq salynady. Mysaly:
Germanıa – salyq kóliktiń qozǵaltqysh kólemine jáne kómirqyshqyl gazynyń (CO₂) shyǵaryndylaryna baılanysty esepteledi.
Fransıa – ekologıalyq taza kólikterge jeńildikter beriledi, al lastaıtyn kólikterge qosymsha salyq salynady.
Nıderlandy – ekologıaǵa zıandy kólikterge úlken salyq salynady.
AQSH – keıbir shtattarda kólik salyǵy joq, biraq júrilgen qashyqtyqqa qaraı salyq tólenedi.
Qazaqstan úshin qandaı sheshim tıimdi?
Qazaqstan úshin salyq tómendegenimen, ekologıalyq taza kólikterdi satyp alýdy yntalandyrý úshin qosymsha sharalar engizý mańyzdy bolar edi. Bul ekologıaǵa zıandy áserdi azaıtýǵa jáne halyqtyń qarjylyq jaǵdaıyn eskerýge múmkindik beredi. Sondaı-aq, salyqtyq jeńildikter men ekologıalyq normalar arasyndaǵy tepe-teńdik tabý Qazaqstan úshin tıimdi sheshim bolýy múmkin.