Bul - 1995 jyldan bergi saýda aınalymyndaǵy qarjylyq alshaqtyq kórsetkishi.
Osynsha qarjy Qazaqstanǵa kedendik baj salyǵynsyz, ishki salyqtarsyz jáne sapalyq baqylaýsyz ákelingen taýardyń quny, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz İnbusiness.kz saıtyna silteme jasap.
Jaqynda ǵana Prezıdent taǵy da keden qyzmetindegi jaǵdaıǵa toqtalǵan. Memleket basshysynyń aıtýynsha, 2021 jyly Qazaqstan men Qytaıdyń kedendik statısıkasy arasyndaǵy alshaqtyq 5,7 mlrd dollardy quraǵan. Kerisinshe, Qytaı derekteri boıynsha, Qytaıdyń Qazaqstanǵa eksporty 14 mıllıard dollardy qurasa, bizdegi derekter boıynsha, «qytaılyqtardyń» ımporty nebári 8,3 mıllıard dollardy quraıdy. Paıyzben eseptegende, sáıkessizdik 41 baldy quraıdy. Memleket basshysynyń aıtýynsha, bul kórsetkish kedendegi jemqorlyq pen kontrabandany kórsetedi.
Alǵash ret bul máseleni jalpy jurtshylyqqa Transparency Kazakhstan qoǵamdyq qory usynǵan, onyń 2018 jylǵy zertteýi nátıjesinde Qazaqstan Respýblıkasy men Qytaıdyń kedendik derekterinde $7 mlrd (shamamen 60%) aıyrmashylyq bar ekeni anyqtaldy. Tradereport.Kz 2017 jylǵy derekterine súıensek, buǵan keden qyzmetteri arasynda ár túrli ádisterdiń bolýy, sondaı-aq eksport pen ımportty esepke alýdyń ártúrli merzimderi sebep bolýy múmkin.
Mysaly, Qytaı Qazaqstan arqyly basqa elderge ótetin taýarlardy (tranzıtti) bizdiń eldiń «paıdasyna» tirkeı alady. Degenmen, sarapshylardyń pikirinshe, statısıkadaǵy sáıkessizdikterdiń 50 paıyzdan astamy keden organdarynda sybaılas jemqorlyq belgileriniń bar ekenin kórsetedi. Keıin zertteýdi Májilistiń bir top depýtaty qoldap, osy másele boıynsha sol kezdegi Premer-Mınıstrdiń orynbasary Erbolat Dosaevqa depýtattyq saýal joldady. Mundaı «shýdan» keıin keden derekterindegi aıyrmashylyq 60 paıyzdan 41 paıyzǵa deıin «jaqsarǵanyn» moıyndaý kerek.
Degenmen, jeke ónimderdiń statısıkasyn qarasańyz, sáıkessizdik áli de 90% jetedi jáne kóbinese «kıim jáne aıaq kıim» sanatynda.
Tradereport.Kz habarlaýynsha, Qytaımen saýdadaǵy statısıkalyq sáıkessizdik tek 2018 jyldan beri ǵana bastalmaǵan. Bul másele táýelsizdik ala sala-aq bastalady: 1998-1999 jyldary bul aıyrma 75-83 paıyzǵa jetken!
Ras, ol jyldary Qytaı ımportynyń kólemi jarty mıllıard dollarǵa da jetpeıdi. Sodan keıin sáıkessizdik deńgeıi 2012-2013 jyldary 32-33% deıin azaıǵan jáne 2017 jylǵa qaraı 60% deıin kúrt kóbeıip ketken.
Tıisti oryndar bul másele týraly burynnan bilýi kerek edi. Al 5,7 mıllıard dollarlyq aıyrmashylyq - tek 2021 jyly belgili bolǵan kórsetkish. Al 1995 jyldan bergi sáıkessizdik 84 mıllıard dollarǵa jetti!
Bul sáıkessizdiktiń jartysy ǵana ádisnamalyq nemese tranzıttik aıyrmashylyq dep eseptesek, 27 jyldyń ishinde Qytaıdan 42 mıllıard dollarǵa jýyq taýar Qazaqstan naryǵyna eshqandaı kedendik baj salyǵynsyz, ishki salyqsyz, sapalyq baqylaýsyz kirgizildi! Bulardyń negizgi bóligi kúndelikti kıimder, halyq tutynatyn taýarlar jáne balalarymyz oınaıtyn oıynshyqtar.