Qazaqstan kez kelgen qaqtyǵystyń beıbit jolmen sheshilýin jaqtaıdy

Prezıdent erekshe qonaqjaılyq kórsetken jáne samıtti joǵary deńgeıde uıymdastyrǵan Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Shavkat Mırzıóevke alǵys aıtty. Sonymen qatar kópjaqty yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa árdaıym nıet tanytqany úshin Eýropalyq Keńes Prezıdenti Antonıý Koshtaǵa, Eýropalyq komısıa Prezıdenti Ýrsýla fon der Láıenge jáne Ortalyq Azıa elderiniń basshylaryna shynaıy rızashylyǵyn bildirdi, dep habarlaıdy aqshamnews.kz

Qazaqstan Prezıdenti geosaıası dúrbeleńder men jahandyq syn-qaterler beleń alǵan kezeńde Ortalyq Azıa men Eýropa Odaǵy arasyndaǵy yqpaldastyqtyń ózektiligi arta túskenine nazar aýdardy.

Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Azıa men Eýropa Odaǵynyń keleshektegi kún tártibine qatysty óz oıyn ortaǵa saldy.

Prezıdent, eń aldymen, saýda-ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtýǵa basa mán bergen jón dep sanaıdy. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan EO naryǵyna jalpy quny 2 mıllıard dollardan asatyn 175 taýar túriniń eksportyn ulǵaıtýǵa daıyn.

Qasym-Jomart Toqaev eýropalyq kompanıalardy osyndaı jańa jobalardy qarjylandyrý úshin «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń alańyn paıdalanýǵa shaqyrdy.

Memleket basshysy energetıka salasyn yntymaqtastyqtyń asa mańyzdy baǵyty retinde atady.

– Qazaqstan – Eýropaǵa kómirsýtegin jetkizetin senimdi seriktesterdiń biri. Eýropa Odaǵy shetelden ımporttaıtyn munaıdyń 13 paıyzǵa jýyǵy bizdiń elimizge tıesili. Onyń basym bóligi Kaspıı qubyr konsorsıýmy (KQK) arqyly tasymaldanady. Eýropa Odaǵy atalǵan konsorsıýmnyń turaqty ári uzaq merzimdi jumys isteýine qoldaý bildirip otyr. Biz muny joǵary baǵalaımyz. Degenmen shıkizat tasymaldaýdyń balama joldaryn da damytamyz. Qazaqstan jańartylatyn qýat kózderi men ekologıalyq taza otyn jobalaryn júzege asyrýǵa kiristi. Total, Eni, Svevind sekildi burynnan kele jatqan seriktesterimizben jáne basqa da eýropalyq kompanıalarmen birge jel, kún elektr stansalarynyń qýatyn arttyryp, «jasyl» sýtegi óndirisi jobasyn qolǵa aldyq. Budan bólek, Qazaqstan Ózbekstan jáne Ázerbaıjan elderimen birlesip, «jasyl» energıany Kaspıı teńizi arqyly Eýropa naryǵyna jetkizetin birtutas elektr jelisin salý boıynsha iri jobany bastady, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, sırek kezdesetin mıneraldardy ıgerý salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń strategıalyq mańyzy zor.

Búginde Qazaqstanda Eýropa Odaǵy ekonomıkasyna qajetti 34 shıkizattyń 19 túri óndiriledi. Onyń qatarynda ýran, tıtan, mys, lıtıı, kobált, vólfram jáne basqa da kóptegen elementter bar. Sonymen qatar elimiz Eýropalyq qaıta qurý jáne damý bankimen aradaǵy kelisim boıynsha geologıalyq barlaý salasynda birlesken jobalardy iske asyryp, ken ıgerýdiń ozyq tájirıbesin engizip jatyr. Bul rette Prezıdent Astanada Sırek kezdesetin metaldardy zertteıtin aımaqtyq ortalyq qurýdy usyndy. Atalǵan ǵylymı mekeme kásiporyndar men ınvestorlardy ıgerýge bolatyn kenishter, tehnologıalardyń damýy týraly ózekti aqparatpen qamtamasyz etedi.

Memleket basshysy Ortalyq Azıanyń Shyǵys pen Batys arasynda tıimdi jetkizý tizbegi qalyptasqan tranzıt torabyna aınalýǵa múmkindigi bar dep sanaıdy. Byltyr Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizimen konteıner arqyly tasymaldanǵan júk kólemi 62 paıyzǵa artyp, 4,5 mıllıon tonnany quraǵan. 2027 jylǵa qaraı júk kólemin on mıllıon tonnaǵa deıin jetkizý kózdelip otyr. Qasym-Jomart Toqaev Eýropa Odaǵynyń Ortalyq Azıa óńirindegi ornyqty kólik baılanysynyń damýyna oń septigin tıgizip otyrǵan Global Gateway strategıasyna qoldaý bildirdi.

Qazaqstan dekarbonızasıa bastamalaryn belsendi júzege asyryp keledi. Prezıdent elimizdiń álemdegi ıadrolyq otynnyń 40 paıyzǵa jýyǵyn qamtamasyz etý arqyly taza energıa óndirisinde mańyzdy ról atqaratynyn aıtty. Ótken jyly Qazaqstanda Klımattyń ózgerýi jáne jasyl energetıka boıynsha Jobalyq keńse ashyldy.

Memleket basshysy sıfrlyq tehnologıa men jasandy ıntellektini damytý máselesine aıryqsha toqtaldy.

– Qazaqstan atalǵan salalarǵa ınvestısıany arttyrdy. Jyl basynda Prezıdent janyndaǵy Jasandy ıntellekt jónindegi halyqaralyq konsýltatıvtik keńestiń negizi qalandy. Qazir elimizde 100 myń joǵary bilikti IT-maman daıarlaýdy kózdeıtin aýqymdy baǵdarlama bastaldy. Astanada Alem.ai joǵary tehnologıalar ortalyǵyn qurý jumystary júrgizilip jatyr. Ol ınovasıany engizýmen, startaptardy qoldaýmen jáne osy salada zertteýler júrgizýmen aınalysady. Budan bólek, biz jasandy ıntellekt salasynyń damýyn jedeldetý úshin Venchýrlik qordy iske qostyq. Eýropa Odaǵy Team Europe bastamasy arqyly Ortalyq Azıa elderine sıfrlyq tehnologıalar salasyndaǵy yntymaqtastyqty órkendetýge kómek kórsetip keledi. Qazaqstan bul baǵytta tájirıbe almasýǵa daıyn. Osy oraıda Astana Hub bazasynda «Ortalyq Azıa – Eýropa Odaǵy» ınovasıalyq kampýsyn ashýdy usynamyn, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy Eýropa Odaǵy elimizdiń ǵylym jáne bilim salasyndaǵy mańyzdy seriktesi ekenin atap ótti.

– Memleketterimiz Erasmus+, Horizon Europe baǵdarlamalary jáne taǵy da basqa bastamalar aıasynda yntymaqtasa jumys istep keledi. Qazaqstanda otyzdan astam sheteldik ýnıversıtettiń bólimsheleri ashyldy. Bul elimizde akademıalyq bilimniń órken jaıýyna yqpal etedi. Biz granttar men stıpendıalar sanyn kóbeıtýge múddelimiz. Mundaı birlesken baǵdarlamalar birqatar Eýropa elderimen júzege asyrylyp jatyr. Jasandy ıntellekt, sý resýrstaryn basqarý, bıotehnologıa sekildi mańyzdy salalarda maman daıarlaýǵa basymdyq beretin «Ortalyq Azıaǵa arnalǵan Erasmus+» baǵdarlamasyn ázirleýdi usynamyz, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy ornyqty damýdyń basty kepili sanalatyn halyqaralyq qaýipsizdik pen turaqtylyqtyń mańyzyna toqtaldy. Onyń aıtýynsha, Qazaqstan teńgerimdi syrtqy saıasatty berik ustanady jáne barlyq múddeli memlekettermen, negizgi halyqaralyq qurylymdarmen, sonyń ishinde Eýropa Odaǵymen yntymaqtastyqty keńeıtýge nıetti.

Prezıdent jahandyq turaqsyzdyq shıelenise túsken kezeńde álemdegi kúrdeli oqıǵalarǵa baǵa berýde barynsha baıyptylyq tanytyp, jaýapkershilikpen qaraýǵa shaqyrdy. Sondaı-aq ol barlyq eldi BUU Jarǵysy men jalpyǵa ortaq halyqaralyq quqyq qaǵıdalaryn múltiksiz saqtaý úshin barynsha kúsh-jiger jumyldyrýǵa, sondaı-aq Bas hatshy Antonıý Gýterrıshtiń qyzmetine qoldaý bildirýge úndedi. Uıymnyń qurylǵanyna 80 jyl tolǵan sátte munyń ózektiligi arta túsedi.

Qasym-Jomart Toqaev Ýkraınaǵa qatysty kelissóz prosesine qoldaý bildirdi.

– Qazaqstan kez kelgen qaqtyǵystyń beıbit jolmen sheshilýin jaqtaıdy. Sondyqtan Ýkraınaǵa qatysty kelissózderdiń bastalýyn quptaımyz. Máseleniń kúrdeli ekenin túsinemiz. Degenmen shıelenis oń sheshimin tabady dep úmittenemiz, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy BUU Bas Assambleıasy Almatyda Ortalyq Azıa men Aýǵanstan úshin ornyqty damý maqsattary jónindegi aımaqtyq ortalyqty qurý týraly qarardy biraýyzdan qabyldaǵanyn aıtyp, jıyn qatysýshylaryna Qazaqstannyń bastamasyn qoldaǵanyna rızashylyq bildirdi. Onyń pikirinshe, Ortalyq Uıymnyń 2030 jylǵa deıingi kún tártibin ilgeriletýge, óńirdegi ózekti áleýmettik, ekonomıkalyq jáne ekologıalyq máselelerdi sheshýge eleýli úles qosady.

Samıtte sondaı-aq Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıóev, Eýropalyq Keńes Prezıdenti Antonıý Koshta, Eýropalyq komısıa Prezıdenti Ýrsýla fon der Láıen, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov, Tájikstan Prezıdenti Emomalı Rahmon, Túrikmenstan Prezıdenti Serdar Berdimuhamedov, Eýropalyq qaıta qurý jáne damý bankiniń prezıdenti Odıl Reno-Basso sóz sóıledi.