Prokýrorlar maıdan shebinde

Ekinshi dúnıejúzilik soǵys bastalǵanda Qazaqstannan júz­degen prokýror maıdanǵa óz erkimen attandy. Olar jaýmen shaı­qasta naǵyz batyrlyqtyń úlgisin kórsetti. Alaıda pro­kýratýra qyzmetkerleriniń jeńiske qosqan úlesi, olardyń tyl­daǵy qajyrly eńbegi týraly ekiniń biri bile bermeıdi. Sol sebepti kópshilikke beımálim tarıhı taqyrypty qozǵaýdy jón kórdik.

Dańqty batyrlar

Soǵys jyldarynda prokýrorlar da Otan qorǵaý jolynda jan aıamaı shaıqasty. Qaharman prokýrorlar arasynda Keńes Odaǵynyń batyrlary bar. Atap aıtsaq, olar – Nurken Ábdirov, Musa Baımuhanov, Sadyq Ábdijapparov jáne halqymyzdyń maqtanyshy, qolbasshy Baýyrjan Momyshuly.

Baýyrjan Momyshulynyń erligi men áskerı qolbasshylyq qabileti, áskerı ǵylymǵa qosqan eńbegi, jazýshylyq talanty týraly jurt jaqsy biledi. Ańyzǵa aınalǵan qolbasshynyń ómir joly men maıdandaǵy erligi týraly kóptegen ǵylymı zertteý, kórkem shyǵarmalar jazylyp, derekti jáne kórkem fılmder túsirilgen. Alaıda Keńes Odaǵynyń batyry 30-jyldary Jambyl oblysy Jýaly aýdanynyń prokýrory bolyp qyzmet etkeni kópshilikke beımálim. Onyń ór minezi, qaısarlyǵy, ádildigi men ómirge degen kózqarasynyń qalyptasýyna prokýratýradaǵy qyzmeti de yqpal etti dep oılaımyz. Ol óziniń «Soǵys psıhologıasy» atty eńbeginde úlkenge qurmet, paryz ben ar-ojdandy seziný, qoǵamdyq tártip pen zańdardy múltiksiz saqtaý – adamnyń boıyndaǵy asyl qasıetter ekenin aıtqan. Batyrdyń bul sózderi áli de ózekti jáne Memleket basshysy jarıalaǵan «Zań jáne tártip» tujyrymdamasymen sabaqtasyp jatyr. Jeńistiń 80 jyldyǵyna oraı batyrdyń kelini Zeınep Ahmetovanyń qatysýymen Jambyl oblysy prokýratýrasy janynda memorıal tas qoıyldy, al Jýaly aýdany prokýratýrasy ǵımaratyna eskertkish-taqta ornatyldy.

Al soǵystyń aldynda Qaraǵandy prokýratýrasynda tergeýshi bolǵan Nurken Ábdirovtiń erligi – bólek áńgime. Soǵysqa attanar aldynda oblys proký­rory áskerı komısarıatqa ol týraly bergen minezdemede bylaı dep ja­zyl­ǵan eken: «tártipti, sabyrly, saıası saýat­ty». Osy biraýyz sózden-aq onyń qan­daı adam bolǵanyn kóremiz. Nurken Áb­dirov tańǵajaıyp erlik jasaǵan desek, artyq bolmas. 1942 jyldyń 19 jeltoq­sanynda ańyzǵa aınalǵan ushqysh-shabýyl­daý­shy Nurken Ábdirov serigi atqysh-ra­dıst Aleksandr Komısarovpen birge otqa oranǵan ushaqty jaý tehnıkasy sho­ǵyr­lanǵan jerge baǵyttap, on tank, eki zenıt qarýyn, ondaǵan jaý ofıseri men soldatyn joıady. Sol kezde nebári 23 jasta eken.

Keńes Odaǵynyń batyry Musa Baı­muhanov soǵysqa deıin Gýrev (qazirgi Aty­raý) qalasynda prokýratýrada tergeýshi bo­lyp jumys istegen. Ol Qyzyl Tý orden­di Gachın atqyshtar dıvızıasynda vzvod komandıri bolǵan. 1945 jyldyń qań­tarynda vzvodty Polshanyń Oder ózenin­degi juqa muz ústimen ótkizip, jaýmen shaıqasqa túsedi. Áskerı tapsyrmany oıda­ǵydaı oryndap, jaýǵa toıtarys berip, negizgi kúshterdiń arǵy betke ótýine jaǵdaı jasaıdy. Kishi leıtenant Musa Baı­muhanovqa qaza tapqannan keıin osy erligi úshin Keńes Odaǵynyń batyry ataǵy berilgen. Batyrdyń qurmetine Jeńistiń ­80 jyl­dyǵyn merekeleý qarsańynda Atyraý qala­sy prokýratýrasy ǵımaratyna estelik taqta ornatylady.

1944 jyly «Bagratıon» operasıa­sy kezinde Belarýstyń Batys Dvına ózenindegi plasdarm úshin bolǵan sheshýshi shaıqasta kórsetken erligi úshin Sadyq Ábdijapparov Keńes Odaǵynyń batyry atandy. Osy erliginiń arqasynda keńes áskeri ózenniń arǵy betine ótip, shabýyldy jalǵastyrǵan. Ol 1946 jyly maıdannan oralyp, M.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakúltetin bitirdi, biraz ýaqyt prokýratýrada tergeýshi bolyp qyzmet etti. 1961 jyly memlekettik qaýipsizdik organdarynda qyzmetin jalǵastyryp, 1988 jyly zeınetke shyqty.

Al taǵy bir maıdangerimiz – «Dańq» ordeniniń úsh dárejesin de alǵan Fazyl Ádilbaev. Al bul Keńes Odaǵynyń batyry mártebesine teńestiriledi. 1943 jyly 17 jasynda ózi suranyp maıdanǵa attanyp, Baltyq jaǵalaýy 370-atqyshtar dıvızıasy 1 232-atqyshtar polkiniń quramynda boldy. Odaqtas áskerlermen birge Berlındi alýǵa qatysty. 1945 jyldyń sáýirinde Berlınge jaqyn ornalasqan Kýpersdorf eldi mekenine alǵashqylardyń biri bolyp kirip, jaý pýlemetin joıdy. Jaraqat alǵanyna qaramastan shaıqasty jalǵastyryp, qarsy shabýyldy toıtardy. Soǵystan keıin Shyǵys Qazaqstan oblysynyń birqatar aýdandarynyń prokýratýrasynda qyzmet atqardy.

Bul – Keńes Odaǵynyń batyry atanǵan prokýrorlar týraly az ǵana maǵlumat. Tarıhqa úńilsek, árqaısysynyń ómir joly ańyzǵa bergisiz. Olardan bólek, júzdegen qyzmetker prokýrorlyq kıteldi áskerı kıimge aýystyryp, maıdanda erlikpen shaıqasty. Tek soǵystyń alǵashqy jylynyń ózinde prokýratýra organdarynyń 885 qyzmetkeriniń teń jartysy, ıaǵnı 411-i óz erkimen maıdanǵa attanyp, erlikpen shaıqasty.

Otan qorǵaǵandar – zań men tártip kúzetinde

Soǵystan keıingi alǵashqy jyldary qo­ǵamda zań men tártipti jedel ornatý, qylmyspen kúresti kúsheıtý ózekti má­se­lege aınaldy. Arhıv málimetterine qa­ra­ǵan­da, 1947 jyldyń ózinde KSRO-da 3 462 ban­dıttik top, 32 095 qylmysker joıyldy. Osyn­daı qıyn-qystaý shaqta keshegi maı­dan­gerler elin qorǵaýdy jalǵastyryp, endi qylmyskerlerge, el tutastyǵyna iritki sal­­ǵysy kelgenderge qarsy kúresti. Sol se­­bepti kóptegen ardager prokýratýraǵa sa­­naly túrde kelip, qoǵamda zańdylyqty ny­ǵaıtýǵa, qoǵamdyq tártipti qalpyna kel­tirýge, kúrdeli qylmystyq isterdi tergeýge, sotta memlekettik aıyptaýdy qoldaýǵa at­sa­lysty. Olar ádildik pen jazanyń bul­jy­maı oryndalýy úshin aıanbaı eńbek etti.

Olardyń qatarynda Ótegen Seıitov te bar. Ol 1923 jyly Aqtóbe oblysynda dúnıege keldi. Balalyq shaǵy 30-jyl­­dardaǵy asharshylyqpen tuspa-tus kelip, baýyry Saǵıdolla ekeýi ata-anasy­nyń qam­qorlyǵynsyz qaldy. Taǵdyrdyń taýqy­metine qaramastan, ol meıirimdi, ádil adam bolyp ósti. Ótegen Seıituly pro­ký­ratýradaǵy qyzmetin óte erte, jas­óspi­rim shaǵynda bastady. 16 jasynda Ońtús­tik Qazaqstan oblysy prokýratýrasyna qujat­tardy tirkeý bólimine jumysqa ornalasty.

Alaıda kóp uzamaı soǵys bastalyp, 1942–1945 jyldary maıdanda shaıqasyp, Stalıngradty qorǵaýshylardyń qatarynda boldy. Úsh ret aýyr jaraqattansa da, maıdanǵa qaıta oraldy. Qyzyl Juldyz, İ dárejeli «Otan soǵysy», «Halyqtar dostyǵy» ordenderimen, basqa da marapattarmen nagradtaldy.

Soǵystan keıin 1945 jyly jeltoqsanda Ońtústik Qazaqstan oblysy Keles aýdany prokýratýrasyna tergeýshi bolyp qabyl­­dan­dy jáne qyzmettik satynyń bar­­­lyq kezeńinen ótti. 1966 jyldan zeınet­­­ker­lik­ke shyqqanǵa deıin 18 jyl boıy Qazaq KSR Prokýratýrasyn basqardy.

Ótegen Seıitov táýelsiz Qazaqstannyń quqyqtyq júıesin qalyptastyrýǵa úles qosqan kóptegen prokýrorǵa taǵylymdy tálimger, ǵıbratty ustaz boldy. Olardyń arasynda egemen elimizdiń Bas prokýrorlary bolǵan – Jarmahan Tuıaqbaı, Stepan Shýtkın, Iýrıı Hıtrın bar. Sondaı-aq onyń shákirtteriniń qatarynda kórnekti memleket qaıratkerleri – Ońalsyn Jumabekov, «Halyq qaharmany» Qaıyrbek Súleımenov syndy tulǵalar bar. Onyń shákirtteri men búgingi prokýratýranyń qyzmetinde adamǵa, onyń quqyǵy men bostandyǵyna qurmetpen qarap, izgilik pen ádildikti arqaý etken «Seıitov mektebiniń» izi baıqalady.

Búginde Aqtóbe qalasynda, onyń týǵan jeri Shalqarda Ótegen Seıitovke arnal­ǵan eskertkishter ornatylyp, kóshe­ler­ge esimi berildi. Prokýratýra organdarynda 2023 jyl «Seıitov jyly» dep jarıalanyp, onyń júz jyldyǵy qarsańynda ardagerdiń erligi ulyqtalyp, eńbegi keńinen nasıhattaldy.

Taǵy bir qaharman keıipkerimiz – Ivan Gapıch. 2023 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev soǵys jáne prokýratýra ardageri Ivan Gapıchke «Halyq qaharmany» ataǵyn berdi.

Rasynda, Ivan Gapıch – bir dáýirdiń kýágeri, búginde jasy 102-de. Ol 1941 jyldyń qarashasynda 375-jeke radıodıvızıon quramynda maıdanǵa attanyp, Máskeýdi qorǵaýǵa qatysty. Biraz ýaqyttan keıin arnaıy maqsattaǵy bólimge aýys­tyrylyp, jaý basyp alǵan Smolensk oblysynyń aýmaǵyna jiberildi. Jaý tylynda júrip, kópirler men temirjol joldaryn jaryp, azyq-túlik qoımalaryn joıyp, barlaý jumystaryn júrgizdi. Máskeýdi qorǵaýdan bastap, Kenıgsbergti, Belarýs qalalaryn, Baltyq jaǵalaýy elderi men Shyǵys Eýropany azat etýge deıingi soǵystyń uzaq ári azapty jolynan ótti. 1945 jyldyń 24 maýsymynda Máskeýdegi Qyzyl alańda ótken Jeńis paradyna qatysty. Elge 1947 jyldyń naý­ryzynda oraldy.

Qyzyqty jaıttyń biri Ivan Stepano­vıch nebári 17 jasynda maıdanǵa barý úshin jasyn ósirip kórsetken. Óıtkeni bir­neshe ret jasy jetpegendikten, áskerge alyn­baǵan. Jaýyngerlik erligi úshin ol «Dańq», Qyzyl Juldyz, «Otan soǵy­sy» ordenderimen, «Jaýyngerlik eńbegi úshin», «Kenıgsbergti alǵany úshin», «Ger­manıa­ny jeńgeni úshin» medaldarymen marapattalǵan.

Soǵystan keıin Almatydaǵy Zań ınstıtýtyn bitirip, 1951 jyly Qaraǵandyda aýdan prokýrorynyń kómekshisi bolyp eńbek jolyn bastady. Keıin tergeýshi, aýdan prokýrory, oblys prokýrorynyń orynbasary, oblys prokýrory qyzmetterin atqardy. Prokýratýradaǵy eńbegi «Qurmet» jáne «Dańq» ordenderimen, «Eren eń­begi úshin» medalimen baǵalanyp, KSRO jáne Qazaqstan prokýratýrasynyń qur­metti qyzmetkeri atandy. 1986 jyldan beri zeınet demalysynda. Qazirgi tańda Oral qa­lasynda turady. Aqyly kemel, oıy tu­nyq qarıa prokýratýra jumysyna erek­she kóńil bólip otyrady.

Biz, prokýratýra organdarynyń qyz­met­kerleri Memleket basshysyna arda­gerimiz I.Gapıchke «Halyq qaharmany» ataǵyn bergeni úshin shyn júrekten alǵysymyzdy bildiremiz. Bul – biz úshin úlken mártebe.

Prokýratýra salasynyń ardagerleri

Prokýratýra salasyndaǵy ardagerler týraly kópshilik bile bermeıdi. Olardyń barlyǵyn bir maqalaǵa syıdyrý múmkin emes, degenmen bári de qurmetke laıyq. Solardyń arasynan shoqtyǵy bıik ardagerlerge toqtalyp óteıik. Máselen, qazaq zań ǵylymynyń abyzy, ulttyq zań biliminiń negizin qalaýshy akademık-maıdanger Salyq Zımanov ta prokýratýra salasynda eńbek etken. Onyń ómir joly ónege men tárbıege toly.

Soǵys bastalar aldynda ásker qata­rynda bolǵan ol 1941 jyldyń kúzine qaraı elge oralýǵa tıis edi. Biraq soǵys bas­­talyp, maıdan dalasyna attandy. Ýkraı­na, Zakavkaze, Bela­rýs maı­dan­daryn­­da shaıqasty. Rýmy­nıa, Polsha, Ger­ma­nıany azat etýge qaty­syp, bir­ne­she ret aýyr jaraqat aldy. 66-me­ha­nı­kalan­dyrylǵan brıgadanyń artıl­lerıa­syna qol­basshylyq etip, 651-jeke artıl­lerıa­lyq polk shtabynyń bas­tyǵy boldy. 1946 jyly gvardıa maıory sheninde elge oraldy. Qyzyl Juldyz, İ dárejeli «Otan so­ǵysy» ordenderimen, «Kav­kazdy qor­­ǵa­ǵa­ny úshin», «Kenıgsbergti alǵany úshin», «Ber­lındi alǵany úshin» medalda­rymen jáne basqa da nagradalarmen marapattaldy.

Soǵystan keıin Búkilodaqtyq syrttaı zań ınstıtýtyna oqýǵa túsip, Gýrev oblysynyń prokýratýrasyna ornalasty, keıin Respýblıka prokýratýrasyna asa mańyzdy ister jónindegi tergeýshi bolyp qabyldandy. Salyq Zımanov óziniń es­te­lik­terinde bilikti zańger retinde prokýratýrada jumys istep júrip shyńdalǵanyn aı­typ otyratyn. Ol 60 jylǵa jýyq ómi­rin zań ǵylymy men quqyqtyq bilim berýge arnady. Joǵarǵy Keńestiń eki sha­qy­rylymynyń depýtaty bolyp, qazirgi Qa­zaqstannyń quqyqtyq negizin qalaǵan «Mem­lekettik egemendik týraly» deklarasıany, alǵashqy Konstıtýsıany, «Memlekettik Táýelsizdik týraly» Konstıtýsıalyq zań­dy ázirleýge belsene qatysty. 90-jyl­dar­dyń basynda Joǵarǵy Keńes otyrys­tary tikeleı efırde kórsetiletin. Biz zań fakúltetiniń stýdentteri qabyl­dan­ǵan zań­dardy qadaǵalap, Parlament min­berindegi spıkerlerdi erekshe yqylaspen tyń­daı­tynbyz. Ásirese Salyq Zımanovtyń qara­paıym, dáleldi, túsinikti sózderine tánti bolatynbyz.

Prokýratýra organdary eńbek jolyn osy salada bastaǵan uly ǵalymdy máńgi este saqtaıdy. Ardagerdiń qurmetine Jeńistiń 80 jyldyǵyn merekeleý qarsańynda Atyraý oblysy prokýratýrasy ǵımaraty­na eskertkish-taqta qoıylady.

Taǵy bir maıdanger-prokýror – 3-synypty memlekettik ádilet keńesshisi, prokýratýranyń qurmetti qyzmetkeri Lev Ivanov. Ol 9-gvardıalyq áýe-desant­tyq brıgada men 100-gvardıalyq Svır atqyshtar dıvızıasy quramynda shaıqasty. Soǵystan keıin prokýratýraǵa jumysqa turyp, 1945 jyldyń jeltoq­sany­nan bas­tap eldegi zańdylyqty qamtamasyz etý jolynda eńbek etti. Selınnyı ólkesi prokýratýrasynyń tergeýshisi, Pavlodar oblysy pro­kýro­rynyń orynbasary, prokýrory, ke­ıin zeınetke shyqqanǵa deıin 16 jyl boıy Qostanaı oblysynyń prokýrory qyzmetin atqardy. Ol bilikti krımına­lıst retinde ashylmaǵan qylmystardy tergeý ádistemesin jasap shyqty. Bul ádisteme áli kúnge deıin qoldanylady. Onyń ómirbaıanynda erekshe oryn alatyn oqıǵa – 1959 jyly Sverdlov oblysy prokýra­­­­týrasynda jumys istep júrgen kezinde atyshýly «Dátlov toby isi» boıynsha tergeý toby quramynda boldy. Lev Nıkıtıch İ dárejeli «Otan soǵysy» ordenimen, «Uly Otan soǵysyna qatysqany úshin», «Erligi úshin», «Germanıany jeńgeni úshin» medaldarymen marapattalǵan.

Sapar Dúısenuly Dúısenov te 1942 jyldan 1944 jylǵa deıin Ońtústik-Batys maıdanynda 1-gvardıalyq motomeh­a­nı­ka­landyrylǵan korpýs quramynda shaı­qasty. 1953 jyldan eńbek jolyn Qara­ǵan­dy temirjol prokýratýrasynyń tergeý­shisi bolyp bastap, keıin Soltús­tik Qazaqstan oblysynda birqatar aýdan­dar­dyń prokýrory boldy. 1974 jyldan 1987 jylǵa deıin Soltústik Qazaq­stan oblysy prokýrorynyń birinshi oryn­basary qyzmetin atqardy. Sapar Dúı­senuly İ dárejeli «Otan soǵysy» or­de­nimen, «Jaýyngerlik eńbegi úshin» me­da­li­men, sondaı-aq KSRO men Qazaqstan pro­kýratýrasynyń qurmetti qyzmetkeri ataǵy­men marapattalǵan. Onyń Petropavl qala­syndaǵy úıine jaqynda eskertkish-taqta ornatyldy.

3-synypty memlekettik ádilet keńes­shisi, İI dárejeli «Otan soǵysy» ordeni men medaldardyń ıegeri Anatolıı Kýro­pát­nık soǵysqa 15 jasynda jasóspirim kezin­de ketip, Ýkraına, Moldova, Rýmy­nıa, Polsha, Germanıa maıdandarynda shaıqasyp, Pragada soǵysty aıaqta­ǵan. Prokýratýra organdarynda uzaq jyl­dar eńbek etip, Kókshetaý men Selı­nograd qalalarynyń prokýrory, Mańǵy­shlaq (qazirgi Mańǵystaý) oblysy proký­ro­rynyń orynbasary, sodan keıin Sol­tús­tik Qazaqstan jáne Taldyqorǵan oblys­tary­nyń prokýrory bolyp qyzmet atqarǵan.

Soǵys jyldarynda Armán KSR aýmaǵy shekara otrádynda memlekettik shekarany qorǵap, áskerı boryshyn ótegen Táńirbergen Tolǵanbaev ta bizben birge Jeńistiń 80 jyldyǵyn qarsy alady. Áskerden bosaǵan soń, 1949 jyly ishki ister organdaryna, Almaty oblysy prokýratýrasyna qyzmetke turdy. Qazir ol – ǵasyr jasaǵan (102 jas) ańyz adam.

Biz soǵys jyldaryndaǵy prokýratýra tarıhy týraly sóz qozǵaǵan kezde Aleksandra Kapalınany aıtpaı ketýge bolmaıdy. Sol jyldary ol Qazaq KSR prokýratýrasy qylmystyq-sot bóliminiń bastyǵy bolyp jumys istedi. 1945 jyly qajyrly eńbegin baǵalap, «Uly Otan soǵysyndaǵy eren eńbegi úshin» medalimen marapattaldy. A.Kapalına kóp jyl boıy Shyǵys Qazaqstan oblysy prokýrory boldy. Ol – KSRO-da oblys prokýratýrasyn basqarǵan jalǵyz áıel.

Keńes Odaǵynyń batyry Álıa Molda­ǵulovanyń naǵashysy maıdanger-prokýror Bısembaı Habıev týraly qysqasha toqtalyp ótkim keledi. Aıtpaqshy, Álıa da kishkentaı kezinde «men de kókem sıaqty prokýror bolamyn» dep aıtady eken. Soǵysqa deıin Bısembaı Habıev Aqtóbe oblysynda prokýrordyń kómekshisi bolyp eńbek etken. 1941 jyldyń jazynda 312-atqyshtar dıvızıasynyń áskerı tergeýshisi retinde maıdanǵa attanǵan. «Qyzyl Tý», İI dárejeli «Otan soǵysy» ordenderiniń ıegeri Bısembaı Habıev jeńisti Vengrıada qarsy alǵan. Soǵystan keıin Temir aýdanynyń prokýrory, 1950 jyldan zeınetke shyqqanǵa deıin Aqtóbe oblysy prokýrorynyń birinshi kómekshisi bolyp jumys istedi. Ol jas urpaqqa otansúıgishtik tárbıe berýge basa nazar aýdara otyryp, óziniń qaryndasy Álıa Moldaǵulovanyń atyn máńgi este qaldyrý jolynda kóp eńbek etti.

Soǵys kezeńinde prokýratýra soǵys jaǵdaıyna beıimdelip, tolyqtaı qorǵanys múddesi úshin jumys istedi. Prokýrorlar qoǵamdyq tártipti, eńbek tártibin qorǵaýdy kúsheıtýge baǵyttalǵan áskerı ýaqyt zańdarynyń qatań saqtalýyn qamtamasyz etti. Áskerı ónim jetkizý, maıdanǵa kómek kórsetý, tyldy nyǵaıtý zańdarynyń oryndalýyna baqylaý jasady.

Soǵystyń alǵashqy kúnderinde Qazaq­stanǵa jaý qolyna túsken óńirlerden mıl­lıon­daǵan adam, sonyń ishinde qarttar, bala­lar men áıelder evakýasıalandy. Olar­dyń qatarynda qylmyskerler, dezer­tırler, qaraqshylar da boldy. Respýb­­lı­ka­da, ásirese Almaty qalasynda qylmys deń­geıi kúrt ósti. Bılik qylmysqa qarsy kú­resti kúsheıtýge májbúr boldy. Sol sebepti 1942 jyly tamyzda Qazaq KSR Halyq Komısarlary Keńesi, sol kez­degi Úkimet, «Kásiporyndarda, mekemeler men turǵyn úılerde ózin-ózi qorǵaý top­taryn uıymdastyrý týraly» qaýly qabyl­­dady. Osy qıyn kezeńde (1942–1946 jyl aralyǵynda) Respýblıka prokýratýrasyn Asabaı Mamytov basqardy. Ol prokýratýra jumysyn áskerı ýaqyt ta­labyna beıimdep, tylda zańdylyq pen tártip ornatýda úlken ról atqardy. Zeı­netke shyqqannan keıin doktorlyq dısser­tasıa qorǵap, uzaq jyl boıy Qazaq mem­leket­tik ýnıversıtetiniń zań fakúltetinde ustazdyq etti. Óziniń mol tájirıbesin jas mamandarmen bólisti.

Osy oraıda soǵystan keıin sýdıa, prokýror, tergeýshi bolǵan kóptegen ardager-zańger kásibı qyzmetin JOO-nyń profesorlary retinde jalǵastyrǵanyn atap ótý qajet. Men oqyǵan Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakýltetinde de ardagerler sabaq berdi. Olardyń qatarynda Iýrıı Basın, Narıman Jangeldın, Geor­gıı Polenov, Vıktor Pýrıs, Abdýalı Erenov, Vladımır Popov, Stanıslav Savıskıı, Elızar Zelıkson, Konstantın Kotov, Ar­kadıı Agýshevıch, Saǵymbaı Jaq­symbetov jáne basqalar bar. Bul kisilerdiń stýdentterge degen qarym-qatyna­sy erekshe edi. Dáristeri óte qyzyq­ty ótetin. Keıde soǵys jyldarynan my­saldar keltirip, olardy oqytatyn páni­men ushtastyryp jetkizetin. Mysaly, Stanı­slav Savıskııdiń soǵystan aýyr jaraqat­pen oralsa da (qolynan jáne aıaǵynan aıyrylǵan), óte uqypty, sypaıy, stýdenttermen árqashan «Siz» dep sóılesetini esimde qalypty.

Jalpy, Jeńistiń 80 jyldyq mereı­­toıyna oraı aýqymdy is-shara ótkizilip jatyr. Qyzmetkerlerimiz soǵysqa qatysqan atalary týraly mol derek jınady. Bul materıaldar QR-kodty paıdalaný arqyly sıfrlyq formatta Jeńis mereıtoıyna oraı jaryq kóretin álbomda saqtalady.

Jeńis qurmetine elordadaǵy Botanı­ka­lyq baqta beıbitshilikti, zańdy­lyqty, tártipti saqtaý jolynda artylǵan amanat­tyń rámizi bolatyn 80 aǵashtan turatyn «Ardagerler aleıasy» otyrǵyzyldy. Bul izgi naýqandy oblys jáne aýdan prokýrorlary jalǵastyrady.

Soǵystan keıingi qıyn-qystaý jyldardy bastan ótkergen prokýratýra arda­­ger­­­lerimen jıi júzdesý ótkizip tura­­­myz. Olar­dyń qatarynda Maýlimǵazy Baıbekov, Qaı­rat Kenjebolatov, Gúljan Qaraqulova, Alla Barınova, Galına Mıshenko, Esen­geldi Kenjetaev, Alena Aqjarova, Qos­jan Jánıuly jáne basqa da azamattar bar.

Sala qyzmetkerleri Jeńis kúnine oraı ádiletti Qazaqstan qundylyǵynyń basty ólshemi dástúrge, qaharmandyq qaǵı­da­ty­na adal bolý ekenin jaqsy túsine­di degimiz keledi.

Berik ASYLOV,

Qazaqstan Respýblıkasynyń Bas prokýrory