Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen Azıadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńestiń VI samıti bastaldy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Qazaqstan Prezıdenti óz sózinde samıtke qatysýshy memleketterdiń basshylaryna rızashylyǵyn bildirip, bul Keńesti qurý týraly bastamanyń kóterilgenine 30 jyl tolyp otyrǵanyn atap ótti. Osy kezeńde AÓSSHK kópjaqty yntymaqtastyq platformasyna jáne halyqaralyq zamanaýı dıplomatıa ınstıtýtyna aınaldy. Memleket basshysy uıymǵa múshe memleketterdiń qataryna kirgen Kýveıtti arnaıy quttyqtady.
Sonymen qatar álemdegi geosaıası jaǵdaıǵa erekshe nazar aýdardy.
– Búgin biz buryn-sońdy bolmaǵan geosaıası shıelenis pen álemdik ekonomıkadaǵy kúsheıe túsken daǵdarys jaǵdaıynda ómir súrip jatyrmyz. Bul qubylys qazirdiń ózinde «jahandyq dısfýnksıa» dep ataldy. AÓSSHK-tiń buǵan deıingi 2019 jyly ótken samıtinen beri álemdik qoǵamdastyq aýyr synaqtardy bastan ótkerdi. Onyń saldary jahandyq damýǵa áli de áser etip otyr. Meniń oıymsha, bizdiń aldymyzda turǵan erekshe mańyzdy mindet – týyndaǵan zor qaýip-qaterler jaǵdaıynda halyqaralyq qatynastardaǵy turaqtylyqqa qol jetkizý. Kópjaqty mehanızmderge tyń serpin berý jáne ashyq dıalogqa oralý asa mańyzdy, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Onyń aıtýynsha, Azıa adamzat órkenıetiniń damýyna zor úles qosty. Myńdaǵan jyldar boıy bizdiń makroóńirdegi memleketter búkil adamzattyń qoǵamdyq, mádenı, tehnologıalyq damýynyń negizgi qozǵaýshy kúshi boldy.
– HHİ ǵasyr Azıa ǵasyry bolady degen boljam búginde shyndyqqa aınaldy. Azıa nomınaldy jalpy ishki ónim men satyp alý múmkindigi boıynsha álemdik ekonomıkalyq kóshbasshy retinde moıyndaldy. Aımaq aıtarlyqtaı adamı jáne tabıǵı resýrstarǵa ıe. Álemdegi eń iri 30 qalanyń 21-i Azıada ornalasqan. 2030 jylǵa qaraı orta taptyń qajetine jumsalatyn 30 trıllıon dollardyń tek 1 trıllıon dollary batys ekonomıkasyna tıesili bolmaq. Degenmen Azıanyń bolashaǵy mádenıetter, dástúrler men dúnıetanymdar arasyndaǵy dıalogty nyǵaıtýǵa ujymdyq daıyndyǵymyzǵa baılanysty. AÓSSHK-ti damytý úshin qabyldanǵan qadamdar osy maqsatqa saı keletinine senimdimin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdenttiń pikirinshe, Qazaqstan osy uıymnyń tóraǵasy retinde AÓSSHK aıasyndaǵy úderisti odan ári ilgeriletýge baǵyttalǵan kúsh-jigerdi arttyrý mindetin ózine alyp otyr. Byltyr AÓSSHK-tiń senim sharalarynyń katalogy qaıta qaraldy. Oǵan epıdemıologıalyq qaýipsizdik, densaýlyq saqtaý jáne farmasevtıka, aqparattyq jáne komýnıkasıalyq tehnologıalar qaýipsizdigi sıaqty yntymaqtastyqtyń jańa basym baǵyttary engizildi.
– AÓSSHK-tiń taldaý ortalyqtarynyń forýmy Azıanyń túpkir-túpkirinen kelgen sarapshylar men mamandarǵa tájirıbe, ıdeıa almasý jáne birlesken ǵylymı jobalardy júzege asyrý úshin ámbebap platforma bolady. Bıyl Astanada AÓSSHK-tiń İskerlik keńesi men Bıznes forýmy, sondaı-aq AÓSSHK Jastar keńesiniń besinshi otyrysy ótti. Búgin AÓSSHK Qory qurylady. Onyń maqsaty – AÓSSHK jobalaryn irikteýge jáne olardy júzege asyrýǵa erikti túrde qarajat jınaýdyń arnaıy tetikterin qalyptastyrý. Sondaı-aq baqylaýshylar men seriktesterdiń sany artyp keledi. Túrikmenstan AÓSSHK-ke baqylaýshy el retinde qosyldy. Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqpen jáne Ońtústik-SHyǵys Azıa elderi qaýymdastyǵymen (ACEAN) yntymaqtastyq ornatý týraly sheshim qabyldandy, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, Qazaqstan óziniń tóraǵalyǵy kezinde AÓSSHK-ny tolyqqandy halyqaralyq uıymǵa aınaldyrýǵa negizdelgen birqatar mańyzdy basymdyqty iske asyrýdy kózdedi.
– Saıası dıalogtyń aımaqtyq platformasy retinde AÓSSHK-tiń kemeldigi men tıimdiligi ony odan ári transformasıalaýdyń bastaýy bolmaq. Múshe memleketter qazirdiń ózinde AÓSSHK-tiń is-júzinde uıym retinde jumys istep jatqanyn birneshe ret talqylady jáne solaı ekenine kelisedi. Biz jańa uıym qurmaıtynymyzdy, kerisinshe ınstıtýsıonaldy damýdyń jańa kezeńine ótip jatqanymyzdy atap ótkim keledi. Keńestiń mártebesin kóterý Azıanyń álemdik isterdegi artyp kele jatqan rólin nyǵaıtyp, múshe memleketterdiń ózara is-áreketin jańa deńgeıge shyǵarady, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Sonymen qatar Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń 2022-2024 jyldary jańa merzimge tóraǵalyq etý týraly ótinishin qoldaǵan AÓSSHK-ge múshe memleketterdiń bárine alǵys aıtty. Memleket basshysy elimizdiń aldynda mańyzdy mindetter turǵanyna toqtalyp, Keńeske múshe memleketterdiń tyǵyz yntymaqtastyǵy men qoldaýyna senim artatynyn aıtty.
– Birinshi, ekonomıkalyq ólshem. Ózara turaqty baılanys jónindegi AÓSSHK Keńesin qurý der kezinde qabyldanǵan sheshim dep sanaımyn. Jahandyq logıstıkalyq tizbekterdiń úzilýi tıimdi kólik-tranzıt dálizderin qalyptastyrýǵa jańa kózqaraspen qaraýdy talap etedi. Júk tasymalynyń ońtaıly ári qoljetimdi joldary – ekonomıkamyzdyń turaqty ósiminiń mańyzdy faktory. Komýnıkasıa men júkterdi jetkizýdiń ártaraptandyrylǵan baǵyttaryn pysyqtaý arqyly kólik-tranzıt áleýetin júzege asyrýǵa basa mán berý mańyzdy, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar Prezıdent AÓSSHK-tiń Qarjy samıtin turaqty jumys isteıtin alańǵa aınaldyrýdy usyndy. Onyń pikirinshe, AÓSSHK-ke múshe memleketterdiń qarjy salasyndaǵy yntymaqtastyǵyn jandandyrý úshin QHR-dyń bul bastamasynyń mańyzy zor. Transformasıa ekonomıkany qalpyna keltirýge, ornyqty ári ınklúzıvti damýǵa, Keńes aıasyndaǵy aımaqtyq jáne sýbaımaqtyq qarjylyq yntymaqtastyq úshin qolaıly jaǵdaı jasaýǵa septigin tıgizedi.
Memleket basshysy ekologıalyq ólshem máselesine de erekshe nazar aýdardy.
– Klımattyń ózgerýi ýaqyt ótken saıyn boljap bilýi qıyn, ári zardaby aýyr tabıǵat apattaryna alyp keledi. 2021 jyly Azıada mundaı jaǵdaılardan 57 mıllıon adam zardap shekti. 2050 jylǵa qaraı Azıa ekonomıkasyna osyndaı tabıǵı kataklızmderden keletin yqtımal zalal JİÓ-niń 26 paıyzyna deıin jetýi múmkin. Taıaýda Pákistandaǵy joıqyn sý tasqyny orasan zor gýmanıtarlyq apatqa ushyratty. Osyndaı qıyn kezde biz Pákistan halqymen jáne úkimetimen birge ekenimizdi taǵy da dáleldedik. Klımattyq daǵdarys áskerı qaqtyǵystarǵa alyp kelip, alapat ári basqarýǵa kelmeıtin mıgrasıalyq nópirdiń katalızatoryna aınalýy múmkin. Azıa úshin ekonomıkany kómirteginen aryltý – óte ózekti másele. Bul mindetti sheshý úshin buryn-sońdy bolmaǵan kólemde ınvestısıa kerek. Bir aıdan keıin Mysyrda klımat jónindegi COP27 konferensıasy ótedi. Sonymen qatar AÓSSHK-ke múshe elderdegi ekologıa problemalary boıynsha 2024 jyly Astanada joǵary deńgeıde konferensıa ótkizýdi usynamyn. Atalǵan konferensıanyń nátıjeleri ekologıa salasyndaǵy yntymaqtastyq máseleleri jónindegi AÓSSHK Keńesin qurýǵa negiz bolady, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Qasym-Jomart Toqaev AÓSSHK keńistiginde shyn máninde jumys isteıtin azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etetin mehanızm qajet ekenine nazar aýdardy.
– Azıa álemdegi aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń úshten birin óndirgenimen, bul saladaǵy olqylyqtardan áli de tolyq aryla qoıǵan joq. Biz mańyzdy ónimderdiń ulttyq standarttarǵa sáıkestigin baǵalaýdyń biryńǵaı tásilderin ázirleýimiz kerek. Sondaı-aq taýarlardyń bul sanaty úshin AÓSSHK-ge múshe memleketter arasynda «jasyl dálizder» ashýymyz qajet. Shtab-páteri Astanada ornalasqan azyq-túlik qaýipsizdigi jónindegi Islam uıymymen AÓSSHK arasyndaǵy yntymaqtastyqty jolǵa qoıý perspektıvti bolmaq. Sonymen qatar elderimizdiń aýyl sharýashylyǵy áleýetin eskere otyryp, biz muqtaj elderdi azyq-túlikpen jáne tyńaıtqyshtarmen qamtamasyz etý úshin sharalar qabyldaı alar edik, – dedi Memleket basshysy.
Budan bólek, Qazaqstan Prezıdenti adamı ólshem, adamı resýrstardy qorǵaý jáne damytý basty nazarda bolý kerek dep sanaıdy.
– Bıyl shilde aıynda Astanada Jastar keńesi otyrysynyń sátti ótkizilýi osy baǵyttaǵy ózara is-áreketterdiń keleshegi zor bolatynyn dáleldeıdi. Osyǵan baılanysty 2024 jyly Astanada Jastar keńesiniń qoldaýymen AÓSSHK-ke múshe elderdiń eriktiler qozǵalysy kóshbasshylarynyń sletin ótkizýdi usynamyn. AÓSSHK-ge múshe memleketterdiń jetekshi ýnıversıtetteriniń seriktestik jelisin qurýdyń da perspektıvasy zor. Osy jeli arqyly IT, nanotehnologıa jáne jańartylatyn energıa kózderi sıaqty ınovasıalyq salalardaǵy ázirlemelerdi almasýǵa bolady, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń AÓSSHK-ni odan ári damytýǵa nıetti ekenin taǵy da naqtylady. Sondaı-aq keńestiń biregeı formaty men geografıasyn eskere otyryp, onyń perspektıvalary men bolashaǵy zor ekenine senim bildirdi.