«Ádiletti Qazaqstan: zań men tártip, ekonomıkalyq ósim, qoǵamdyq optımızm» atty Joldaýynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Úkimet pen ákimderge sıfrlandyrý men jasandy ıntellektini damytý máselesine aıryqsha nazar aýdarýdy tapsyrdy. Prezıdent osy salada qol jetkizilgen jetistikterdi eseleı túsip, «Elektrondy úkimet» platformasyna jasandy ıntellekt tehnologıasyn barynsha engizý qajet ekenin atap ótti. Osyǵan baılanysty Úkimet sıfrlyq sheshimder men JI tehnologıalaryn elimizdiń ekonomıkalyq ósimin jedeldetýdiń negizgi tetigi retinde qarastyra otyryp, olardy barlyq salaǵa engizý jumystaryn kúsheıtip jatyr.
Elimizde salalardy sıfrlyq transformasıalaý aıtarlyqtaı nátıje berýde
2021 jyldan bastap júrgizilip kele jatqan aýqymdy sıfrlyq transformasıa aıasynda Qazaqstan Respýblıkasy mınıstrlikterinde memlekettik basqarý tıimdiligin arttyrýǵa, ákimshilik jáne sybaılas jemqorlyq kedergilerdi azaıtýǵa, sondaı-aq azamattar men bızneske kórsetiletin qyzmetterdiń sapasyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan sıfrlyq sheshimder kesheni engizildi.
Bul kóleńkeli ekonomıkadan 28 mlrd teńgeden astam qarajatty shyǵaryp, 13 mlrd teńgeden astam búdjet qarajatyn únemdeýge múmkindik berdi. Engizilgen sheshimderdiń jalpy tıimdiligi 51,3 mlrd teńgeni qurady. Memlekettik qyzmetterdi kórsetý merzimi 20 esege qysqardy. Sybaılas jemqorlyq jáne ákimshilik kedergiler tómendedi.
Klıentke baǵdarlanǵan, ashyqtyq, tıimdilik jáne barynsha avtomattandyrý qaǵıdattaryna negizdelgen memlekettik basqarýdyń platformalyq modeli engizilýde. Qyzmet kórsetý prosesinde azamattyń qatysýyn barynsha azaıtatyn proaktıvti qyzmet kórsetý mehanızmderi iske qosyldy.
Sıfrlyq úkimetti qoldaý ortalyǵy quryldy, sondaı-aq Sıfrlyq úkimet ofısimen birlesip bıznes-prosesterdi reınjınırıngteý tájirıbesi engizildi. Bul tıimdi sheshimderdi taldaýǵa, qaıta jobalaýǵa jáne aýqymdaýǵa múmkindik beredi.
«Qazaqstan sıfrlandyrý boıynsha álemdegi 193 eldiń ishinde 24-orynda tur. Al onlaın qyzmetter ındeksi boıynsha top on elge kiredi. Qazir memlekettik qyzmetterdiń 92%-yn onlaın alýǵa bolady», — dedi sıfrlyq damý, ınovasıa jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstri Jaslan Mádıev.
Azamattarǵa arnalǵan sıfrlyq servıster: yńǵaıly, jedel ári ashyq
Memleket basshysynyń Joldaýyndaǵy tapsyrmalardy júzege asyrý aıasynda elimizde G2C (azamattarǵa arnalǵan memleket) formatyndaǵy sıfrlyq servıster belsendi túrde engizilip jatyr. Bul memlekettik qyzmetterdi alýdy jedeldetip, ashyq ári qoljetimdi ete túsýde.
Elektrondy medısınalyq anyqtamalar men eńbekke ýaqytsha jaramsyzdyq paraqtaryn sıfrlyq formatqa tolyq kóshirý kóleńkeli ekonomıkany 7,5 mlrd teńgege qysqartýǵa jáne júıeniń ashyqtyǵyn qamtamasyz etýge múmkindik berdi. Búdjet qarajatynan 450 mln teńge únemdeldi. 1,5 mln qyzmet túri qamtylǵan telemedısına servısi qashyqtan keńes berýge jáne dıagnostıkalaýǵa múmkindik berdi. Bul halyqtyń 13 mlrd teńgeden astam qarjysyn únemdedi.
Balabaqshalar men mektepterge qabyldaý sıfrlyq formatqa aýystyryldy. Prosestiń salystyrmaly jaqsarýy 46%-dy qurady. Oqýshynyń bir mektepten ekinshi mektepke aýysýyna buryn bes kún ketetin, qazir bir kúnde aýysa alady, bul tıimdilikti 66%-ǵa arttyrdy.
Muǵalimderdiń biliktiligin arttyrý endi jyldamyraq júzege asady. Avtomatty irikteý jáne sıfrlyq taratý merzimderdi eki-úsh aıdan eki aptaǵa deıin qysqartty. Únemdeý kólemi 119 mln teńgeni qurady. Kolejge qabyldaý da jeńildetildi: onlaın ótinimder men jeńildikti mártebeni avtomatty túrde tekserý qujattardy óńdeý merzimin bes kúnnen otyz mınýtqa deıin qysqartty.
JOO-ǵa qabyldaý jáne jataqhanaǵa ornalastyrý onlaın túrde júzege asyrylady, biryńǵaı qyzmet qujat tapsyrýǵa, emhanaǵa tirkelýge, áskerı esepke turýǵa jáne jataqhanadan oryn alýǵa múmkindik beredi. UBT elektrondy sertıfıkatyn engizý búdjetti 83 mln teńgege únemdeýdi qamtamasyz etti jáne azamattardyń 300 mln teńgeden astam únemdeýine múmkindik berdi.
Jol-kólik oqıǵasyna qatysty evrohattama rásimi engizildi: mobıldi qyzmet polısıanyń qatysýynsyz jazataıym oqıǵalardy tirkeýge múmkindik beredi. Saqtandyrý tólemderi 40 kúnniń ornyna 5 kúnde tólenedi, ekonomıkalyq tıimdilik 516 mln teńgeni qurap otyr.
Atqarýshylyq is júrgizý avtomattandyryldy: ister avtomatty túrde qozǵalady, habarlamalar SMS arqyly jiberiledi, jeke sot oryndaýshylarynyń qatysýy alynyp tastaldy. Bul jyl saıyn 2 mlrd teńge kóleminde únemdeýdi qamtamasyz etýde.
Sıfrlyq notarıattyq senimhatty beınebaılanys arqyly alýǵa bolady, bul resimdelgen qujattardyń sanyn edáýir arttyryp, azamattar úshin prosesti jeńildetti.
Qoldaý kórsetýdiń ataýlylyǵyn arttyrý úshin «Áleýmettik ámıan» jobasy engizildi. Birinshi blok – 2369 mektepte tegin jáne jeńildikpen tamaqtandyrý engizildi, al 3950 mektepte ystyq tamaqty esepke alý úshin «Bıznes ámıan» jumys isteıdi.
«Biz áleýmettik salada sıfrlyq sheshimderdi engizip jatyrmyz. "Áleýmettik ámıan" jobasy tegin tamaqpen qamtamasyz etýdi qadaǵalaýǵa, tirkeýdi alyp tastaýǵa jáne búdjet qarajatyn tıimdi jumsaýǵa múmkindik beredi. Búginde bul qural elimizdiń barlyq mektebinde engizilip, keńeıtilýde», — dep tolyqtyrdy Jaslan Mádıev.
Joldaý-2024: turaqty ósý, jasandy ıntellektini damytý jáne bilim berý bastamalary
IT salasy turaqty túrde ósip keledi. Elimizdegi IT-kompanıalar sany 18 myńnan asty, sońǵy úsh jylda ósim 16%-dy qurady. 1700-den astam qatysýshyny biriktiretin Astana Hub halyqaralyq tehnoparkiniń damýy mańyzdy draıver boldy. Rezıdentterdiń jıyntyq tabysy 1,2 trln teńgege jetti, eksporttyq kiris 140 mlrd teńgeden asty.
Óńirlik İT habtar ınovasıalyq ekojúıeniń negizgi elementine aınaldy. Qazirdiń ózinde Qazaqstanda olardyń 19-y bar. Sonymen qatar Saýd Arabıasy, AQSH, Ulybrıtanıa, Dýbaı jáne Qytaıda sheteldik alańdar ashyldy.
Astana Hub halyqaralyq seriktestermen birlesip startap-ekojúıeni damytýda. AI’Preneurs jáne Silk Way Accelerator (Google-men seriktestikte) baǵdarlamalary sheńberinde qazaqstandyq jobalar álemdik naryqtarǵa shyǵýda. AlchemistX, Draper University jáne Silkroad Innovation Hub-pen yntymaqtastyqtyń arqasynda Kremnıı alqabynda 40-tan astam startap akselerasıadan ótti. 2026 jylǵa qaraı Qazaqstan $1 mlrd kólemindegi IT-qyzmetter eksportyna qol jetkizýdi maqsat etip otyr.
Tech Orda baǵdarlamasy 2025 jyly 100 000 IT mamanyn oqytýdy qarastyryp otyr. Onlaın jáne oflaın baǵdarlamalar – Tomorrow School, AI’Preneurs, Decentrathon 2.0, sondaı-aq mamandandyrylǵan kýrstar: AI-People Bootcamp ı AI Quest 1.0 júrgizilýde.
Sondaı-aq Ortalyq Eýrazıada alǵash ret memlekettik qyzmetshilerdi JI-men jumys isteý daǵdylaryna úıretetin AI Qyzmet baǵdarlamasy iske qosyldy. Ol jumys prosesterine sıfrlyq quraldardy engizý arqyly memlekettik qyzmettiń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
«2024-2025 jyldar JI salasyndaǵy mańyzdy bastamalar kezeńi boldy. 2029 jylǵa deıingi tujyrymdama bekitildi, JI jáne sıfrlyq transformasıany damytý strategıasy, sondaı-aq jasandy ıntellekti boıynsha zań jobasy ázirlenýde», — dedi Jaslan Mádıev.
Halyqaralyq Alem.AI jasandy ıntellekti ortalyǵyn iske qosý jumystary júrgizilýde, bul mamandardy daıarlaý jáne ǵylymı zertteýler alańy bolady.
Jaqynda qazaq tilindegi eń iri tildik model – AlemLLM barshaǵa qoljetimdi bola tústi. Ony startaptar, ýnıversıtetter, kompanıalar jáne halyqaralyq platformalar qoldana alady.
Shilde aıynda Ortalyq Azıadaǵy alǵashqy alem.cloud sýperkompúterlik klasteri iske qosyldy. Bul bıznes pen zertteýshilerge JI salasyndaǵy sheshimderin ázirleý úshin qol jetimdi.
Aitu ulttyq messendjeri
Ózimizdiń komýnıkasıalyq platformalarymyzdy damytýǵa da erekshe kóńil bólinýde. Aitu ulttyq messendjeri memlekettik sıfrlyq platforma mártebesin alyp jatyr. Onda memlekettik qyzmetter ıntegrasıalanyp, kıberqaýipsizdik jáne derekterdi qorǵaý jónindegi sharalar júzege asyrylady.
Qazaqstan krıptoındýstrıa men blokcheın-ekonomıkany damytýda
Elimizdiń sıfrlyq damýynyń taǵy bir basym baǵyty – krıptoındýstrıa. Qazaqstan srypto-friendly retteý negizinde ashyq jáne ınvestısıalyq tartymdy ekojúıeni qalyptastyrýda.
Júzege asyrylyp jatqan bastamalardyń qatarynda «Cryptocity» pılottyq aımaǵy, krıptorezerv jobasy, sıfrlyq aktıvterdegi transshekaralyq esepteýler, sondaı-aq maınıngtik ınvestorlardy tarta otyryp, 70/30 úlespen energıa qýattaryn jańǵyrtý jónindegi baǵdarlama bar. Bul sharalar turaqty ósý men tehnologıalyq damýǵa baǵyttalǵan ashyq ekojúıeni qalyptastyrady.
Bıylǵy mamyr aıynda Qazaqstan blokcheın-ekonomıka baǵytynda mańyzdy qadam jasady — Solana Economic Zone Kazakhstan iske qosyldy. Bul Ortalyq Azıadaǵy Solana blokcheın-platformasy bazasyndaǵy birinshi ekonomıkalyq aımaq, ol bilim almasý, ónimderdi pılottaý jáne qazaqstandyq kompanıalardyń jahandyq naryqqa shyǵýyna arnalǵan alańǵa aınalady.
Qazaqstan telekomýnıkasıa jáne baılanys salasyndaǵy jumysty kúsheıtýde
Qazaqstan baılanys ınfraqurylymyn damytýda eleýli tabystar kórsetip otyr, muny halyqaralyq reıtıńterdegi ósimnen kórýge bolady.
Internetke qol jetimdilik: ınternet qoldanýshylarynyń deńgeıi 93%-ǵa jetti, bul damyǵan eldermen salystyrylady.Telekomýnıkasıalyq ınfraqurylym ındeksinde Qazaqstan álemniń 193 eli arasynda 41-shi orynǵa kóterildi.
TOBJ damýy: sońǵy 10 jylda talshyqty-optıkalyq baılanys jelileriniń uzyndyǵy 12 esege artyp, eldi mekenderdiń 71%-yn symdy ınternetpen qamtamasyz etip, qala men aýyl arasyndaǵy sıfrlyq alshaqtyqty qysqartty.
Uıaly baılanys: qamtý 98%-dy quraıdy, al «Qoljetimdi Internet» ulttyq jobasy barlyq eldi mekender men negizgi avtojoldardy 4G, al iri qalalardy 5G baılanysymen qamtýdy kózdeıdi.
Sonymen qatar qańtar aıynda Astana–Almaty baǵytynda spýtnıktik ınternetpen qamtamasyz etý boıynsha pılottyq joba iske qosyldy, keıin Astana–Óskemen baǵyty qosyldy. Barlyq Talgo poıyzdaryn ınternetpen qamtamasyz etý josparlanýda.
Tranzıttik jáne tehnologıalyq áleýet
Qazaqstan Kaspıı TOBJ jáne batys–shyǵys gıpermagıstrali jobalary, sondaı-aq data-ortalyqtar qurylysy arqyly álemdik sıfrlyq ekonomıkadaǵy óz rólin nyǵaıtýda. Amazon Kuiper, Shanghai Spacecom Satellite Technology Co., Ltd sıaqty halyqaralyq seriktestermen kelisimderge qol qoıyldy, sondaı-aq spýtnıktik tehnologıalardyń damýyna yqpal etetin Eutelsat-OneWeb operatorynyń jumysy bastaldy.
Jańa kelisimder men jobalar
Mınıstrlik pen «Qazaqtelekom» AQ 3000-nan astam aýyldyq eldi mekenderdi ınternetke qosý týraly ınvestısıalyq kelisimge qol qoıdy. TOBJ qurylysy 2026 jyldyń sońyna deıin (josparlardan bir jyl buryn) aıaqtalady, al shalǵaı aýdandar 2027 jylǵa deıin spýtnıktik baılanys arnalarymen qamtamasyz etiledi.
Almaty oblysynda Shanghai SpaceSail kompanıasynyń spýtnıktik ınterneti synaqtan ótti — jyldamdyǵy 200 Mbıt/s deıin tirkeldi.
Jaqynda Qazaqstanda SpaceX kompanıasynyń Starlink qyzmetteri resmı túrde iske qosyldy. Tehnologıa zamanaýı sıfrlyq qyzmetterge qol jetimdilikti arttyra otyryp, tipti eń shalǵaı aımaqtarda da turaqty qosylýdy qamtamasyz etedi.
«2026 jylǵa deıin jospardan bir jyl buryn ınternetke úsh myńnan astam aýyl qosylatyn bolady. Shalǵaı aýdandarda baılanys 2027 jyldyń sońyna deıin spýtnıktik arnalarmen qamtamasyz etiledi», — dedi Jaslan Mádıev.
Qazaqstan sıfrlandyrý salasynda memlekettik qyzmetter men telekomýnıkasıalardan bastap jasandy ıntellekt pen ǵaryshqa deıingi pozısıany júıeli túrde nyǵaıtýda. Sıfrlyq transformasıa eldiń ósýi men halyqaralyq bedeliniń negizgi draıverleriniń birine aınalýda.