Eýropanyń júreginde, Polsha jerinde qazaq tilin úırenip jatqan jastar bar. Al sol jastarǵa baǵyt berip, ana tilimizdiń qadirin túsindirip júrgen — qazaq ustazy Úmit Tursynbaıqyzy. Ol búginde Adam Mıskevıch ýnıversıtetinde eńbek etip, sheteldik aýdıtorıaǵa qazaq jáne túrik tilin úıretip keledi.
Poznan - tarıhy tereń, damyǵan shahar
Úmit Tursynbaıqyzy qazirgi tańda Polshanyń batysynda ornalasqan Poznan qalasynda turady jáne jumys isteıdi. Bul qala — tek ákimshilik ortalyq qana emes, polák ultynyń qalyptasýyna negiz bolǵan tarıhı meken. Poznan — Varta ózeniniń boıynda ornalasqan. Ol Polsha memlekettiliginiń alǵashqy astanasy ári qazirgi polák ultynyń rýhanı besigi retinde keńinen tanylǵan.
Búginde Poznan — Polshadaǵy eń kórikti ári ózindik ereksheligi bar tarıhı qalalardyń biri. Qalanyń ortalyǵy kóptegen mýzeıler men tarıhı-mádenı oryndarǵa toly. Sonymen qatar, bul qala eldegi eń damyǵan, eń baı shaharlardyń qatarynda.
Oqytýshy qaǵazbastylyqtan bos, stýdent óz quqyǵyn biledi
Úmit Tursynbaıqyzy qazirgi jumys istep jatqan eldegi bilim berý júıesiniń erekshelikteri týraly aıtyp ótti. Onyń aıtýynsha, Polshada oqytýshy óziniń jumysynan tys nársege esh alańdamaıdy. Basty nazar - tek oqý prosesinde.
"Ár oqytýshy óz kestesin yńǵaıyna qaraı retteı alady. Stýdentter de óz quqyqtaryn jaqsy biledi, bilimdi talap ete alady. Ár semestr sońynda oqytýshynyń jumysyna baǵa beredi. Bul — sapany arttyrýǵa úlken yqpal etedi", – deıdi maman.
A.Mıskevıch ýnıversıtetinde qazaq tili qashannan beri oqytylady?
Úmit Tursynbaıqyzynyń aıtýynsha A.Mıskevıch ýnıversıtetiniń Shyǵystaný ınstıtýtynda qazaq tili alǵash ret profesor H. Iankovskıdiń bastamasymen oqytyla bastaǵan. 2009 jyly doktor G. Aqtaıdyń usynysymen Qazaqtaný bólimshesi qurylyp, búginge deıin jumysyn jalǵastyryp keledi.
Bir qýantatyny, qazaq tili bakalavrda barlyq kýrsta oqytylady. Al stýdent sany shamamen 20–25. Olar qazaq jáne túrik tilin úırenýmen qatar, Orta Azıadaǵy túrki halyqtarynyń tarıhy men mádenıetimen de tanysady. Jyl saıyn Naýryz merekesin ótkizý dástúrge aınalǵan. Sondaı-aq qazaq tili boıynsha ǵylymı zertteýler júrgizýge yntaly stýdentter men magıstranttar bar.
Ýnıversıtet ishinde kez kelgen shara — meıli ol ǵylymı joba bolsyn, merekelik kesh bolsyn — ashyq talqylanady, usynystar eskeriledi. Basyndaǵy kelisimnen artyq jumys jasalsa, eńbek qarjylaı baǵalanady, onysy naqty ári ádiletti júzege asady.
Polsha men Qazaqstan: uqsastyq pen aıyrmashylyq
Polshada turyp jatqanyna tórt jyl bolǵan Úmit hanym eki eldiń turmys-tirshiligin salystyryp, artyqshylyqtary men úırener tustaryn ashyq atap ótti.
"Poláktar ýaqyttyń qadirin jaqsy biledi. Bizde de bul túsinik bar, biraq keıde tıimdi paıdalana almaı jatamyz. Al bizdegi adamdardyń ashyqtyǵy men baýyrmaldyǵy — olarda sırek kezdesetin qasıet. Bul jaǵynan bizden úırenerleri kóp", — deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, Polshada ár atqarylǵan jumys úshin mindetti túrde aqy tólenedi, tipti ol memlekettik mekeme bolsa da. Al bizde keıbir memlekettik uıymdarda artyq jumysqa aqy qarastyrylmaǵan jaǵdaılar áli de bar ekenin tilge tıek etti.
Sonymen qatar, Polshada velomádenıet damyǵan, kıim úlgisi óte qarapaıym, al qoǵamdyq oryndarda sypaıylyq pen tártipke erekshe mán beriledi. Qoqysty suryptaý mádenıeti de ádettegi kóriniske aınalǵan.
Alaıda Úmit hanym Qazaqstandaǵy onlaın qyzmetter men medısınalyq qoljetimdilik boıynsha alda ekenin ańǵartty.
"Bizde dárigerge qaralý ońaı ári qoljetimdi. Munda emdelý — qymbat ári uzaqqa sozylady. Sondaı-aq, Qazaqstandaǵy sıfrlyq qyzmetter kóp jaǵdaıda jyldam ári tıimdi", – deıdi ol.
Ulttyq qundylyq — úlken artyqshylyq
Eýropa jastary zamanaýı ómir saltyna jaqyn bolǵanymen, ózderiniń ulttyq bolmysyna kelgende dástúrden alshaqtap barady. Úmit hanymnyń aıtýynsha, qazaq jastary arasynda ulttyq qundylyqtar men dástúrge degen qurmet áldeqaıda joǵary.
"Bizdiń qazaq jastary ulttyq ereksheligimizdi umytpaıdy, kıeli dástúrlerimizdi maqtanysh kóredi. Bul — úlken rýhanı baılyq", — deıdi ol.
Shetelge qalaı jol tústi?
Úmit Tursynbaıqyzy shetelge kóshýiniń basty sebebi — jumys jaǵdaıynyń jaqsy bolýy jáne halyqaralyq tájirıbe jınaqtaýǵa degen ynta.
"Jumys sharty men eńbekaqy kóńilimnen shyqty. Sonymen qatar, kásibı damý úshin sheteldik tájirıbeni kórgim keldi. Bul — ózimdi synap kórýdiń, úırenýdiń, ári elimmen bólisýdiń tamasha múmkindigi", — dep bólisti keıipkerimiz.
Úmit Tursynbaıqyzy — Qazaqstan men Eýropa arasyndaǵy mádenı, kásibı jáne adamı kópir ispetti. Ol shetelde júrip tek óz kásibiniń maıtalmany ǵana emes, qazaqtyń ókilindeı, ultynyń abyroıyn asqaqtatyp júrgen jan.
Onyń eńbek joly — jańaǵa umtylǵan, biraq tamyryn umytpaǵan qazaq áıeliniń jarqyn úlgisi. Al biz úshin mundaı azamattardyń bar ekenin bilý — úlken úmit pen maqtanysh.