Pasıonarıı pedagog

Fılologıa ǵylymdarynyń doktory, profesor Namazaly Omashuly týraly bir úzik syr

Zadynda pasıonarıı uǵymynyń birneshe anyqtamasy bar. Túrkitanýshy ǵalym Lev Gýmılevtiń tujyrymdaýynsha, pasıonarıı ozyq ıdeıa úshin úlken táýekelge barsa da sheksiz janqıarlyqpen jumys isteýge daıyn tulǵa retinde aıqyndalady. Úzdiksiz izdenistiń sońynda júretin pasıonarıı jandar shýaǵyn mańaıyna shasha ózgelerge de keýdesin kernegen izgi muratyn birte-birte sińire bastaıdy. Sol arqyly pikirles, ustanymdas adamdardy janyna shoǵyrlandyrǵanyn ózi de ańdamaı qalatyny bar. İzgi ıdeıasy arqyly magnıtshe tarta biletin pasıonarııge saı batyl minez ári-beriden soń naǵyz kóshbasshyǵa tán.

DANALYQ PEN PARASATTYLYQ MEKTEBİ

Ulaǵatty ustaz, kórnekti ǵalym, joǵary bilim salasynyń bilikti uıymdastyrýshysy – Namazaly Omashuly passıona­rııdiń dáp osy anyqtamasyna ábden dóp keledi dep bilem. Sáýleli ǵumyryn saýaby mol ǵylym men bilim salasyna ar­nap kele jatqan eldiń azamaty bıyl jetpis bestik mereı jasy­na danalyq pen parasattylyǵy qabysqan mol tájirıbemen keldi.

Namazaly Omashuly esimi­men óz basym eń alǵash 1998 jyly «Egemen Qazaqstan» ga­zeti betinen tanysqanym esim­de. Ol tusta Jýrnalısıka fa­kúltetiniń basshylyǵynda bolǵan dańǵaıyr dekan fakýl­tettegi oqý barysy týraly aǵa gazetke yqsham suhbat beripti.

11-synyptyń oqýshysy, ári 16 jastaǵy botatirsek bozbala men úshin beımálim, ári sonysy­men de tylsym kóringen jýrna­lıstıka mamandyǵyna yntyzar­lyǵymdy oıatqan, qulshynysymdy arttyrǵan taǵ­dyrsheshti suhbat sol bolypty. Álbette, onyń aldynda jýrna­lıstıkaǵa daıyndyqpen keletin kóp talapker sıaqty meniń «Ulan» balalar gazetine ara-tu­ra tyrnaqaldy maqalalarym shyǵyp, balań kóńilimiz jazýǵa az-kem tóselip qalǵany da bar- tyn. Deıturǵanmen, qazir oılap qarasam, jýrnalıs bolý, ıakı bolmaýymnyń núktesin «Egemen Qazaqstanǵa» shyqqan sol bir shaǵyn suhbat qoıǵan sıaqty. 

«Bir adam myń adamǵa olja salady» deıtin halyq danaly­ǵyn qaperge alǵanda búginde ǵalymnyń 50 jyldan asqan san qyrly ǵylymı-shyǵarmashy­lyq ǵumyrnamasynda jýrna­lıstıkaǵa talasy bar qanshama jastyń qanatyn qomdap, shaby­tyn ústep, tálimgerlik jolǵa salǵany ulaǵatty ustazdyń ózi­ne de beımálim shyǵar. Óıtkeni, profesor Namazaly Omashulynyń qolastynda tikeleı shákirti bolǵandary óz aldyna, eldiń ár qıyryna taraıtyn ba­sylymdarda jarıalanǵan us­tazdyń yntalandyrý sózderi áser etip, ómirin jýrnalısıka­men baılanystyrýǵa bel baıla­ǵandarda da qısap joq, sirá. Tálim alǵan kóptiń qatarynda bizdiń de bar ekenimiz kóńilimiz­ge zor medeý eken.

«İZDENÝDEN SHARSHAMAITYN JİGERİŃ BOLSYN»

1999 jyldyń kúzinde ar­mandaǵan QazUÝ-dyń Jýrna­lıstıka fakúltetine oqýǵa qa­byldandym. Alǵashqy tanysýlar, aǵyndy dárister sıaqty stýdenttik kúıbeńniń kóp áseri arasynda «Egemen­nen» suhbatyn oqyǵan dekandy kórýge yntyq boldyq. Júrisi shıraq, kesip-piship naq sóı­leıtin domalaq júzdi salmaqty tulǵanyń túri á degende susty kórindi. 

Baısaldy bolmysyn sez­gendikten birden ashyq shúıirke­lesip, aralasyp kete almadym. Birdeńe desem, «betimdi qaıta­ryp, qatqyl sóılep tastaı ma?» degen úreı boıymdy bıledi. Qaıtkende de qorqynyshty jeńip, dekannyń qabyldaýyna batylymdy jınap bardym da, kirgen bette «myqty jýrnalıs qandaı bolýy kerek, aǵa?» degen saýaldy tótesinen tastadym. Dekan kabınetine basa-kóktep kirip kelgen 1-kýrs stýdentiniń boıyn bir sholyp, kózildiriginiń astynan synaı qaraǵandaı bol­dy da, az-kem únsizdikten soń «aınalaıyn-aı, shalqar bilimiń, izdenýden sharshamaıtyn ji­geriń bolsyn, eń bastysy kózde­gen maqsatyńa jetkizbeı qoı­maıtyn qaısar mineziń bolsyn» dedi de, aldyndaǵy qaǵaz-quja­tyna úńile berdi. Basqa eshteńe degen joq. Biraq sol tálimsózdiń ózi maǵan jetkilikti edi. Ómir boıy sanama jattalyp, shalǵaı­dan baǵdar beretin maıaktaı ǵu­myrlyq baǵytymdy anyqtap bergen sóz osy boldy.

Bálkim, 1-kýrs stýdentimen bolǵan 25 jyl burynǵy kezdesý ustazdyń esinde de joq bolar. Óıtkeni, elý jyldyq ǵylymı- pedagogıkalyq qyzmetinde al­dynan talaı stýdent, qıly jaǵ­daı ótken bolar. Kóńili alaburtyp, ekinshi úıine aına­latyn almamaterinen ata-ana beretin jylýlyqtan kem emes shapaǵatty izdeıtin bilim alý­shyǵa ýnıversıtette ótkizgen árbir kún, árbir sát, sekýnd este qalardaı áserli, ári jyldarǵa azyq qadirli. Ony jyldar alys­taǵan saıyn ýnıversıtetten túlep ushqan bilim alýshylar jiti túsinedi eken. 20 jyl bu­ryn jýrfaktyń qabyrǵasynan úlken ómir jolyna qadam bas­qan biz de jyldar jylystaǵan saıyn túsinip kelemiz. 

BIİK ADAMGERSHİLİKTİŃ OZYQ ÚLGİSİ

Álem ustazy ál-Farabıdiń «Tárbıe tujyrymdamasyna» júginer bolsaq, tárbıeleýshi (kemel adam) tulǵa tujyrymyn­da uly pedagog «Tárbıeniń negizin qalaýshy ustaz» dep, «Us­taz bilim men tárbıe beretin adam ǵana emes, ol adamgershilik pen minez-qulyqtyń da úlgisi bolýy tıis» deı kele, ony «bilimniń ǵana emes, adamgershilik pen mo­raldiń da jetekshisi bolýy ke­regin basa nusqaǵan. Ustazdy ózi kemel adam bolýǵa laıyq tulǵa bolýy kerek dep, muǵalimniń rólin asa bıik baǵalaǵany belgili. Osy turǵydan alǵanda, Namaza­ly Omashulynyń boıynda Fara­bı tápsirlegen bıik adamgershilik pen izgi moraldiń ozyq úlgisi bar dep aıtýǵa shákirti sanatyn­daǵy bizdiń de haqymyz bar dep esepteımin.

Joǵary bilim men ǵylym salasynyń kórnekti tulǵasy, Gýmılev aıtqan pasıonarıılik ón boıynda molynan tabyla­tyn Namazaly Omashulynan stýdent kezimizde óz aldyna, keıinirek aspırant kezimizde de mol taǵylym aldyq. 2004 jyly jýrfaktyń aspırantýrasyna túsip, Namazaly Omashulyna ǵylymı jetekshi bolýyn surap, aldyna bardym.

Bul tusta ustazymyz Qaz­UÝ-dyń prorektory qyzmetin­de edi. Stýdent kezdegideı aǵa­nyń qabyldaýyna erkin kirdim de, jetekshi bolýyn suraǵan oıymdy ashyp aıttym. Profes­sor ádettegishe kózildiriginiń astynan ústi-basyma aldymen barlaı qarap aldy da: «ne taqy­ryp almaq oıyń bar?» dep sura­dy. Televızıa qazanynda táji­rıbe jınaǵan praktık maman retinde taqyrybymdy televı­zıa tóńireginde, dáliregi ózim qyzmet istep júrgen aqparat­tyq-sarapatamalyq baǵdarla­malarǵa qaraı baǵyttaǵym ke­letinin aıttym.

Prorektor meni muqıat tyń­dap aldy da, oıymdy quptap: «Kez kelgen dısertasıada eki nárse: zertteý nysany jáne ǵylymı problema bolýy kerek. Zertteý nysanyń – televızıa­nyń aqparattyq baǵdarlamala­ry, problemań – aqparattyq baǵdarlamalardyń damý máse­leleri. Tańdaǵan baǵytyń tyń, ári buryn zerttelmegen taqy­ryp eken. Sonysymen de qyzyq, ári qıyn. Qıyn bolatyny – zertteıtin salań boıynsha paı­dalanylatyn ádebıet tym ju­tań. Sondyqtan muraǵattyq qujattarmen kóbirek jumys is­teýińe týra keledi. Biraq ne ta­qyrypty alsań da indetip, áb­den zerttep alyp jaz» dedi. Sol sóz maǵan ómirlik baǵdar boldy.

ASA BAI ÓMİRLİK TÁJİRIBESİ BAR KÓRNEKTİ TULǴA

Ustazdyń táliminen áli kún­ge ónege alyp kelemiz. 2010 jyly «Qazaq telearnalarynda­ǵy aqparattyq baǵdarlamalar» taqyrybynda kandıdattyq dıs­sertasıa qorǵadym. Profesor Namazaly Omashulynyń je­tekshiligimen kandıdattyq eń­bek qorǵaǵan eń sońǵy dısser­tant boldym. Sebebi, 2011 jyly burynǵy ǵylym júıesi boıynsha kandıdat jáne dok­torlyq dısertasıa qorǵaý toqtatyldy. Sol jyldan bas­tap, aǵylshyn-sakson júıesi boıynsha PhD doktorantýra engizilgeni belgili.

2009 jyly profesor Na­mazaly Omashuly Astanaǵa qyzmetin aýystyryp, L.N.Gý­mılev atyndaǵy Eýrazıa ult­tyq ýnıversıtetinde Jýrna­lıstıka jáne saıasattaný fakúltetin ashyp, onyń tuń­ǵysh dekany boldy. Men de Eý­razıa ulttyq ýnıversıtetinde 2011 jyldan bastap, qyzmet ete júrip ustazymmen bir oqý or­nynda áriptes boldym. Profes­sor 2009 jyldan 2020 jylǵa deıin jýrnalısıka másele­lerin zertteıtin ınstıtýtty basqaryp, alash jýrnalısıka­syna qatysty 21 tomdyq eńbek jazdy. 

2021 jyly 70 jastyq beles­ten asqan shaǵynda ulaǵatty us­tazymyz QazUÝ rektory Jan­seıit Qanseıitulynan qara shańyraq – Farabı ýnıversıteti­ne shaqyrtý aldy. Araǵa 12 jyl salyp, elordamyz Astanadan arý qala Almatyǵa oralǵan ustazy­myzben bıyl qara shańyraqta qaıta qaýyshtyq. Jetpistiń be­seýine kórnekti tulǵa asa baı ómirlik tájirıbemen keldi.

Atap aıtqanda, ustazdyń shákirtteri bir shoǵyr: 20-dan asa kandıdattyq, 6 doktorlyq qor­ǵaldy, ǵylymı mektebi qalyp­tasty: 7 ǵylymı jobanyń je­tekshisi jáne sonyń negizinde jaryq kórgen 21 tomnyń jalpy redaksıasyn basqardy. 3 tom­dyq shyǵarma jınaǵynyń, 6 mo­nografıanyń, 3 oqýlyqtyń, 7 ǵylymı-pýblısıstıkalyq eń­bek pen ocherk jınaǵynyń, 6 oqý quraly men 500-den astam ǵyly­mı, pýblısısıkalyq maqala­lardyń avtory.

Osy turǵydan alǵanda, Na­mazaly Omashuly ál-Farabı traktattaryndaǵy tárbıe tu­jyrymdamasynda aıtylǵan kisilik áleýettiń ozyq úlgisin kórsetip, Lev Gýmılevtyń pas­sıonarıılyq teorıasyna saı keletin asqar bel azamat ekenin jetpis bestik belesinde bárimiz­ge taǵy bir márte uǵyndyrdy.